پیش‌شرط‌های افزایش تولیدگندم دیم

مصرف سالانه گندم در ایران بین 13 تا 14میلیون تن است که بخشی از این میزان هرسال از مسیر واردات تامین می‌شود. برای میزان تولید گندم کشور در سال‌های مختلف رقم‌های مختلفی گزارش شده که این تولید در مقطعی توانسته کل نیاز کشور را پوشش دهد. در سال95 به‌دنبال تحقق طرح خودکفایی تولید گندم، مجموع میزان تولید این محصول استراتژیک به 14.5میلیون تن رسید اما در بیشتر سال‌ها تولید گندم کمتر از این میزان است و بخش زیادی از نیاز داخلی باید با واردات تامین شود. تولید گندم در سال گذشته به 7.5میلیون تن رسید. تولید امسال نیز 10میلیون تن پیش‌بینی می‌شود و برای ترازشدن عرضه با تقاضا دست‌کم 5میلیون تن گندم باید با واردات تامین شود. این در حالی است که با تحولات سیاسی چند ماه گذشته در اوکراین، قیمت جهانی بسیاری از محصولات استراتژیک به‌شدت افزایش یافته و تامین این اقلام برای واردکنندگان که ایران نیز در میان آنهاست، دشوارتر و پرهزینه‌تر شده است. در چنین شرایطی استفاده از ظرفیت‌های موجود کشور برای افزایش تولید می‌تواند به‌عنوان مهم‌ترین راهکار برای کاهش هرچه بیشتر وابستگی به واردات مورد توجه قرار گیرد.
 
جهش تولید در دیم‌زارها
افزایش‌ بهره‌وری کشت گندم در دیم‌زارها طرحی است که وزارت جهادکشاورزی برای رشد میزان تولید گندم کشور مورد توجه قرار داده است. سیدجواد ساداتی‌نژاد، روز سه‌شنبه در حاشیه جلسه ستاد ملی طرح جهش تولید در دیم‌زارها از اجرای طرح جهش تولید در دیم‌زارهای کشور خبر داد. اجرای این طرح در 2سال گذشته در 5استان کشور شروع شده و در سال زراعی گذشته به ۱۵استان کشور در سطح ۲.۶میلیون هکتار افزایش یافته است. 
به‌گفته وزیر جهادکشاورزی قرار است در سال زراعی جدید ۵.۲میلیون هکتار از دیم‌زارهای کشور زیر پوشش طرح جهش تولید قرار بگیرد. هم‌اکنون دوسوم اراضی گندمکاری کشور به‌صورت دیم و یک‌سوم به‌صورت آبی کشت می‌شوند اما به‌دلیل پایین بودن میزان بهره‌وری تولید گندم، تنها یک‌سوم گندم کشور از اراضی دیم برداشت می‌شود. دولت قرار است با راهکارهایی میزان تولید گندم در اراضی دیم را افزایش دهد، اما چرا عملکرد تولید گندم در واحد سطح پایین است؟

دلایل کاهش عملکرد گندم دیم
میزان تولید محصولات دیم به‌طور مستقیم تحت‌تأثیر بارندگی است اما عوامل دیگری نیز در عملکرد دیم‌زارها در واحد سطح تأثیرگذار است. رئیس بنیاد ملی گندمکاران کشور در گفت‌وگو با همشهری، نوع بذر مورد استفاده در دیم‌زارها و بی‌توجهی به استفاده از نهاده‌ها را از عوامل پایین‌بودن عملکرد تولید دانست و گفت: در دیم‌کاری بیشتر اوقات محصول به حال خود رها می‌شود، درحالی‌که نیاز است برای افزایش بهره‌وری در واحد سطح ضمن تامین بذر اصلاح‌شده برای کشاورزان، استفاده از نهاده‌ها مورد تأکید قرار گیرد. به‌گفته علیقلی ایمانی، موضوع مهم دیگر در این زمینه آموزش کشاورزان و استفاده از ابزار و ماشین‌آلات مخصوص دیم‌زارهاست که کم‌کم این ماشین‌آلات در حال ورود به دیم‌زارها هستند و مجموع این عوامل که در سال‌های اخیر دچار نقص بوده، در حال رسیدن به شرایط مطلوب است.

میزان تولید کنونی گندم آبی و دیم
‌اکنون هم در بخش گندم آبی و هم در بخش دیم دچار خلأ عملکرد است؛ به این معنا که اگر میانگین عملکرد مزارع آبی 4.2میلیون تن است و ما 2میلیون تن هکتار اراضی آبی داریم باید میزان برداشت 8میلیون تن باشد؛ درحالی‌که این اتفاق در سال قبل نیفتاد. به‌گفته رئیس بنیاد میلی گندمکاران، میزان عملکرد تولید گندم در دیم‌زارهای کشور هم‌اکنون نهایتا تا 1.2میلیون تن است و وزارت جهادکشاورزی به‌دنبال این است که 2میلیون هکتار اراضی گندم آبی را زیرکشت قراردادی ببرد. 
ایمانی افزود: در این طرح قرار است وزارت جهادکشاورزی تمام نهاده‌ها را برای گندمکاران تامین کند و با کمک سازمان‌ تحقیقات، آموزش، ترویج کشاورزی، خلأ عملکرد در اراضی آبی جبران شود و میزان تولید به 10میلیون تن برسد. اگر با اقدامات اصلاحی گفته‌شده عملکرد اراضی دیم کشور نیز از یک تا 1.2میلیون تن کنونی بیشتر شود، کل نیاز گندم کشور در داخل تولید می‌شود و واردات نخواهیم داشت. رئیس بنیاد ملی گندمکاران هدف‌گذاری تولید 2میلیون تن در واحد سطح که در وزارت جهادکشاورزی انجام شده را در بازه زمانی چندساله قابل تحقق دانست و افزود: این طرح‌ها به‌تازگی شروع شده و باید آرام‌آرام شرایط را به‌گونه‌ای پیش ببریم که دوباره به‌ خودکفایی در تولید گندم برسیم و بتوانیم نیاز کشور به گندم را در داخل تامین کنیم.