رهبری
اعتلای فرهنگ و هنر در کلام رهبر فرزانه انقلاب
رهبر فرزانه انقلاب، فرهنگ را شامل خصلت‌های غیرذاتی انسان‌ها می‌دانند که مربوط به تربیت آنان می‌شود. در نتیجه، فرهنگ به‌معنای عام آن دارای نقاط و شعب مختلف است که شامل علم و تحصیل و بقیه فنون یعنی ادبیات، هنر، عادات و اخلاق و سنن موجود جامعه و خصلت‌های ملی همچون آداب و رسوم حاکم بر زندگی، سنت‌های ملی، تاریخی و جغرافیایی، درک، برداشت، فهم، باورها، اعتقادات، روحیات و خلقیات فردی و اجتماعی انسان‌ها در زندگی می‌شود. در این بین در پی بیانات رهبر معظم انقلاب در نخستین روز سال1402 و لزوم تحول‌آفرینی در ابعاد فرهنگی، به مروری بر برخی از اوامر تحول‌خواهانه ایشان می‌پردازیم.
سبک زندگی اسلامی ایرانی
«استقلال فرهنگی به اعتقاد بنده از همه اینها [انواع استقلال] مهم‌تر است. استقلال فرهنگی در این است که سبک زندگی را، سبک زندگی اسلامی - ایرانی انتخاب بکنیم... سبک زندگی از معماری، از زندگی شهری، از زیستِ انسانی، از پیوندهای اجتماعی تا همه مسائل گوناگون را شامل می‌شود. تقلید از غرب و از بیگانه در سبک زندگی، درست نقطه مقابل استقلال فرهنگی است.»
بیانات در مراسم بیست و هفتمین سالگرد رحلت امام خمینی (ره) 14/03/14
وابستگی کامل به فرهنگ ملی
«در باب فرهنگ، سیاست کلّی کشور باید عبارت باشد از حفظ و پرداخت و وابستگی شدید و کامل به فرهنگ ملی. البته جزو مهم‌ترین ارکان فرهنگ ملی، اسلام است. ما مردم ایران مفتخریم که از ۱۳۵۰ سال قبل، فرهنگ، زبان، آداب، عادات، لباس و همه‌‌چیزمان با اسلام آمیخته شده است. شاید هیچ ملت دیگری اینگونه با اسلام آمیخته نشد که ما شدیم. اسلام و آداب و فرهنگ اسلامی، جزو فرهنگ ملی ماست.»
بیانات در مراسم تنفیذ حکم ریاست‌جمهوری 1372/05/12
هنرمند با رویکرد مردمی
«ما باید قرص و محکم مواضع خودمان را بگوییم که: ای نویسنده! فیلمساز! نمایشنامه‌نویس! تو اگر واقعا می‌خواهی برای این انقلاب و با مردم باشی، ایدئولوژی این مردم را بفهم و با این ایدئولوژی حرکت کن و شاعر مردمی و هنرمندِ مردم باش. اما اینکه تو بخواهی در برج عاج خودت بنشینی و همان ذهنیات قدیمی را مطرح کنی، از مردم جدا می‌مانی و منزوی می‌شوی و چون این حکومت، حکومتی مردمی است، وقتی که از مردم جدا شدی، از همه جا منزوی و بیگانه خواهی شد.»
گفت‌وگو با اعضای «واحد فرهنگی روزنامه جمهوری اسلامی» 1360/11/26
هنر نیازمند انگیزه است
«مسائل هنری و فرهنگی با بخشنامه و دستور و حکم درست نمی‌شود بلکه نیازمند انگیزه است و انقلاب از هنر و هنرمند تنها یک توقع دارد و آن اینکه جامعه هنری با همان نگاه زیباشناختی هنر، به پدیده‌هایی همچون ایثار و فداکاری مردم در پیروزی انقلاب و حماسه 8سال دفاع‌مقدس بنگرد و این زیبایی‌ها را با زبان هنرمندانه تبیین کند.»
دیدار با صدها تن از اصحاب فرهنگ و هنر و اندیشه 1380/05/01
مظلومیت فرهنگ
«من به ذهنم اینطور می‌رسد که ما در نظام جمهوری اسلامی، مقوله فرهنگ را قدری دست‌کم گرفته‌ایم. به‌نظر من تأثیر فرهنگ، هم به‌عنوان یک عامل اصلی و تعیین‌کننده در رفتارهای فردی و اجتماعی کشور و امّتمان، هم به‌عنوان یک حامل برای تأثیرات و اثرگذاری‌های سیاسی- گرایش‌های سیاسی - مغفولٌ‌عنه قرار گرفته و آنچنان که باید و شاید نیست. حرف‌هایی زده می‌شود، چیزهایی می‌گوییم، بنده خودم مطالبی را زیاد تکرار می‌کنم؛ لیکن در مقام عمل می‌بینیم که بهای آنچنانی داده نمی‌شود.»
بیانات در دیدار اعضای شورای‌عالی انقلاب فرهنگی1378/09/23
مدح هنرمندان شجاع
هنر امروز ایران، هنر مقاومت است، نه هنر تسلیم و سازش. اینگونه هنر، شرط اصلی آگاهی و زمان‌شناسی و نیز شجاعت و گستاخی در برابر تهاجم وحشیانه‌ای است که در آن از همه ابزارها برای سرکوبی و به ذلت کشانیدن ملت ما استفاده می‌شود.
پیام به «پنجمین کنگره شعر و هنر» 1364/02/15
مسئولیت سنگین اهالی فرهنگ و هنر
«هزاران چشمه جوشنده هنری را دست‌های پلید و خائن آلوده کردند... ما امروز آثار فرهنگی حرکت به‌اصطلاح هنری دوران گذشته را از نزدیک می‌بینیم. شما مسئولیت سنگینی بر دوش دارید، به‌خصوص شما هنرمندان و همه هنرمندانی که اکنون در این جمع حضور ندارند. کار بسیار دشوار است. منتها به فضل الهی یک امتیاز داریم و آن انقلاب است. امتیاز انقلاب، امتیاز عجیبی است... مثل هوای بهاری است... گل را در گلدان، در گلخانه و در اتاق هم می‌توان رشد داد، اما با صحرای باز قابل مقایسه نیست و با طراوت گسترده‌ای که باران بهاری بر او می‌بارد و آفتاب بر آن می‌تابد و زمین حاصلخیز آن را... با سرعت و شتاب بارور می‌کند.»
سخنرانی افتتاحیه در «تالار حوزه اندیشه و هنر»، 1363/12/15
