«لطیفی» بازمانده قنات‌های کهن

راحله عبدالحسینی-روزنامه‌نگار

‌شهر «لطیفی» ‌تاریخچه‌ای در دل خود دارد. سرزمینی که نامش با مهربانی و لطافت گره خورده است، بی‌شک میراثی از گذشتگان دارد. برای مرور روایت‌های این شهر باید تا نزدیکی لارستان در استان فارس برویم. خواه ناخواه به سرزمین تاریخ کهن پا می‌گذاریم. کتیبه‌های باستانی شهر لطیفی یا همان قریه «چرخاب» نشان می‌دهد که زندگی در این قریه به 3قرن پیش برمی‌گردد. قریه‌ای که حالا شهری شده با حدود7هزار نفر جمعیت و مردمش در تلاشند تا با حفظ تاریخ کهن، این شهر ورودی جذابی برای مسافران جنوب کشور به استان فارس باشد.


دروازه‌ای به خلیج‌فارس
لطیفی در جنوب لارستان قرار گرفته است؛ نقطه تلاقی استان‌های فارس و هرمزگان. با مردمانی مهمان‌نواز از تشیع و تسنن که قلبشان به وسعت دریاست. نگاهی به تاریخچه شهر لطیفی می‌گوید که در این شهر چند قوم وجود دارد.
بیشتر جمعیت مردم بومی لطیفی‌اند، در رده دوم جهرمی‌ها و در رده سوم ترک‌ها. عشایر جهرمی بیش از نیم قرن پیش در پی اجرای سیاست‌های یکجانشینی عشایر، در شهر لطیفی ساکن شدند. به‌گفته شهردار لطیفی، 15درصد مردم شهر اهل سنت و شافعی هستند. لطیفی با وسعت 380هکتار حدود 7300نفر را در دل خود جای داده است.

تبادل اقتصادی و فرهنگی  
هر چند در روزگار گذشته اهالی لطیفی با کشاورزی و دامداری روزگار می‌گذراندند، اما بعدها با رفت‌وآمد به کشورهای حوزه خلیج‌فارس درآمد کسب کردند. به‌طوری که این رفت‌وآمدها به تبادل فرهنگ نیز منجر شد. حالا بیشتر جوانان لطیفی که هنوز تشکیل خانواده نداده‌اند راهی کشورهای حوزه خلیج‌فارس می‌شوند و معمولا با حرفه‌هایی ازجمله خیاطی و مکانیکی و گذراندن نیمی از سال در آن کشور، درآمد کسب می‌کنند. شهردار لطیفی می‌گوید: این رفت‌وآمدها سابقه‌ای بیش از نیم قرن دارد و در واقع کسب‌وکار مردم لطیفی به حوزه خلیج‌فارس وابسته است.

وجه تسمیه


شهر لطیفی در روزگار پیش از این به نام قریه چرخاب یا چرخاو شناخته می‌شد و هنوز هم موسپیدکرده‌های شهر این لفظ را به‌کار می‌برند که به‌معنای چرخ آب است. علت نامگذاری قریه به چرخاب این بوده که مردم روستا از چرخ آب برای استخراج آب از چاه استفاده می‌کردند.
 این موضوع در سفرنامه ژان پاتیست تاورنیه، سیاح و مؤلف فرانسوی که در زمان صفویه به لار مسافرت کرد، اینطور آورده شده: «اول ‌ماه آوریل، 5 ساعت بعد از نیمه شب به سمت لار حرکت کردیم تا 3 ساعت بعد از ظهر رفتیم و تمام در سنگلاخ ره سپردیم. بیابان خشک و بی‌آب و علفی بود. فقط یک قریه در این راه دیده شد، به نام چرخاب که درخت خرمای زیاد و قدری هم زراعت گندم داشت...» سکونت در قریه چرخاب یا شهر لطیفی فعلی 300سال پیش آغاز شد. مردمانی در فاصله 10کیلومتری شرق لار در اطراف زیارتگاهی به نام «درویش عالی» زندگی می‌کردند و از 2 قوم «حسن چرخابی» و «باقر چرخابی» بودند و از راه کشاورزی و باغداری روزگار می‌گذراندند. شهروندان لطیفی را می‌توان به 2 گروه «چرخوی» و «لطیف بو» تقسیم کرد. گفته می‌شود قوم «چرخوی» در سابق در روستایی به نام «چرخوی» زندگی می‌کردند که امروزه از بین رفته‌است. تورق صفحات کتاب‌های تاریخی می‌گوید که چرخ آب روستا یا از زمان حمله افغان‌ها یا هنگام تسلط محمدخان بلوچ یا در زمان نادرشاه افشار از بین رفته باشد.
بعد از آن مردم روستا به‌دلیل جریان آب قنوات به سمت روستا و ایجاد آب‌وهوای مطبوع نام «لطیفی» را برای روستا انتخاب کردند که ماندگار شد.‌

