چرا خوب نمی‌بینیم؟
همشهری سانسور هدفمند اخبار خوب از سوی برخی رسانه‌ها را بررسی کرده است
می‌گویند افکارعمومی حافظه ضعیفی دارد. حافظه انسان‌ها در مواجهه با اخبار همواره یک رویکرد و رویه را دارد. اخبار خوب زود فراموش می‌شوند و اخبار بد تا مدت‌ها در ذهن باقی می‌مانند و می‌توان آنها را تا سال‌ها بعد از وقوعش مرور کرد. شاید علت اینکه بعد ازهر موفقیتی به ناگهان خبری منفی منتشر می‌شود را باید در راستای «بازی با افکارعمومی» ارزیابی کرد. این تردید از آنجایی به یقین نزدیک می‌شود که بلافاصله بعد از هر موفقیتی در سیاست داخلی یا خارجی کشور، موجی از اخبار فرعی و بعضا ناامید‌کننده از سوی طیفی از رسانه‌ها و جریان‌ها منتشر می‌شود که عملا با «دوپینگ رسانه‌ای» خبر اصلی به خبری فرعی و کم اعتنا تبدیل می‌شود و خط خبری دیگری که عمدتا حاوی اخبار منفی است جایگزین آن می‌شود تا «ناامیدی» در جامعه تزریق شود. در این پرونده در گفت‌وگو با کارشناسان و برخی مسئولان به واکاوی چنین رویکردی نسبت به موضوعات مثبت و تلاش انجام‌شده برای به محاق بردن آن با تولید محتوای ناامید‌کننده که اصل موضوع را به محاق برده است پرداخته‌ایم.
دریچه
عده‌ای در اتاق فکرشان دنبال تخریب دولتند
محمد صالح جوکار-رئیس کمیسیون امور داخلی مجلس
دولت سیزدهم در حوزه سیاست خارجی و مذاکرات بسیار موفق عمل می‌کند اما عده‌ای فقط به‌دنبال تخریب دولت هستند. ما در حوزه سیاست خارجی دیگر به‌دنبال آن نیستیم که همه تخم‌مرغ‌های خود را در یک سبد بگذاریم چراکه اگر این کار را انجام دهیم، منافع ملی کشور به خطر می‌افتد.
دولت سابق نگاهی داشت مبنی بر اینکه تنها راه عبور از مشکلات و رسیدن به توسعه و رشد، ارتباط با غرب است اما آن نگاه کاملا اشتباه بود و ما چندین سال معطل مذاکره با غربی‌ها بودیم و هیچ نتیجه‌ای برای ما به‌دنبال نداشت. برجام فقط به نفع غربی‌ها بود و هیچ سودی برای ایران نداشت.
امروز در سطح دنیا باید با همه کشورها تعامل داشته باشیم و تعامل با کشورها باید بر مبنای منافع ملی باشد. زمانی بود که جهان شامل 2بلوک غرب و شرق بود، اما امروز دیگر شاهد دوقطبی بودن جهان نیستیم و جهان امروز چندقطبی شده است. امروز قطب‌های جدیدی در جهان ظهور و بروز پیدا کرده‌اند و بلوک غرب و شرق را به‌هم ریخته است. همچنین زمانی بود که دنیا سلسله مراتبی شده بود و آمریکا خودش را کدخدای دنیا می‌دانست اما الان دیگر اینگونه نیست و کاملا متفاوت شده است.
در جهان چندقطبی امروز، نباید در حوزه سیاست خارجی یکجانبه‌گرایی کنیم. منافع ملی ما حکم می‌کند که با تمام کشورهایی که در چارچوب ارزش‌ها و اصول سیاست خارجی ما قرار می‌گیرند، ارتباط برقرار کنیم و تعامل داشته باشیم.
متأسفانه عده‌ای اخیرا این بحث را راه انداختند که دولت فقط به‌دنبال ارتباط با شرق است و غرب را رها کرده که اینگونه نیست.
متأسفانه باید بگویم برخی از افرادی که تا دیروز در راس امور بودند یا نزدیکان رسانه‌ای آنان، امروز در اتاق‌های فکر خود نشسته‌اند و علیه دولت نقشه می‌کشند. برخی از افراد و جریان‌های سیاسی زمانی که موفقیت دولت را می‌بینند، حاشیه‌سازی می‌کنند و مشکلاتی را برای دولت به‌وجود می‌آورند و می‌خواهند افکار عمومی را به‌گونه‌ای که خودشان می‌خواهند، مهندسی کنند اما قطعاً راه به جایی نمی‌برند.
