نگاه
با سگ‌های ولگرد چه کنیم؟
حسین آخانی -استاد زیست‌شناسی
چندین سال است جمعی از متخصصان محیط زیست تلاش می‌کنند خطر افزایش حیوانات مهاجم همچون سگ و گربه را - که متأسفانه به دلیل رواج فرهنگ نادرست حمایتی زیاد شده و خطرات جدی برای محیط‌زیست، امنیت و بهداشت کشور ایجاد کرده‌اند - به جامعه و مسئولان تذکر دهند. حتی رخدادهای وحشتناکی که در این سال‌ها باعث کشته و زخمی شدن بسیاری از هموطنان شده نیز باعث تغییر رویه مسئولان نشد. بی‌توجهی مسئولان 2 دلیل دارد: از طرفی در معرض فحاشی و تهدیدهای سنگین دوستداران سگ و گربه قرار می‌گیرند و کسی حاضر نیست هزینه این برخوردها را بدهد و از طرف دیگر مسئولان عادت کرده‌اند با «بی‌توجهی‌تراپی» حل مسائل کشور را به تأخیر بیندازند. صورت مسئله ساده است: هر موجودی که غذای فراوان در اختیار داشته و دشمن طبیعی هم نداشته و توان تولیدمثل بالا هم داشته باشد، زیاد می‌شود. در بین پستانداران، سگ و گربه اهلی از جمله جانورانی هستند که شدت تولیدمثل در آنها بسیار بالاست، به‌طوری که یک جفت سگ سالم می‌تواند در 6سال به تعداد نجومی 67هزار و یک جفت گربه در 9سال به تعداد 11میلیون و600هزار افزایش یابد. در سال‌های اخیر با حمایت مالی و پشتیبانی سنگین تبلیغاتی چه از خارج کشور و چه چهره‌های تأثیرگذار داخلی (به‌خصوص هنرپیشه‌ها و گاهی چهره‌های مطرح ورزشی) موج حمایت از سگ و گربه در حد قداست این دو موجود راه افتاده است. نمونه آن را می‌توان در پارک لاله، پارک گفتگو و پارک پردیسان تهران دید که به حدی به سگ‌ها و گربه‌ها غذای باکیفیت و متنوع رسانده می‌شود که فکر نمی‌کنم در تاریخ ایران تا به حال حتی چنین رفتار سخاوتمندانه‌ای با بخش کوچکی از هموطنان دیده شده باشد. نتیجه مشخص است: اگر در کوچه‌های گیشا و زمین‌های پردیسان و اطراف تهران نگاه کنید، پر از مدفوع سگ و گربه است. بدیهی است که افزایش این حیوانات شکارگر و گوشتخوار تبعات سنگین محیط‌زیستی، بهداشتی و امنیتی دارد. حیات‌وحش رنجور کشور در اثر حملات سگ‌ها هر روز آسیب می‌بیند، چرا که سگ‌ها از سواحل دریا گرفته تا عمق بیابان و جنگل دیده و غذارسانی می‌شوند. گربه‌ها نسل پرندگان کوچک را در تهران به‌شدت تهدید کرده‌اند. ابتلا به هاری به عنوان یکی از خطرناک‌ترین بیماری‌های جهان، در ایران به‌عنوان سومین کشور آلوده بعد از هند و چین رو به افزایش است.
سال گذشته 16نفر در اثر هاری در ایران جان باختند. همین هفته گذشته بود که جامعه دامپزشکان کشور در مورد خطر گسترش هاری اطلاعیه صادر کردند. گو اینکه صدها میلیون دلار که در سال‌های گذشته برای ریشه‌کنی هاری از بیت‌المال خرج شد به راحتی به باد رفت. 28اسفند1400، در پی کشته شدن یک عضو هیأت علمی دانشگاه آزاد اهواز، 54استاد دانشگاه به دادستان کل کشور نامه‌ای مفصل و مبسوط نوشتند که لازم است هر چه زودتر با استفاده از قوانین، هم جلوی غذارسانی سازمان یافته را با استناد به ماده 688قانون مجازات اسلامی که تهدید بهداشت عمومی است، گرفت و هم سگ‌ها و گربه‌های ولگرد را کنترل کرد، اما به‌رغم دستور دادستانی به وزیر کشور و وزاری بهداشت، درمان و آموزش پزشکی و جهاد کشاورزی و رئیس سازمان حفاظت محیط زیست، اقدام جدی انجام نشد.
اما راه‌حل چیست؟ متأسفانه ابعاد جمعیت سگ‌ها و گربه‌ها به حدی گسترده است که راهکار انجمن‌های دوستدار سگ و گربه (مانند عقیم‌سازی و نگهداری در پناهگاه) هم پاسخگو نیست. چون بودجه، هزینه اجرا و عملیات جمع‌آوری و نگهداری میلیون‌ها سگ نه‌تنها در توان کشور درگیر تحریم و بحران اقتصادی نیست که حتی کشورهای پیشرفته همچون آمریکا و استرالیا نیز مجبورند سالانه صدها هزار حیوان ولگرد را با روش انسان‌دوستانه یوتانایز بخوابانند.
نگارنده اما پیشنهاد دیگری دارد. از آنجا که تعداد سگ‌دوستان ایران زیاد است، دولت می‌تواند با ثبت‌نام آنها، سگ‌ها را جمع‌آوری کند و در ازای دریافت هزینه عقیم‌سازی، واکسن و گرفتن تعهد نگهداری، آنها را به‌خصوص به سلبریتی‌هایی که مرتب برای سگ‌ها اشک می‌ریزند و مردم را علیه مسئولان تحریک و آنها را تشویق به غذارسانی به سگ‌ها می‌کنند، بدهد تا از این حیوانات نگهداری کنند. چه خوب است که هر سلبریتی سگ‌دوست، پیشقدم شود و یک پناهگاه برای نگهداری سگ‌ها بسازد. اگر این روش پاسخگو بود که فبها و اگر نبود اجازه دهند مسئولان براساس قوانین و تجربیات جهانی با کمک متخصصان با استفاده از روش‌های متعدد که ممکن است در هر منطقه‌ای براساس تعداد جمعیت متفاوت باشد، عمل کنند. من شخصا به‌عنوان شهروند به هیچ عنوان نمی‌توانم قبول کنم درحالی‌که دولت در دانشگاه تهران برای هر دانشجوی فوق لیسانس فقط 450هزار تومان هزینه پژوهش می‌دهد، بودجه‌های شهرداری و کشور صرف عقیم‌سازی و پرورش و نگهداری سگ شود. این با اخلاق جور در نمی‌آید که یک عده از خارج پول بگیرند و جمعیت سگ و گربه را زیاد کنند، بعد دولت مجبور شود سالانه میلیون‌ها دلار صرف تهیه واکسن وارداتی هاری و سپس برای سگ‌ها غذا و مکان تهیه کند.
