اهمیت توجه به نگرانی‌های کودکان در شرایط بحرانی

سودابه خاکپور- مشاور و روان‌درمانگر حوزه کودکان

بسیاری از والدین تصور می‌کنند هنگامی که فضای خانواده یا جامعه متشنج است و بزرگسالان درگیر مسئله‌ای تنش زا هستند، کودکان می‌توانند به دنیای کودکی خود مشغول باشند و نسبت به مسائل اطراف خود بی‌تفاوت بمانند. درحالی‌که این تصور نادرست است و کودکان در چنین مواقعی با اضطراب‌ها و نگرانی‌هایی روبه‌رو هستند که اگر به درستی مدیریت نشوند، ممکن است آسیب‌های روانی جبران ناپذیری به روان و روحیات آنها وارد کنند. اولین نکته این است که والدین چگونه به اضطراب کودک شان پی ببرند. باید بدانیم کودکان به استرس‌های پیرامون خود به روش‌های متفاوت از بزرگسالان، واکنش نشان می‌دهند.
رفتارهایی مانند چسبیدن به والدین، گوشه گیری، پرخاشگری، ترس از تنهایی و علائمی مثل تظاهر به سردرد، دل‌درد و... نشانه‌های اضطراب کودکان هستند. اگر چنین رفتارهایی در کودکان بروز کند، باید برای کاهش نگرانی آنها اقدام کنیم.

به کودکان فرصت دهید تا احساسات شان را ابراز کنند
برای مدیریت اضطراب کودکان، نخستین گام این است که والدین به‌عنوان یک الگوی مناسب بتوانند واکنش‌های هیجانی و رفتاری خودشان را مدیریت کنند. چون کودکان به‌دلیل محدودیت  شناختی و عدم‌قدرت تجزیه و تحلیل مسائل با شنیدن این موضوعات دچار ناامنی و اضطراب می‌شوند. در گام‌های بعدی لازم است والدین بیشتر به فرزندان شان اجازه دهند تا در مورد جزئیات موضوعی که نگران شان کرده صحبت کنند. آنها باید با صبر و حوصله به حرف های کودکان گوش دهند و اگر متوجه افکار منفی شدند (مانند این فکر که ممکن است همه اطرافیانم را از دست بدهم) با اطلاعات صحیحی که دارند، برای اصلاح افکار او تلاش کنند. زیرا افکار تأثیر مستقیمی روی احساسات کودکان دارند.
از آنجا که حمایت عاطفی باعث تاب آوری کودکان می‌شود، لازم است به کودکان اطمینان داده شود که والدین در هر شرایطی مراقبشان هستند. در این مواقع بهتر است والدین بیشتر از گذشته با بچه‌ها وقت بگذرانند و توجه بیشتری به آنها داشته باشند.
بعضی از والدین تصور می‌کنند اگر کودکان را در جریان ماجرا قرار ندهند، به حفظ آرامش او کمک خواهد کرد. درحالی‌که بهتر است پدر و مادر واقعیت‌ها را انکار یا پنهان نکنند، بلکه با درنظر گرفتن سن فرزندان شان و با زبانی که برایشان قابل درک باشد، موضوع را توضیح دهند. مثلا از طریق قصه، نمایش، فیلم، شعر و نقاشی، در مورد آن موضوع خاص اطلاعات لازم به کودکان داده شود.

شیوه دریافت اخبار را مدیریت کنید
اگر سن کودکان طوری است که بزرگترها نمی‌توانند کنجکاوی آنها در مورد شنیدن اخبار بد را کنترل کنند و ممکن است موضوعات ناخوشایند جامعه را از دیگران یا وسایل ارتباط جمعی بشنوند، بهتر است در مدیریت شرایط نقش فعال‌تری داشته باشند. مثلا والدین باید هنگام پخش برنامه‌های خبری در کنار کودکان باشند تا میزان تماشای تلویزیون آنها را مدیریت کنند؛ زیرا بسیاری از کودکان زیر 5سال نمی‌توانند تحلیل واقع‌بینانه‌ای از آنچه که می‌بینند داشته باشند و دچار سوءتفاهم و سوءبرداشت می‌شوند. در این مواقع آنها با سؤال‌های بی‌جوابی مواجه می‌شوند که ذهن آنها را آزار می‌دهد.
پدر و مادر باید خیلی صریح و آشکارا به رخدادهای ناگواری که در جامعه یا خانواده جریان دارد اشاره کنند و از مواجه شدن با سؤال‌های مختلف کودکان نترسند. باید دانست سکوت کردن و پاسخ ندادن به این سؤال‌ها شرایط را برای کودک بغرنج‌تر می‌کند و از سوی دیگر ممکن است حس اعتماد خود نسبت به والدین شان را از دست بدهند و افراد دیگری را به ‌عنوان منبع اطلاعات خود برگزینند.

در شرایط بحرانی بیشتر با کودک وقت بگذرانید
والدین باید زمان مناسبی را برای گفت‌وگو با فرزندشان در نظر بگیرند تا با فراغت بال و بدون حواس پرتی به سؤال‌های او پاسخ دهند. اما توجه به این نکته ضروری است که کودکان نمی‌توانند زیاد صبور باشند و بهتر است زمان گفت‌وگو با آنها و شنیدن نگرانی هایشان را زیاد به تأخیر نیندازند.
در مواقع بحرانی شیوه گفت‌وگو و طرح مسائل از اهمیت بیشتری برخوردار است؛ پس در قدم اول باید برای کودک شنونده خوبی باشید تا به درستی دریابید که میزان اطلاعات او از موضوع چقدر است، کدام بخش از رخداد باعث نگرانی او شده و برداشت شخصی کودک از شرایط چیست.والدین بهتر است در جریان گفت‌وگو، احساسات خود را صادقانه با کودک در میان بگذارند و ناراحتی و هیجانات شان را از او مخفی نکنند، ولی این صداقت نباید به‌گونه‌ای باشد که کودک احساس کند والدین نمی‌توانند حامیان محکم و قابل اعتمادی برای او باشند.