بلندمرتبه‌سازی روی خلاء‌های طرح جامع

فاطمه میرزایی| گرگان ـ خبرنگار :

سال‌ها قبل و زمانی که طرح جامع شهر گرگان مصوب ‌شد برخی کارشناسان اعلام کردند که این طرح خلأهایی دارد که باید حل شود. خلأهایی که می‌تواند برای توسعه شهری دردسرهای بزرگی به وجود آورد و نقاطی از شهر را به مراکز تمرکز جمعیتی تبدیل کرده و مراکز دیگری را با حداقل بار جمعیتی رها کند. 
همچنین این گروه از شهرسازان معتقد بودند که این خلأها می‌تواند به ساخت ساختمان‌هایی با تعداد طبقات غیرمنطقی و افزایش تراکم‌های غیراصولی منجر شود. این مسأله با پیگیری گروهی از شهرسازان و معماران در وزارت راه و شهرسازی تا حدی رفع شد. طبق دستورالعمل‌های ابلاغی آنچه می‌تواند به بارگذاری اضافی در پهنه‌های مختلف گرگان منجر شود به ویژه در نقاط مستعد ساخت‌وساز و فقط با ارائه طرح توجیهی، قابل بررسی است. 

در 4 سال گذشته، سیاست‌های دولت در جلوگیری از افزایش تراکم‌ها و همچنین الحاق منطقه‌ای به بافت شهری و همچنین تدقیق محدوده‌های بافت‌های شهری و روستایی بود و در همه استان‌ها از جمله گلستان هم دنبال می‌شد. به همین دلیل گرگان هم به سمت شهری با توسعه متوازن در حوزه ساخت‌وساز تجاری و مسکونی پیش رفت. 
اما آنچه برای گروهی از کارشناسان و شهروندان ایجاد نگرانی کرد، صحبت‌هایی بود که شهردار گرگان در نخستین نشست خبری خود درباره ساخت‌وساز در محدوده جنوبی گرگان یعنی بلوار ناهارخوران ارائه داد. 

«عبدالرضا دادبود» در این نشست در پاسخ به سؤال همشهری که از برنامه‌های شهرداری برای کنترل گسترش شهر به سمت جنوب می‌پرسید، جواب داد: یکی از مهم‌ترین درآمدهای شهرداری از طریق همین ساخت‌وسازها در محدوده جنوبی شهر است که عموم شهروندان به آن تمایل دارند. 
او در ادامه گفت: همه شهروندان هر زمان که امکان پیدا کنند دوست دارند به این مناطق نقل مکان کنند و این موضوعی طبیعی است. به هر حال اگر شهرداری هم برای برخی ساخت‌وسازها اجازه ندهد، این پرونده‌ها به کمیسیون ماده 5 می‌روند و در آنجا مجوز می‌گیرند. نباید این موضوع را به عنوان موضوعی اساسی در شهر پنداشت. بعد از صحبت‌های دادبود اما خبرهایی از کمیسیون ماده 5 به گوش رسید که مصوبات این کمیسیون در مدت اخیر، موید صحبت‌های شهردار گرگان است و بسیاری از مناطق ناهارخوران با مصوبات جدید، با افزایش تراکم و به تبع آن بارگذاری زائد مواجه می‌شوند. سؤال اساسی اما اینجاست که آیا طرح توسعه گرگان با عنوان طرح جامع به سازندگان و مجوزدهندگان این اجازه را می‌دهد؟ در حالی که طرح جامع گرگان مصوب شورای عالی معماری و شهرسازی است و به عنوان سند اصلی توسعه گرگان به ویژه تا زمان تصویب طرح تفصیلی شهر باید از سوی شهرداری و کمیسیون ماده 5 به طور کامل اجرا شود. 


مصوبه خلاف ضوابط تصویب نشده است 

عضو کمیسیون خدمات، فضای سبز و زیست شهری شورای اسلامی شهر گرگان معتقد است که تا به امروز در کمیسیون ماده 5 مصوبه‌ای خلاف ضوابط طرح جامع به تصویب نرسیده است. 
«سیدمحمد مرتضوی» می‌گوید: در گرگان مرتفع‌سازی انجام نمی‌شود و ساختمان‌هایی با تعداد 7، 8، 9 یا 10 طبقه مرتفع به حساب نمی‌آیند. برای این طبقات هم طرح جامع سازوکار ویژه‌ای مانند الگوی وسط ساخت طراحی شده است که در صورت تجمیع زمین‌ها فرد را مجاز به ساختن تا این حدود می‌کند. بنابراین آنچه تا امروز در گرگان انجام شده است مطابق قوانین است. 


