برای سنگ‌‌های گرسنگی

‌مهتاب خسروشاهی

کـاهش سطح آب دریاچه ارومیه یا کم آبی رودخانه های کشور همه را غمگین می‌کند. هر مانع و تنگنایی بر سر آبراهه‌ها، غم بزرگی است؛ چراکه رودها، دریاچه‌ها و تالاب‌ها به غیراز آنکه باعث زیبایی جغرافیای هر کشوری می‌شوند، ثروت آن کشور‌ نیز محسوب می‌شوند و گردشگران بسیاری را به‌سوی خود جلب می‌کنند. حالا دولت آلمان، در تلاش برای حفظ حیات رود «‌راین» است. رودی که شاهراه حیاتی این کشور و دیگر کشورهای اروپایی است؛ چراکه این رود بلند و پرآب از کشورهای مختلف اروپایی عبور کرده و در هر کدام نامی دارد. راین، حتی برای ما ایرانی‌ها هم خاطره‌انگیز است! فریاد و زاری علی دهکردی در فیلم « از کرخه تا راین»، کنار رود« راین» در کشور آلمان یادتان هست؟ 
در مسیر عبور رودخانه راین در کارلسروهه آلمان، این رود با یکی از تنگ‌ترین و سریع‌ترین مجراهای عبور خود روبه‌روست. منحنی‌ 90درجه‌ای که در آن جزیر‌ه صخره‌ای کوچک پر از درخت قرار داشته و به همین دلیل کانال کشتیرانی را  باریک کرده است. از سوی دیگر خطوط بستر رودخانه با رسوب‌های قابل ملاحظه‌ای روبه‌روست. به این موارد کمبود بارش را نیز اضافه کنید تا به وضعیت بحرانی مسیر رود راین و تهدید کشتیرانی در مسیر نیز پی ببرید.
برای رفع این مشکل مهندسان ماه‌ها به بررسی میزان رسوبات، سرعت و جریان آب پرداختند. در مدلی که برای رفع مشکل طراحی کرده‌اند، مسیر 4500فوت مربعی، شبیه به راه‌آهنی مینیاتوری است تا امکان قایقرانی فراهم شود. این طرح با مبلغ 180میلیون یورویی برای نجات نقش تاریخی- حیاتی راین به‌عنوان حلقه حمل‌ونقل برای اقتصاد آلمان درنظر گرفته شده است. در نشست شرم‌الشیخ، COP27 نیز این مسئله مطرح و درباره آن صحبت شد.
نجات رود راین برای کشور آلمان و به‌دنبال آن دیگر کشورهای اروپایی به بحثی جدی تبدیل شده است. به این دلیل که دمای بالای هوا و خشکسالی طولانی‌مدت خسارت‌های فراوانی را به اقتصاد این کشور و این گلوگاه اقتصادی- گردشگری طبیعی وارد کرده است. نکته اینجاست که تغییرات اقلیمی باعث شده تا بخشی از رود راین، غیرقابل تردد شده و امکان عبور قایق و کشتی در آن وجود نداشته باشد.
چالش پروژه «بهینه‌سازی راین»، روی تغییر در بستر رودخانه تمرکز کرده و یکی از مهم‌ترین تغییرات، عمیق کردن بستر راین در نقاط بحرانی است. این عمیق‌سازی بدون آسیب به بافت طبیعی رودخانه و ایجاد عوارض جانبی ناخواسته انجام خواهد شد.
الیور لوکسیچ، وزیر امور خارجه در حمل‌ونقل دولت فدرال آلمان می‌گوید: «در تمام روش‌های حمل‌ونقل، هیچ روشی به اندازه بهینه‌سازی بستر رودخانه برای بهبود وضعیت نابسامان رودها وجود ندارد. این تغییر هم از نظر اقتصادی و هم بازگشت سرمایه، منطقی‌ترین راهکار است.»
سیل و خشکسالی از دیرباز بخشی از تاریخ حیات رود راین بوده است و این مسئله با نشانه‌ معروف «سنگ‌های گرسنگی» - سال‌ها پیش خطر قحطی اروپاییان را تهدید می‌کرد و با معضل گرسنگی روبه‌رو بودند. همین موضوع سبب شد تا نخستین‌بار مردم کشور چکسلواکی- که حالا نام دیگری دارد-  درصدد چاره برآیند. آنها در زمان قحطی، بعضی از سنگ‌های کنار رودخانه را حکاکی کردند تا با این کار پیام قحطی و زنگ خطر گرسنگی را به آیندگان منتقل کنند- در اطراف و کف رودخانه قابل مشاهده است. لوکسیچ می‌گوید: «کم‌آبی، اتفاق تازه‌ای نیست. اما هرچه بیشتر اتفاق بیفتد، رهایی از آن دشوارتر خواهد بود.» 
کم‌آبی‌های اخیر تأثیر منفی بسیاری بر اقتصاد آلمان داشته است. به‌طوری که 80درصد از محموله‌های کشتی‌های آلمانی شامل زغال‌سنگ، گندم، خودرو تا کانتینرهای چینی برای عبور از رودخانه راین، نه‌تنها در مسیر حرکت به جنوب آلمان بلکه به بخش‌هایی از فرانسه، سوئیس و... نیز دچار اختلال می‌شوند.
به‌گفته کارستن برزسکی، اقتصاددان ارشد در ING آلمان، در سال2018میلادی زمانی که آب برای چندین هفته متوالی با اختلال سطح در رودخانه راین مواجه شد، 0.3درصد یا حدود 12میلیارد یورو ضرر اقتصادی به آلمان وارد شد. اما خشکسالی تابستان امسال به‌تنهایی توانست 8میلیارد یورو مشکل اقتصادی برای آلمان ایجاد کند. به این دلیل که کم‌آبی باعث اختلال در دسترسی به محموله‌های زغال‌سنگ و در نتیجه اختلال در تولید برق این کشور شد. با توجه به همه آنچه گفته شد، آلمان در تلاش است تا از این بحران سیاسی-اقتصادی عبور کرده و بار دیگر کشتیرانی و استفاده گردشگران از جاذبه‌های گردشگری این رود را احیا کند.