گزارش
قاسم‌آباد؛ روستای جهانی چادرشب بافی
اهالی روستای قاسم آباد در کنار چادرشب بافی به فکر ایده‌های نو هنری و توسعه پایدار اقتصادی هستند
راحله عبدالحسینی- روزنامه‌نگار
11شهر و ۳ روستا در ۶ سال گذشته با عنوان صنایع دستی منحصر به همان مناطق، ثبت جهانی شده‌اند. با این حساب، ایران در رتبه نخست ثبت جهانی شهرها و روستاهای صنایع دستی قرار گرفته و بعد از آن کشور چین قرار دارد. هنر چادرشب‌بافی روستای قاسم‌آباد شهرستان رودسر گیلان سال 1398ثبت جهانی شد و حالا 600هنرمند در این روستا مشغول چادرشب‌بافی هستند. معاون گردشگری اداره میراث فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری استان گیلان به همشهری می‌گوید که احیای هنر قدیمی این روستا نه‌تنها در جذب گردشگر ایرانی و خارجی تأثیرگذار بوده، بلکه هنرمندان خلاق به‌دنبال کاربردی کردن بیشتر این هنر و تولید محصولات متنوع دیگر علاوه بر چادرشب هستند. آنان ثبت جهانی شدن هنر چادرشب‌بافی قاسم‌آباد را فرصتی برای توسعه پایدار روستا می‌دانند که با حمایت مسئولان امکان‌پذیر است.
روستای جهانی صنایع‌دستی
روستای قاسم‌آباد رودسر گیلان از دیرباز با لباس‌های رنگارنگ زنان روستا زبانزد بوده؛ همان لباس‌هایی که با دست خودشان از ابریشم، نخ پنبه‌ای و پشم می‌بافند و دنیایی از رنگ و نقش است. معمولا هر خانواده روستایی یک پاچال یا دستگاه چادرشب‌بافی دارد و فوت و فن چادرشب‌بافی به جوان‌ترها رسیده است. چادرشب‌بافی، نوعی بافت پارچه محلی این روستاست که در گذشته بیشتر و امروز کمتر، زنان قاسم‌آباد به وقت شالیکاری بر کمر می‌بندند و چنان بخشی از فرهنگ، آداب و سنت‌شان شده که روستای قاسم‌آباد را به همین چادرشب‌های رنگین می‌شناسیم.هنر روستای قاسم‌آباد 3سال پیش ثبت جهانی شد و آوازه چادرشب‌بافی آن به گوش دنیا رسید. طرح‌ها و نقش‌های چادرشب، بر در و دیوار روستا هم کشیده شده است؛ بز، درخت سرو، پرنده، گل قالی، زیگزاگ، خفاش، ماه، پنجره‌های مشبک و صندوقچه که نقوش و رنگ‌هایش را از دل طبیعت گرفته است.مشاور معاون صنایع دستی وزیر میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری که خود مدیر پروژه ثبت جهانی قاسم‌آباد نیز بوده، درباره شاخصه‌های ثبت جهانی شدن برای یک روستای صنایع دستی به همشهری می‌گوید: هنر صنایع دستی روستا باید در مراکز آموزشی مثل دانشگاه یا مراکز فنی و حرفه‌ای تدریس شود و در روستا مراکز فروش یا نمایشگاه داشته باشد و همینطور نقش آن در اقتصاد روستا شناخته شده باشد و قدمت و اصالت آن دیده شود. مواردی که همه و همه شامل هنر چادرشب‌بافی روستای قاسم آباد شده است.فرزاد رشیدی، به نقش بانوان روستا در زنده و پویا نگه‌داشتن این هنر کهن و با اصالت نیز اشاره می‌کند و ادامه می‌دهد: از دیرباز تا امروز که این هنر ثبت جهانی شده، بیشتر بانوان روستا به ابریشم‌کشی و بافت چادرشب مشغول بوده‌اند.