گرگان دلیلی برای مرتفع‌سازی ندارد

اما نظر برخی کارشناسان با این عضور شورا متفاوت است. «مزدک خالدی» یکی از مهندسان معتقد است که نه گرگان دلیلی برای مرتفع‌سازی دارد و نه مدیران شهری می‌توانند اجازه آن را صادر کنند. 
خالدی می‌گوید: بارگذاری اضافی به ویژه در محدوه ناهارخوران عملا امکان‌پذیر نیست و کیفیت زندگی شهروندان را پایین می‌آورد. برای پهنه‌های گوناگون شهری، در طرح جامع سقف جمعیتی و همچنین سقف تراکم دیده شده است. 
از سوی دیگر افزایش جمعیت در یک منطقه به این معناست که شما باید بتوانید از پس خدمات‌رسانی به شهروندانی که ساکن آن هستند نیز بربیایید. وی ادامه می‌دهد: زیرساخت‌های یک منطقه مانند شبکه انتقال آب، براساس سرانه جمعیت و پیش‌بینی‌های افزایش جمعیت احداث می‌شوند.

وقتی شما در یک منطقه بارگذاری اضافی دارید، یعنی نمی‌توانید خدمات مطلوب ارائه دهید. ناچار یک بار دیگر هزینه صرف به‌روزرسانی مثلا انشعابات آب می‌کنید که در حقیقت این هزینه‌ها هم از جیب شهروندان تأمین می‌شود. سرانه‌های بهداشتی مانند درمانگاه‌ها، مدارس، مساجد و خطوط حمل‌ونقل هم براساس همین جمعیت تعریف می‌شود. نیازی به نتیجه‌گیری پیچیده‌ای نیست تا به شما اثبات شود که انجام این کار از بنیان منطقی نیست. او اضافه می‌کند: همچنین شما در قوانین ملی ساختمان مقرراتی دارید که به دلیل حفظ حریم زندگی و حقوق شهروندی وضع شده است. این قوانین به شما اجاره مشرف بودن به خانه همسایه را نمی‌دهد و فواصل قانونی برای ساخت ساختمان‌های بلندمرتبه و البته در معابر با عرض کم مانند 6، 8، یا 10 متری را نمی‌دهد. همه این موارد به هم پیوسته است. این اصول علاوه بر اینکه در قوانین ملی ساختمان، در آیین‌نامه‌ها و قوانین شورای عالی معماری همه ضوابط را مشخص کرده است، در خود طرح جامع گرگان نیز به صراحت عنوان شده است. 
خالدی اظهار می‎کند: من معتقدم توسعه شهری مانند گرگان نیازمند بلندمرتبه‌سازی نیست به ویژه در محدوده ناهارخوران که محور مهم گردشگرپذیر شهر نیز هست. شهرداری می‌تواند با ارائه طرح‌های تشویقی، ساخت شهر و توزیع امکانات متوازن در همه نقاط شهروندان را متقاعد کند که زندگی خوب و زیبا فقط در منطقه ناهارخوران اتفاق نمی‌افتد. 


درآمد پایدار شهرداری

یک کارشناس مدیریت برنامه‌ریزی شهری معتقد است که اگر شهرداری برای کسب درآمد اقدام به افزایش و فروش تراکم کند مانند آنچه در آخرین کمیسیون ماده 5 در مورد زمینی در عدالت 111 رخ داد، یک بار دیگر به مدیریت‌های سنتی 20 سال گذشته بازگشته است و دستاوردی جز از دست دادن شهر نخواهد داشت. «مریم مجدی» می‌گوید: شهرداری باید به سمت درآمدهای پایدار برود. طبیعی است که در چنین شرایطی ناچار از کاهش طرح‌های عمرانی خواهد بود، البته آن را هم می‌تواند با جذب سرمایه‌گذار حل کند. اما اگر فقط توجه به درآمد شهرداری در یک دوره خاص باشد، فروش تراکم و طبقات نخستین راه‌حل آن است. 

او ادامه می‌دهد: در مورد عدالت 111 تخطی مسلم از طرح جامع رخ داده است اما اهمیت این موضوع در یک مصداق و یک مورد نیست، بلکه در روندی است که نباید ایجاد شود. روندی که منطقی نیست. درآمد کوتاه‌مدت شهرداری اثرات زیانباری به شهر و طبیعتا شهروندان وارد می‌کند.  مجدی می‌افزاید: گرگان برای ساخت ساختمان‌های بلند ایمنی لازم را ندارد. برای مثال آیا آتش‌نشانی گرگان از پس اطفای حریق در آتش‌سوزی طبقات 8، 9، یا 10 یک ساختمان برمی‌آید، مطمئنا خیر. وقتی به شهروندان امکان زندگی در شرایط خاصی را می‌دهید باید بتوانید همه زمینه‌های لازم را هم ایجاد کنید و از سوی دیگر شهر را در اصولی پایدار توسعه دهید. من فکر می‌کنم این موضوعی است که استاندار می‌تواند به‌عنوان رئیس کمیسیون ماده 5 درباره آن قاطعانه تصمیم‌گیری کند.