طعم شیرین تجارت بومی انبه

سیده‌زهرا عباسی - خبرنگار

می‌گویند سلطان میوه‌های گرمسیری است. با اینکه دوره برداشت محدودی دارد، اما شکل فرآوری شده آن یعنی ترشی و شور در همه روزها و ماه‌های سال پای ثابت سفره‌ جنوبی‌هاست؛ گرچه خاستگاه انبه، این میوه لذیذ گرمسیری در شبه‌جزیره هند، پاکستان، بنگلادش و آسیای جنوب‌شرقی است، اما در حاشیه دریای عمان در ایران هم برای خود بازار پررونقی دارد.
به‌طور کلی سطح زیرکشت انبه در ایران حدود 5هزار هکتار است که دوسوم آن یعنی 2800هکتار در هرمزگان به‌عنوان قطب تولید انبه قرار گرفته. سیستان‌وبلوچستان به‌عنوان دیگر تولیدکننده انبه هم بیش از 1500هکتار سطح زیرکشت دارد.
برداشت میوه نارس انبه برای فرآوری و تولید ترشی در هرمزگان آغاز شده است و سیستان‌وبلوچستان هم از ماه دیگر کار خود را در باغ‌ها شروع می‌کنند.

هرمزگان، قطب تولید انبه
هرمزگانی‌ها در گویش محلی به این میوه گرمسیری، انبا می‌گویند؛ میوه‌ای که بیش از 700سال در استان قدمت دارد و در شهرستان‌های میناب، رودان، بندرعباس و جاسک کشت می‌شود. گرچه این استان 8واحد فرآوری برای تولید ترشی یا شور انبه دارد، اما در زمان فصل برداشت مشاغل خرد و خانگی هم رونق خوبی می‌گیرند و بسیاری از زنان بومی سرگرم تولید ترشی یا طعم‌دهنده‌های انبه برای غذا می‌شوند. مدیر امور باغبانی سازمان جهادکشاورزی هرمزگان با بیان اینکه سطح زیرکشت انبه در این استان 2900هکتار است به همشهری می‌گوید: ۷۰درصد انبه هرمزگان به‌صورت نارس برای استفاده در صنایع ترشی و شور و 30درصد برای تازه‌خوری برداشت می‌شود. هم‌اکنون برداشت میوه نارس آغاز شده و تیرماه در پایان کار زمان برداشت میوه‌ها برای تازه‌خوری است. مسعود گرگیج پیش‌بینی می‌کند امسال 29هزار تن انبه از باغ‌های هرمزگان برداشت شود و می‌افزاید: بارندگی‌های خوب در فصل زمستان موجب افزایش 10درصدی محصول نسبت به سال گذشته شده است.
هر هکتار باغ انبه برای 5نفر اشتغالزایی می‌کند که با احتساب این میانگین، 14هزار و 500نفر در هرمزگان در باغ‌های انبه مشغول کار هستند.
مدیر امور باغبانی سازمان جهادکشاورزی هرمزگان اما از توسعه باغ‌های انبه و اشتغالزایی برای افراد بیشتری خبر می‌دهد و می‌گوید: مهم‌ترین ارقام انبه در هرمزگان ارقام محلی آل‌مهتری، کلک‌سرخ و هلیلی است و برخی ارقام تجاری چون لانگرا و سندی هم در استان کشت می‌شود، اما ما به‌دنبال واردات ارقام تجاری پاکوتاه از شرق آسیا هستیم، زیرا انبه محلی هرمزگان قطور و بلند و به همین دلیل برداشت میوه آن سخت است، اما ارقام تجاری مقاوم به شوری هستند و برداشت
 راحتی دارند.