روزنه
جهاد تبیین، ضرورت امروز جامعه است
برخی با بی‌انصافی اقدامات اساسی دولت تحول‌گرا را نادیده می‌گیرند و دشمنان نیز با سیاه‌نمایی، جعل، تحریف و بزرگ‌نمایی نقاط ضعف به‌دنبال ناامید کردن مردم هستند. دولت در سال اول با مشکل تامین هزینه‌های جاری و پرداخت حقوق و معوقات کارکنان، و سر رسید بدهی‌ها مواجه بود و در سال‌جاری هم ماهانه حدود ۱۵هزار میلیارد تومان، بدهی‌های به جا مانده از دولت گذشته را باید جبران می‌کرد.دولت مردمی به‌رغم همه مشکلات، در کنار تامین هزینه‌های جاری، توجه ویژه‌ای به تکمیل زیرساخت‌ها و رونق تولید و افزایش اشتغال دارد و در جریان سفر‌های استانی با اولویت‌بندی، روند رفع گرفتاری‌های مردم و پیشرفت و آبادانی کشور را پیگیری می‌کند.در نزدیک به یک سال و نیم گذشته با اهتمام دولت مردمی ده‌ها پروژه در حوزه‌های مختلف عمرانی، صنعتی، معدنی، کشاورزی، نفت و گاز در نقاط مختلف کشور آغاز شده است که نتایج ارزنده‌ای را در اشتغال‌زایی، تولید، صادرات و افزایش درآمد کشور به‌همراه خواهد داشت.در دولت قبل شاهد رویکرد یکسونگرانه به غرب بودیم و امور کشور به اخم و لبخند غربی‌ها گره‌خورده بود و توجه چندانی به توسعه روابط با سایر کشورها به‌ویژه کشور‌های همسایه وجود نداشت، اما با روی کار آمدن دولت سیزدهم در نوع نگاه و اقدام در حوزه سیاست خارجی تحول مثبتی در جهت منافع ملی صورت گرفت و سیاست خارجی متوازنی در راستای توسعه روابط با کشور‌های مختلف جهان با اولویت همسایگان در دستورکار قرار گرفت؛ همچنین دولت به‌دنبال حضور فعال و استفاده از ظرفیت مجامع و سازمان‌های منطقه‌ای و بین‌المللی از جمله سازمان همکاری شانگهای و اتحادیه اوراسیاست. از دلایل اصلی اغتشاشات اخیر ایجاد وقفه و آسیب‌زدن به حرکت پر شتاب خدمت به مردم و حل مسائل کشور بود اقدامات سازنده و امیدآفرینی که زمینه‌ساز رضایت مردم و افزایش سرمایه اجتماعی بود در چند‌ماه آشوب با وجود خسارت‌های مادی و معنوی، دولت با عزم و اراده جدی‌تر به پیگیری امور و برنامه‌ها پرداخت و دشمن را ناکام کرد. مردم و رسانه‌ها باید بدانند که امروز در جنگ تمام عیار اقتصادی قرار داریم و دشمنان بعد از اینکه از اغتشاشات نتیجه نگرفتند بر مباحث اقتصادی متمرکز شدند تا معیشت و اقتصاد مردم را دچار مشکل کنند، دولت هم با جدیت به مقابله برخاسته تا نقشه دشمن نقش بر آب شود. دراین راستا ضرورت دارد تا با تلاش بیشتر در زمینه جهاد تبیین نسبت به آنچه دولت انجام داده است به انجام برسد تا با روشنگری‌هایی که در این حوزه انجام می‌شود، اخبار ناامید کننده و منفی برجسته شده از سوی دشمن نتواند اثری بر افکار عمومی برجای بگذارد. از این رو، جهاد تبیین که رهبر معظم انقلاب بر انجام آن تاکید دارند ضرورتی است که همه باید خود را متعهد و مکلف به انجام آن بدانند.
