قطار توسعه مترو در انتظار منابع مالی

 ساخت مترو به‌عنوان یکی از بزرگ‌ترین پروژه‌های عمرانی و ترافیکی شهری، نیاز به بودجه کلانی دارد که در اغلب سال‌ها حتی از توان مالی شهرداری هم بیشتر بوده است. در سال‌های اخیر مشکلات اقتصادی و نیاز به تعمیرات و به‌روز‌رسانی دستگاه‌ها، از سویی هزینه‌ها را افزایش داده و از سوی دیگر شهرداری پروژه‌هایی با اتکا به توان داخلی را دنبال می‌کند که استفاده از تجهیزات بومی و همینطور ساخت واگن‌ ملی بخشی از آنهاست. با این حال در روزهایی که شهرداری تلاش می‌کند هرطور شده مترو را به‌خصوص در خطوط 4، 6 و 7 توسعه داده، خطوط جدید 10 و 11 را پیش ببرد، واگن‌ها را بازسازی کند و از سوی دیگر تأییدیه‌های نخستین قطار ملی ساخت داخل را بگیرد تا تولید انبوه آن شروع شود، کمبود منابع مالی این بخش اساسی احساس می‌شود. پرداخت نشدن مبالغ اوراق مشارکت هم جزئی از این کمبودهاست. به‌گزارش همشهری، از حدود 7سال قبل و بعد از اینکه خط‌های اولیه مترو ساخته شدند یک روش دیگر برای تامین هزینه ساخت مترو استفاده از اوراق مشارکت بود. وقتی صدور اوراق مشارکت در مراجع بالادستی تأیید و بانک عامل مشخص شود، ادامه کار طبق روال مشخصی با تعیین تضمین‌ از طرف مترو پیش می‌رود و پول پرداخت می‌شود تا بتوان مطالبات پیمانکاران را تسویه کرد و کار ساخت و تجهیز مترو را جلو برد. در چند سال گذشته هم صدور اوراق مشارکت تصویب شده بود، اما تأخیر بانک‌های عامل باعث شد که بخشی از این مبالغ از سال‌های قبل در حساب‌ها باقی بماند.
مدیرعامل شرکت متروی تهران در این‌باره می‌گوید: «از سال1394 پروژه‌های توسعه‌ای شرکت متروی تهران به سبب بهره‌مندی از پول اوراق قرضه اسلامی (اوراق مشارکت) تا حدودی پشتوانه بهتری از نظر تامین منابع مالی پیدا‌ کردند و این روند تا به امروز با فراز و نشیب‌هایی ادامه داشته ‌است.» مسعود درستی با اشاره به موضوع تضمین‌های لازم برای بانک عامل و تقسیم آن بین شهرداری و دولت گفت: «مسئله گرفتن تضمین‌ برای پرداخت اصل و سود وجوه ناشی از فروش اوراق مشارکت و نحوه قبول تعهدات بین شهرداری کلانشهرها و دولت در اکثر سال‌ها مطرح بوده است، اما در 7سال گذشته، پول حاصل از انتشار و عرضه اوراق مشارکت به یکی از منابع تامین مخارج پروژه‌های توسعه‌ای شبکه حمل‌ونقل عمومی در شهرهای بزرگ کشور تبدیل شده است.» او با اشاره به مطالبات شرکت متروی تهران از محل فروش اوراق مشارکت سال‌های گذشته گفت: «برای سال1400 سهم مترو از اوراق مشارکت حمل‌ونقل عمومی پایتخت مبلغ 1500میلیارد تومان بوده که مهرماه در 2قسط، مبلغ 500میلیاردتومان آن اخذ شد. مابقی پول اوراق مشارکت این سال هم به‌تدریج و تا پایان سال در چند قسط به‌حساب شرکت متروی تهران واریز می‌شود. در این زمینه باید از همکاری مسئولان بانک شهر که عاملیت فروش اوراق مشارکت سال1400 را برعهده داشتند، صمیمانه تشکر و قدردانی کرد.» با این حال از اوراق مشارکت سال‌های قبل هنوز مبالغی باقی مانده و به‌دست مترو نرسیده است. درستی می‌افزاید: «سال1398 بانک رفاه کارگران عاملیت فروش هزار میلیارد تومان اوراق مشارکت را برعهده داشت. از این رقم هنوز مبلغ 119میلیارد تومان به‌حساب شهرداری واریز نشده و در حساب‌های بانک رفاه باقی مانده است؛ درحالی‌که بیش از 3سال است، بانک سود 18درصد همین اوراق را از شهرداری تهران دریافت می‌کند.»
او با اشاره به اینکه حدود 41میلیارد تومان هم از پول اوراق مشارکت سال1399 باقی مانده است، تأکید می‌کند: «با این حساب در مجموع مبلغ 160میلیارد تومان از محل فروش اوراق مشارکت سال‌های 1398 و 1399 طلبکار هستیم که تزریق آن به پروژه‌های توسعه‌ای شرکت مترو، در شرایط فعلی بسیار تأثیرگذار خواهد‌ بود.» موضوع همکاری بانک رفاه در زمینه اوراق مشارکت مترو در گذشته نیز مورد انتقاد شهرداری تهران قرار گرفته بود. شهریور سال پیش معاون وقت حمل‌ونقل و ترافیک شهرداری تهران گفته بود که اختلافات شهرداری و سازمان تامین اجتماعی باعث گروکشی شده است. بانک رفاه هم در مقابل اعلام کرده بود که موضوع بررسی وثیقه‌ها و املاک شهرداری در حال انجام است.