توسعه باغات انبه در هرمزگان 
توسعه باغ‌های انبه در هرمزگان یکی از برنامه‌های این استان برای افزایش درآمد و اشتغالزایی با سلطان میوه‌های گرمسیری است؛‌ برنامه‌ای که این روزها در نیمه مسیر قرار دارد. حدود 2هزار هکتار باغ در شهرستان میناب به‌عنوان قطب تولید انبه در هرمزگان و 500هکتار در رودان در قالب این برنامه، نوسازی، تجمیع و تسطیح شده و از سال آینده نهال رقم تجاری به‌صورت یارانه‌ای به کشاورزان این باغ‌ها واگذار می‌شود.
گرگیج توضیح می‌دهد که 90درصد از هزینه این کار را دولت تامین کرده است و کاشت نهال‌ها و بهره‌برداری از این باغ‌ها به شرط تامین آب و واردات ارقام مقاوم تجاری علاوه بر این 2500هکتار ذکر شده در مناطق زیر پایاب‌ سدها نیز می‌تواند اجرا شود. انبه و البته همه میوه‌های گرمسیری آب‌ّبر هستند، اما به‌گفته مدیر امور باغبانی سازمان جهادکشاورزی هرمزگان، استفاده از سیستم آبیاری تحت‌‌فشار عملکرد هر هکتار باغ را بین 12 تا 18تن و صرفه اقتصادی آن را افزایش داده است.
آفتاب‌سوختگی و نوع ارقام کشت شده مهم‌ترین مشکلاتی است که گرگیج با استناد به‌گفته کارشناسان اروپایی در بازدید از باغ‌های هرمزگان یاد می‌کند و توضیح می‌دهد: برنامه‌ریزی‌هایی برای رفع این دومشکل داریم.

برداشت انبه بلوچستان از ماه بعد 
انبه سبز از نیمه اول اردیبهشت به بازار عرضه می‌شود، هرچند سیستان‌وبلوچستانی‌ها کمی دیرتر و با یک ماه تأخیر محصول خود را به بازار عرضه می‌کنند. سیستان‌وبلوچستان به‌عنوان دومین تولیدکننده انبه در ایران بیش از 1100هکتار باغ بارور و زیرکشت دارد و با اشتغالزایی 7500نفری، سالانه حدود 15هزار تن محصول به بازار می‌فرستد.
انبه سیستان‌وبلوچستان در شهرستان‌های جنوبی (بلوچستان) آن یعنی راسک، سرباز، قصرقند، نیک شهر، دشتیاری و چابهار کشت می‌شود.
معاون بهبود تولیدات گیاهی سازمان جهادکشاورزی سیستان‌وبلوچستان در این‌باره به همشهری می‌گوید: 90درصد محصول انبه استان‌ به‌صورت نارس و برای تولید ترشی و شور برداشت و فقط 10درصد به‌صورت تازه‌خوری مصرف می‌شود. امان‌الله طوقی با بیان اینکه فرآوری محصول انبه در سیستان‌وبلوچستان به‌صورت سنتی و توسط مردم انجام می‌شود، می‌افزاید: عمده محصول برای فرآوری به هرمزگان فرستاده می‌شود، اما خود مردم هم در کارگاه‌های خانگی به این کار اشتغال دارند.

خرید قراردادی انبه در جنوب 
هر کیلوگرم انبه سبز این روزها در بازار قیمتی حدود 50هزار تومان دارد که تا اواخر فصل برداشت به حدود 30هزارتومان می‌رسد، اما نکته جالب درباره این محصول، کشاورزی قراردادی است که نه با بخشنامه‌های دولتی که به‌صورت خودجوش در میان محلی‌ها باب شده.  8واحد فرآوری هرمزگان با ظرفیت اسمی 7هزار تن اغلب محصول انبه سبز هرمزگان و سیستان‌وبلوچستان را به‌صورت قراردادی از قبل پیش‌خرید می‌کنند؛ واحدهای فرآوری که علاوه بر اشتغالزایی میانگین هر واحد 20نفر، ارزش افزوده انبه را در کشور 
حفظ می‌کنند.
مدیر صنایع تبدیلی و غذایی جهادکشاورزی هرمزگان با بیان اینکه صادرات انبه به خارج از کشور به‌صورت خام معنایی ندارد به همشهری می‌گوید: واحدهای فرآوری استان حتی گاهی انبه‌های وارد شده از پاکستان را هم فرآوری می‌کنند که فرآوری محصول انبه حدود 50-40 درصد ارزش افزوده به همراه دارد.
او سختی دریافت تسهیلات و فعالیت 30درصد واحدها به‌صورت سنتی را بخشی از مشکلات این بخش می‌داند و توضیح می‌دهد: 8مورد واحد فرآوری جدید مجوز تاسیس گرفته‌اند و در آینده‌ای نزدیک به این چرخه اضافه می‌شوند.

  هرمزگان و سیستان‌وبلوچستان در جنوب ایران، بهشت میوه‌های گرمسیری محسوب می‌شود که به‌دلیل شرایط آب و هوایی گرم، مرطوب و تقریباً استوایی خود میوه‌هایی خاص با طعم و مزه کم‌نظیر به بازار عرضه می‌کنند.