چرا زود قضاوت می‌کنیم

شاید تا به حال به‌دلیل حال‌بدی‌های خودتان زیاد فکر کرده باشید. شاید به نتایجی هم رسیده باشید، اما غالبا هم شاید به نتیجه‌ای نرسیده باشید و ندانسته باشید که واقعا دلیلش چیست. جدا از همه مواردی که ذکر می‌شود، معمولا چند دلیل در حال‌بدی ما اثر زیادی دارد: قضاوت کردن، مقایسه کردن، آزمندی خارج از حد کفایت و....
یکی از این دلایل، بلاشک قضاوت‌کردن است و مخصوصا اینکه ما در قضاوت کردن عجول هستیم. همین عجله در قضاوت، باعث می‌شود تا نسبت به دیگران کدورت داشته و دیگران نیز از ما کدورت به دل داشته باشند. از آنجایی که به روایت روانشناسان، بیش از 80درصد خوشبختی ما به کیفیت روابط ما بازمی‌گردد، در نتیجه این عجول بودن در قضاوت، می‌تواند بخش بزرگی از خوشبختی ما را سرقت کند، اما چرا در قضاوت‌کردن عجول هستیم؟ محمود سریع‌القلم، استاد دانشگاه، در یکی از مقالات جدید خود، نگاه جالبی به زود قضاوت کردن و دلایل آن انداخته است. بخشی از دلایل شاخص آن را با هم مرور می‌کنیم:
  چون غریزه «دیده شدن» در اکثر موارد فعال است.
  چون میانگین IQ جامعه قابل توجه است ولی EQ تقریبا تعطیل است.
  چون یک نفر می‌تواند در رشته‌ای فوق‌العاده متخصص باشد ولی آداب صحبت کردن را نداند.
   چون تقریبا در هیچ نهادی (مدرسه، دانشگاه، جامعه و دولت)، مهارت صحبت کردن آموزش داده نمی‌شود.
   چون انصاف در بیان و قضاوت، معمولا از کنترل و برتری بر دیگران جلوگیری می‌کند.
  چون رفتار بسیاری از افراد، تحت‌تأثیر غرایزشان است تا فکرشان؛ حتی ممکن است تحصیلکرده هم باشند.
  چون بسیاری با افراد تکراری که برای یادگیری و بهتر‌شدن مفید نیستند معاشرت می‌کنند.
   چون هیجان داشتن، شلوغ کردن و بی‌محابا صحبت‌کردن، توجه دیگران را بر می‌انگیزد.
  چون افراد اول صحبت می‌کنند بعد سؤال می‌کنند.
  چون پرهیز از هیجان، تعجیل و واکنشی صحبت کردن از دوره دبستان آموزش داده نشده است.
  چون افراد عموما، تربیت روانی نشده‌اند تا انسان‌های توانا را تقدیر کنند.
   چون سخن ناروا گفتن و قضاوت نابجا کردن، اغلب پیامد ندارد.
   چون خواندن رُمان و بیوگرافی، عادت عمومی نیست.
   چون سؤال کردن برای قضاوت دقیق، در بسیاری از موارد افت شخصیتی دارد.
   چون بسیاری تصور می‌کنند که آرام بودن و در نتیجه تأمل بیشتر، نوعی اختلال روانی محسوب می‌شود.
  و...
جالب‌ترین بخش این نکته‌ها، این است که غالبا افراد آرام و کسانی را که زیاد تأمل و تحمل می‌کنند، دوست ندارند. در جمع‌های خانوادگی و کاری و... اساسا افراد برونگرا و پر جنب‌وجوش و... مورد توجه و ستایش بیشتری قرار می‌گیرند. اساسا آرام بودن و طبق فکر و تأمل عمل کردن، چندان جذابیت ظاهری و رفتاری ندارد و به‌خاطر همین، ملت سعی می‌کنند که از این موارد دوری کنند. در واقع هیجان‌زدگی را باید یکی از مهم‌ترین عوامل حال‌بدی‌ها دانست؛ آن هم درحالی‌که خیلی‌ها تصور می‌کنند هیجان چون از نوع احساسات است و احساسات می‌تواند منجر به حال مثبت و خوب شود، پس باید ربطی بین‌شان وجود داشته باشد؛ درحالی‌که کاملا برعکس است.