خلاقیت در تولید
ثبت جهانی هنر چادرشب‌بافی به روستای قاسم‌آباد، فرصت تازه‌ای برای میزبانی از تورهای گردشگری داده است. رضا حسن‌پور، معاون گردشگری اداره میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان گیلان به همشهری می‌گوید: گردشگران با حضور در این روستا افراد بومی را پای پاچال می‌بینند و با شیوه چادرشب‌بافی آشنا می‌شوند. علاوه بر این، هنرمندان محصولات متنوعی علاوه بر چادرشب ولی با همان ابریشم و با همان ترکیب رنگ و نقش می‌بافند؛ محصولاتی مثل رومیزی، کوسن، روتختی، کیف و کفش و محصولاتی که با حصیر، چوب و چرم ترکیب شده در ابعاد کوچک باشند.رونق گردشگری برای روستا با رونق اقتصادی نیز پیوند خورده است. مدیر خانه خلاقیت روستای قاسم آباد از فعالیت 600هنرمند چادرشب‌باف در روستا که 20نفر آنان در خانه خلاقیت مستقر هستند، خبر می‌دهد و به همشهری می‌گوید: ثبت جهانی روستا باعث شد تا هنرمندان به فکر ایده‌های نو باشند و پارچه رنگارنگ چادرشب ابریشمی در زیورآلات مثل گردنبند و گوشواره نیز به‌کار رود. البته ناگفته نماند که همه محصولات با الگوی حفظ محیط‌زیست تولید می‌شوند.لیلا رئوف ادامه می‌دهد: افزایش قیمت مواد اولیه مشکل بزرگ هنرمندان روستاست، زیرا قیمت محصولات نیز بیشتر می‌شود.
رونق اقتصادی
فرزاد رشیدی، معتقد است ایجاد حس افتخار و هویت بخشی به مردم روستا از رونق اقتصادی برایشان ارزشمندتر است، اما نباید از توسعه پایدار غافل شد. او می‌گوید: صادرات چادرشب از روستا رونق گرفته و آموزش به 10برابر رسیده است، اما توسعه پایدار در این است که آثار مثبت را تقویت کنیم و آثار منفی را به حداقل برسانیم. صنعتی شدن کارگاه‌ها، کاربردی شدن محصولات، آموزش‌های منسجم، توجه به برندیگ و بسته‌بندی، توسعه صادرات و توجه به حفظ محیط‌زیست ازجمله مواردی است که با تقویت و اهمیت آن آینده روشن‌تری برای روستای جهانی چادرشب‌بافی می‌توان تصور کرد.
***
علاوه بر روستای قاسم‌آباد با چادرشب‌بافی، روستای خراشاد در خراسان جنوبی با تو بافی(حوله بافی) و روستای کلپورگان در سیستان و بلوچستان با سفال نیز ثبت جهانی شده‌اند.
مکثموزه مردم‌شناسی و صنایع‌دستی
پیش از این، گردشگری هر روستا بر چشم‌انداز بکر و طبیعت خاصش استوار بود. کم‌کم جاذبه‌های تاریخی هم یک پای گردشگری روستاها شدند. حالا گردشگری خلاق، حرف اول را می‌زند. بدین معنا که گردشگران بتوانند در فرصت حضور در روستا، زندگی در جامعه محلی را تجربه کنند؛ مثل روستای قاسم‌آباد که بتوانند پای پاچال بنشینند و چادرشب‌بافی را تمرین کنند. موزه مردم‌شناسی و صنایع‌دستی قاسم‌آباد نیز تجربه ماندگاری را رقم می‌زند. ادوات کشاورزی، صید و صنایع دستی روستا شامل نمدمالی، چادرشب‌بافی، چلنگری، سفالگری، بافته‌های ابریشمی، عکس و اسناد قدیمی از روستا و آداب و رسوم محلی به نمایش در آمده است.
