مشهورترین شایعات درباره آلودگی هوای تهران
شایعه همیشه بیشتر از خبر درست و واقعی می‌پیچد. این وضع وقتی عجیب‌تر می‌شود که کذب بودن آن را یا نمی‌شنوند یا اگر شنیدند، باور نمی‌کنند. گزارش پیش رو به بررسی شایعاتی می‌پردازد که طی سال‌های اخیر درباره خدمت‌رسانی شرکت کنترل کیفیت هوای تهران و وظایف آن شکل گرفته است.
شاخص غلط است
عده‌ای از طرفداران نظریه تئوری توطئه معتقدند شاخص کیفیت هوا به‌صورت دستکاری به مردم اعلام می‌شود پس شاخص غلط است. استدلال دیگر آنها نیز این است که مثلا وقتی باران می‌بارد هوا باید پاک باشد اما شاخص اعلام شده در وضع نارنجی یا قرمز قرار دارد. نکته نخست اینکه باید دید شاخص اعلام شده در هوای بارانی، شاخص آنلاین است یا شاخص روزانه چون تفاوت بسیاری میان این دو وجود دارد. نکته دیگر اینکه شاخصی که به مردم اعلام می‌شود حاصل اندازه‌گیری 24ساعته 6آلاینده در سطح شهر است که توسط 22ایستگاه جمع‌آوری می‌شود. این یعنی عدد به‌دست آمده از 528عدد میانگین گرفته شده و دستکاری در آن با توجه به زیرساخت‌های فناورانه تقریبا کاری غیرممکن است. تازه این نکته فارغ از تعهد اخلاقی حرفه‌ای و محیط‌زیستی شرکت در ارائه عدد صحیح است و باید این شایعه را از اساس دروغ دانست.
بدترین هوای دنیا را داریم
برخی پورتال‌های جهانی طی سال‌های اخیر اعداد عجیبی از آلودگی هوای تهران اعلام می‌کنند که با واقعیت فاصله بسیاری دارد. جالب اینکه تعدادی از سایت‌های غیرحرفه‌ای خبر در کشور نیز اطلاعات این سایت‌ها را بازنشر می‌دهند و به این ترتیب به چرخه تولید شایعات بی‌اساس درباره آلودگی هوای تهران دامن می‌زنند. اما موضوع چیست؟ یکی از شاخص‌هایی که هر روز 24بار به شهروندان اعلام می‌شود، شاخص آنلاین است که حاصل میانگین 3ساعت اخیر هواست. یعنی مثلا برای ساعت 8صبح، 3عدد شاخص از ساعت 5تا 8جمع‌آوری می‌شود، میانگین گرفته می‌شود و آن عدد به اسم شاخص آنلاین اعلام می‌شود. حال در برخی ایستگاه‌ها ممکن است مشکل فنی یا غیرفنی پیش آمده باشد که برای 3ساعت عدد بالا رفته باشد. برخی پورتال‌های جهانی با تکیه بر این عدد غیرواقع، شاخص آنلاین را به‌عنوان شاخص روزانه درنظر می‌گیرند و در این چرخه غلط، سایت‌های غیرحرفه‌ای خبری یکباره اعلام می‌کنند در فلان روز تهران بدترین هوای جهان را داشت. درحالی‌که ممکن است یک کامیون در نزدیکی به یک ایستگاه اندازه‌گیری کیفیت هوای تهران، برای 3ساعت روشن باشد یا بار خاک خالی کند!
شاخص حداکثر باید اعلام شود
یکی از شایعاتی که همواره در اندازه‌گیری کیفیت هوای تهران اعلام می‌شود، اینکه شاخص حداکثر نیست. این شایعه به‌ویژه در روزهای افزایش آلاینده‌های جوی همه‌گیر می‌شود که باید شاخص حداکثری به مردم اعلام شود. این درحالی است که مطابق هیچ‌یک از استانداردهای اعلامی کشورهای دنیا شاخص حداکثری برای کل روز اعلام نمی‌شود و از منظر کارشناسی این امر پذیرفته نیست. مثلا اگر حجم بالایی از گردوغبار محلی در یک ساعت از روز شاخص آنلاین را به شرایط خطرناک برساند اما در 23ساعت بقیه روز به‌واسطه افزایش باد هوا قابل‌قبول باشد، پذیرفته نیست که شاخص روزانه خطرناک اعلام شود و این شایعه را هیچ عقل سالمی نمی‌پذیرد.
برج‌های منطقه 22جلوی باد را گرفته‌اند
از سال 92در پی افزایش ساخت‌وساز در منطقه 22از سوی برخی اشخاص و جریان‌های سیاسی اعلام شد هوای تهران به این دلیل آلوده است که برج‌های منطقه 22جلوی باد را گرفته‌اند وگرنه هوای شهر باید پاک و قابل‌قبول باشد. در سال 98، پژوهشی در شرکت کنترل کیفیت هوا انجام شد با عنوان «بررسی تأثیربلند مرتبه‌سازی در منطقه22بر میدان باد منطقه و شهر تهران» که یافته‌های کارشناسی آن در 2دوره تابستانی و زمستانی نشان داد وجود برج‌های منطقه 22تهران تنها در محدوده ناچیز اطراف برج‌ها بر میدان باد اثرگذار است و با فاصله گرفتن از این برج‌ها، اثرگذاری آنها بر میدان باد محله، منطقه و صد البته کل شهر تهران به صفر می‌رسد. نکته دیگر اینکه تصاویر گرفته شده از ساعات هجوم ریزگردها به تهران یا زمانی که باد ریزگردها و آلودگی‌ها را از شهر می‌زداید، بزرگ‌ترین شاهد بر این است که اثرگذاری برج‌های منطقه 22بر آلودگی هوای تهران هیچ‌چیز جز شایعه نیست.
شایعه معروف هر سال
هر سال در فاصله اندکی از نخستین دوره آلودگی هوای پاییزی، خبری همه فضای مجازی را پر می‌کند که طی آن یک استاد رشته آلودگی‌های زیست‌محیطی دانشگاه سوربن می‌گوید: «با رسیدن شاخص به عدد 170باید شهرها را تخلیه کرد!!!» در ادامه این شایعه این شخص می‌گوید: «درجه کیفیت هوا ۱۵۰ را به معنی هشدار دانسته و درجه ۱۶۰ را در حکم تعطیلی مدارس خوانده و اظهار کرده بود که در درجه ۱۷۰ شهرها باید تخلیه شوند و رسیدن شاخص‌ها به عدد ۱۸۰ به‌معنای درجه هشدار شیمیایی است.» این سخنان در شرایط کاملا غیرکارشناسی عنوان شده و هیچ استاندارد داخلی و خارجی چنین تحلیلی را درست نمی‌داند. طبق اصول محیط‌زیست انسانی، شاخص بین 151تا 200به‌عنوان هوای ناسالم(برای همه) شناخته می‌شود و بررسی‌های علمی دقیق برای چنین هوایی توصیه می‌کند که: «بیماران قلبی ریوی، سالمندان و کودکان باید از فعالیت طولانی و سنگین خارج از منزل در چنین هوایی خودداری کنند و سایر افراد نیز فعالیت خود در فضای آزاد را کاهش دهند.» طبق همین اصول استاندارد، اعلام شده اگر شاخص کیفیت هوا از 300فراتر رفت، افراد باید تا بهبود هوا در خانه بمانند و اصلا چیزی به‌نام تخلیه شهر و هشدار شیمیایی نداریم.