دیدنی‌های لطیفی
دیدنی‌های لطیفی کم نیست. کاروانسرای عباسی لطیفی که در گروه کاروانسراهای لار دسته‌بندی می‌شود، قدمتش به روزگاری برمی‌گردد که شاه عباس صفوی برای توسعه‌ تجارت در خلیج‌فارس، راهی از بندرعباس ایجاد کرد که از لار، جهرم و شیراز عبور می‌کرد و به پایتخت یعنی شهر اصفهان می‌رسید. برای همین در جاده شاهی به‌خصوص در لارستان، کاروانسراهای متعددی ساخته شد. در ساخت این کاروانسرا بیشتر از سنگ استفاده شده و مانند بیشتر کاروانسراها حیاطی چهارگوش با اتاق‌های بسیار دارد. بازدیدکنندگان بیشتر برای دیدن کهکشان در آسمان این کاروانسرا، راهی این محل می‌شوند. حمام قدیمی شهر با معماری گنبدی شکل، در محله‌ای به همین نام نیز از سوی اداره میراث فرهنگی در دست مرمت است. از اماکن گردشگری دیگر لطیفی زیارتگاه‌های درویش عالی و پیرکوکب است. آرامگاه درویش عالی، یکی از اماکن ثبت شده میراث فرهنگی استان فارس است.‌

دروازه‌ای به خلیج‌فارس
لطیفی در جنوب لارستان قرار گرفته است؛ نقطه تلاقی استان‌های فارس و هرمزگان. با مردمانی مهمان‌نواز از تشیع و تسنن که قلبشان به وسعت دریاست. نگاهی به تاریخچه شهر لطیفی می‌گوید که در این شهر چند قوم وجود دارد.
بیشتر جمعیت مردم بومی لطیفی‌اند، در رده دوم جهرمی‌ها و در رده سوم ترک‌ها. عشایر جهرمی بیش از نیم قرن پیش در پی اجرای سیاست‌های یکجانشینی عشایر، در شهر لطیفی ساکن شدند. به‌گفته شهردار لطیفی، 15درصد مردم شهر اهل سنت و شافعی هستند. لطیفی با وسعت 380هکتار حدود 7300نفر را در دل خود جای داده است.

تبادل اقتصادی و فرهنگی  
هر چند در روزگار گذشته اهالی لطیفی با کشاورزی و دامداری روزگار می‌گذراندند، اما بعدها با رفت‌وآمد به کشورهای حوزه خلیج‌فارس درآمد کسب کردند. به‌طوری که این رفت‌وآمدها به تبادل فرهنگ نیز منجر شد. حالا بیشتر جوانان لطیفی که هنوز تشکیل خانواده نداده‌اند راهی کشورهای حوزه خلیج‌فارس می‌شوند و معمولا با حرفه‌هایی ازجمله خیاطی و مکانیکی و گذراندن نیمی از سال در آن کشور، درآمد کسب می‌کنند. شهردار لطیفی می‌گوید: این رفت‌وآمدها سابقه‌ای بیش از نیم قرن دارد و در واقع کسب‌وکار مردم لطیفی به حوزه خلیج‌فارس وابسته است.