یادداشت
عقب‌ماندگی در تصویرسازی رسانه‌ای
مرتضی خلفی زاده-کارشناس حوزه رسانه
نظام اصلی تصویرسازی از کشور و حال و هوایی که در کشور حاکم است دچار ایراد مبنایی است. ساختارهای رسانه‌ای ایران در مقایسه با رسانه‌های حرفه‌ای دنیا دچار مسئله است و حرفه‌ای نیستند. ما فاصله بسیار زیادی با استانداردهای رسانه‌ای دنیا داریم که نمود آن در حوزه پژوهش و مطالعات رسانه است. بازدیدی که مدیران رسانه‌ای ما 2دهه پیش از برخی رسانه‌های اروپایی داشتند و روایت‌شان در قالب مقالات و کتاب‌هایی نیز منتشر شد، عنوان کرده‌اند که 2برابر حجم منابع انسانی یک رسانه را به حوزه پژوهش اختصاص داده‌اند، یعنی آنها پژوهش و مطالعه می‌کنند و یک سوم نیروها تولید محتوا و عملیات انتشار را برعهده دارند. کدام‌یک از رسانه‌های حرفه‌ای کشور ما چنین ساختاری دارد؟ بنابراین ساختار رسانه‌ای کشور ما دچار ضعف است.
با وجود اینکه رهبر معظم انقلاب 2دهه قبل در مورد تهاجم فرهنگی هشدار داده بودند، ساختارهای مرتبط با آن حوزه‌ها عملا خودشان را در شرایط جنگی و تدافعی و حتی طراحی تهاجمی قرار نداده‌اند. ما هر قدر در جنگ سخت و شرایط منطقه‌ای قدرتمند بوده‌ایم، در شرایط رسانه‌ای و هدایت افکار عمومی دچار بحران هستیم، چون مدیران اجرایی ما این مسئله را اولویت درجه اول کشور نمی‌دانند، برایش اهمیت قائل نیستند و به فرامین 3سال اخیر رهبر معظم انقلاب درخصوص عملیات رسانه‌ای عمل نشده است؛ نمود آن هم در تخصیص بودجه‌ها و تحول ساختاری است.
تکنولوژی رسانه 20سال است که تغییر کرده است و طی یک دهه اخیر با ورود گوشی‌های هوشمند شتاب عجیب و غریبی گرفته است. کدام‌یک از ساختارهای رسانه‌ای فرهنگی و سیاستگذاری مبتنی بر این تغییرات و تحولات انطباق‌پذیری پیدا کرده است؟ اوج کار شورای عالی فضای مجازی بوده است که عملکردش منطبق با نیازهای روز کشور نیست. نکته دوم اینکه در نظام تصویرسازی به شیوه 30سال گذشته برای افکار عمومی عمل می‌شود، یعنی به شیوه Broadcast و از طریق رسانه‌های رسمی، درصورتی‌که الان تصویرساز اصلی افکار عمومی شبکه‌های اجتماعی برون‌مرز است. برایند مواجهه ما با شبکه‌های اجتماعی عموما سلبی بوده است تا ایجابی یعنی به‌جای اینکه تولید محتوا کنیم و نوع نگرش، سیاستگذاری و مواجهه‌مان با شبکه‌های اجتماعی و پلتفرم‌های داخلی و توسعه و ارتقای داخلی آنها را بهتر کنیم، پیوسته خواسته‌ایم ممانعت کنیم، جلوگیری کنیم و محدود کنیم. همین مسئله اوضاع را بدتر کرده است.
نکته سوم اینکه فشارهای اقتصادی باعث شده بسیاری از نخبگان مرتبط با صنعت رسانه را از دست بدهیم. بسیاری از نخبگان ما در حوزه برنامه‌نویسی در داخل ایرانند ولی حقوق دلاری و یورویی می‌گیرند و برای خارج از کشور کار می‌کنند. هیچ‌یک از ساختارهای رسمی کشور توان پرداخت دستمزد رقابتی به این نخبگان را ندارد. بنابراین جای تعجب ندارد که از جهت افکار عمومی ضربه‌پذیر شده‌ایم. وقتی نمی‌شود برای کار پراسترس رسانه نیروی حرفه‌ای تربیت کرد و او را نگهداری کرد دچار ضعف می‌شویم. بسیاری از خبرنگاران حرفه‌ای ما یا چند شغله شده‌اند یا مدت‌هاست از رسانه خارج شده‌اند و وارد کار کارمندی و روابط‌عمومی‌ها شده‌اند.
نگاه
در مقابله با جنگ شناختی غفلت کردیم
اکبرنصراللهی-استاد علوم ارتباطات و رسانه
در جنگ شناختی، جنگ روانی و سونامی تحریف و دروغ و لشکرسازی رسانه‌ها، هدف افکارعمومی است و هدف جسم نیست. در جنگ‌های کلاسیک جسم‌ها هدف بودند، اما در جنگ شناختی اصلاً هدف جسم نیست هدف روح، روان و مغز است، بنابراین همه نکاتی که رهبر انقلاب درباره جهاد تبیین و مقابله با جریان تحریف و محاصره تبلیغاتی گفتند، برخاسته از دغدغه ایشان نسبت به هدف قرار گرفتن مغزهای بی‌گناه و افکارعمومی است.
دشمن هم سال‌هاست در این حوزه تمرکز کرده و اقداماتش را توسعه می‌بخشد و در واقع تا حدود زیادی هم موفق بوده است. ما درباره رسانه‌های داخلی، رسانه‌های فرهنگی و هنری و ساختارهای نرم غفلت داشته‌ایم. جمهوری اسلامی ساختارهای لازم ازجمله وزارت ارشاد، سازمان تبلیغات، صداوسیما، سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی، تعداد زیادی خبرگزاری و مطبوعات را دارد، اما نسبت به حوزه‌های شناختی و جنگ نرم غفلت شده است. این غفلت کار ضعیف دشمن را قوی نشان می‌دهد. اینگونه نیست که رسانه‌های دشمن بسیار قوی باشند و اصول و قواعد عجیبی را به‌کار بگیرند، بلکه از این سمت غفلت صورت گرفته و همچنان نیز ادامه پیدا کرده است. ما این ساختارها را داریم ولی این ساختارها آنگونه که باید ایفای نقش نکرده‌اند. به‌همین دلیل رهبر انقلاب در نخستین دیدار خود با اعضای دولت سیزدهم بحث بازسازی انقلابی ساختارهای فرهنگی را مطرح کردند.
افراد دلسوز هم باید به افکارعمومی توجه داشته باشند، به نیاز آنها به‌موقع پاسخ دهند، صادقانه با آنها برخورد کنند و اطلاعات را به‌موقع در اختیار افکارعمومی قرار دهند، بدانند که کجای کار ایراد دارد و ایرادها را برطرف کنند.
متأسفانه درحال‌حاضر به‌واسطه استمرار برخی غفلت‌ها، نادیده گرفتن رسانه و حمایت نکردن از آن، به‌کار نگرفتن افراد حرفه‌ای، ضعف در کیفی‌سازی و ارتقای نیروی انسانی و سرمایه‌گذاری ناکافی، دشمن هرروز خود را در این حوزه تقویت کرده است و این موضع سبب شده است رسانه‌های ما بازدارنده نباشند و نتوانند جلوی تعرض رسانه‌ای را بگیرند.
ما حملات دشمن را به افکارعمومی مثل یک بمب خوشه‌ای می‌دانیم که از یک خوشه نجات پیدا کنیم، یک خوشه دیگر در پی خواهد آمد. رسانه‌ها علاوه بر افکارعمومی داخل باید دیدگاه‌هایی که در دنیا علیه جمهوری اسلامی ایجاد شده است را تصحیح کنند.
اگر افراد و کنشگران مسئول بخواهند با این راهبردها مقابله کنند، باید راهبرد مقابل آنها را اتخاذ کنند. بنابراین به‌نظر می‌رسد برای جلوگیری از تحقق راهبردهای دشمنان، تبدیل بحران موجود به فرصت، خروج از محاصره تبلیغاتی، مقابله با جریان تحریف، بصیرت‌افزایی برای افکارعمومی بی‌دفاع و جلوگیری از تعرض رسانه‌ای غرب، باید در کنار اتخاذ راهبردهای واقع‌نمایی، جهادتبیین، بازسازی در عرصه‌های فرهنگ، رسانه و اقتصاد، تقویت سواد رسانه‌ای مسئولان، رسانه‌ها و مردم، اصلاح نظام معیوب ارتباطی، استراتژی‌های کنشگرانه و فعال، ارائه روایت اول، صبر و مقاومت، آرام‌سازی، عادی‌سازی، اقناع‌سازی و همراه‌سازی در دستور کار بخش‌های مختلف به‌ویژه رسانه‌ها، دانشگاهیان و مسئولان قرار بگیرد.
در همینه زمینه :