جشنواره‌ بومی محلی 


لطیفی دروازه مسافران جنوب کشور به استان فارس است. اینطور که شهردار لطیفی، به همشهری می‌گوید حدود 80درصد اسکان مسافران نوروزی از بندرعباس به سمت لار و شهرهای دیگر استان فارس در لطیفی انجام می‌شود. به‌دلیل حضور مسافران نوروزی در این شهر، 2 سالی است که جشنواره «نان چرخوی» با پخت انواع نان‌های محلی شامل بالاتوه، رگاگ، فلزی، تپ تپی، شُلشُلو، نان اَسُک (هسته خرما)، جرازک، نان مهوه روغنی (تیری) و نمایش صنایع‌دستی و آداب و رسوم مردم مناطق شهرهای جنوبی فارس به‌ویژه عشایر منطقه برگزار می‌شود. این جشنواره عاملی برای پیوند بسیاری از خرده‌فرهنگ‌ها در شهرها و مناطق جنوبی استان فارس شده است.
رحمت‌الله واحدی ادامه می‌دهد: لطیفی را باید نقطه ثقل استان فارس و لارستان کهن به سمت هرمزگان و بندرهای جنوبی نیز دانست. و همین خود شاخصی مثبت و انگیزه‌ای شده تا حجم سرمایه‌گذاری‌ها، تحولات و گام‌های طراحی شهرنشینی لطیفی بیش از پیش رونق دوچندان یابد.»‌

راه‌اندازی نیروگاه خورشیدی یک مگاواتی
آفتابی بودن 200روز از سال در لطیفی باعث شد تا 2 سال پیش نیروگاه خورشیدی 80کیلوواتی در این شهر راه‌اندازی شود. خروجی این پروژه، تولید انرژی پاک برق، درآمد پایدار و ایجاد ارزش افزوده بوده است. شهردار لطیفی می‌گوید: سعی داریم تا با گرفتن تسهیلات نیروگاه 200کیلوواتی در شهر لطیفی راه‌اندازی کنیم و اگر بتوانیم نیروگاه خورشیدی با ظرفیت یک مگاوات داشته باشیم، علاوه بر درآمد پایدار برای شهرداری و توسعه خدمات برای شهروندان، مسیری برای اشتغال‌زایی جوانان لطیفی هموار شده است.‌

مکث
ایده‌های نو برای لطیفی

مصوب شدن طرح هادی برای شهر لطیفی با نتایج مثبتی همراه بوده است که واحدی درباره آن می‌گوید: مهم‌ترین پیامد و کارکرد مثبت طرح هادی که از دل آن طرح‌ها و ایده‌های نو برای افق ۱۴۰۵ در شهر لطیفی طراحی و عملیاتی شد، مربوط به تعیین حریم و تغییر کاربری اراضی کشاورزی اطراف شهر بود که با هماهنگی، تعامل و مشارکت خود مردم و با استفاده از ظرفیت‌های قانونی این اراضی به شهر الحاق شدند. دیگر اینکه مردم دغدغه تفکیک اراضی و املاک خود را نخواهند داشت. ایجاد درآمد پایدار با افق 20 ساله، یکی دیگر از نتایج اجرای این طرح است. تکمیل سالن فرهنگی ورزشی، کم کردن بار ترافیکی از داخل شهر به حاشیه شهر با تکمیل رینگ 4کیلومتری شمال شهر، نورپردازی و نصب المان‌ در شهر، به کارگیری سنت‌ها و فرهنگ بومی محلی و ایجاد جداره کاهگلی در ورودی شهر از سمت هرمزگان، احداث پارک چرخاب ازجمله اقداماتی است که برای رفاه حال شهروندان و مسافرانی که به لطیفی می‌آیند، به تازگی انجام شده‌است. حتی خرده فرهنگ‌ها و گویش‌ها و تنوع‌های مذهبی مردمان این دیار امروزه سبب شکوه و حس همبستگی و دلبستگی بیشتر به شهر و عاملی برای پویایی، تحرک و تحولات نوساخته در کنار حفظ سنت‌ها و گذشته این دیار شده است. لطیفی اکنون ساختاری شهری دارد با طراحی و نمادهای شهری به‌گونه‌ای که هم می‌توان از بافت‌های تودرتو و محله‌های کهن در آن نشانی گرفت و هم گام‌های نخستین نوگرایی، زیبایی‌خواهی، تحول و طرحی‌های شهری را به خوبی درآن به تماشا نشست. لطیفی را می‌توان مجموعه‌ درهم تنیده‌ای از محله‌های کهن و نو دانست که سازه‌های دیرینه در کنار نوساخت‌ها، پارک‌ها، بوستان‌ها و مبلمان شهری‌اش آینده و افق روشنی را برای مردمان و آیندگان این شهر نوید داده است.‌