کتاب
گزارشی از روند آماده‌سازی سی‌وسومین نمایشگاه کتاب تهران
سایه‌روشن‌های یک نمایشگاه
یاور یگانه - روزنامه‌نگار
سی‌وسومین نمایشگاه کتاب تهران تا چند روز دیگر آغاز می‌شود و دست‌اندرکاران درصدد هستند تا پس از 2سال تعطیلی نمایشگاه، نمایش خوبی از نمایشگاه ارائه کنند. غرفه‌های ناشران حاضر در نمایشگاه فیزیکی از روز چهارشنبه هفته گذشته به آنها تحویل داده شده و ناشران هم از روز پنجشنبه وارد نمایشگاه شده و به آماده‌سازی غرفه‌هایشان پرداخته‌اند. به‌گفته مسئولان نمایشگاه، تمام ناشران از امروز می‌توانند کتاب‌های خود را وارد نمایشگاه کنند و تا فردا چیدمان کلی نمایشگاه شکل خواهد گرفت. نمایشگاه کتاب امسال علاوه بر اینکه به شکل فیزیکی برگزار می‌شود، دارای بخش مجازی هم هست. در 2سال گذشته که نمایشگاه کتاب به سبب شیوع کرونا تعطیل بود، نمایشگاه مجازی به راه افتاد و به‌رغم مشکلات و کاستی‌هایی که وب‌سایت نمایشگاه ـ هم برای ناشران و هم برای خریداران ـ دارد، تقریبا از این شیوه جدید فروش کتاب استقبال شد. باید دید با توجه به اینکه هنوز خطر ابتلا به کرونا کاملا برطرف نشده و از سوی دیگر قیمت کتاب سر به فلک می‌زند، از نمایشگاه فیزیکی و مجازی کتاب امسال چطور استقبال می‌شود.
حضور بیش از 2هزار و 800ناشر در نمایشگاه
با اینکه تعدادی از ناشران به بهانه حمایت از کتابفروشی‌ها از شرکت در نمایشگاه انصراف داده‌اند، اما بیش از 2هزار و 800ناشر در فضای حضوری و مجازی نمایشگاه شرکت کرده‌اند. اوایل هفته گذشته، یاسر احمدوند، معاون فرهنگی وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی و رئیس سی‌وسومین نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران در این‌باره گفت: «بیش از 1700ناشر به‌صورت حضوری در نمایشگاه شرکت کرده و با مخاطبان و مردم برای تبادل نظر درباره آثارشان و فروش آثار ارتباط مستقیم خواهند داشت. فراهم شدن امکان فروش در فضای مجازی برای نمایشگاه کتاب از ویژگی‌های مهم نمایشگاه امسال نسبت به دوره‌های قبلی است. ناشرانی که در نمایشگاه غرفه دارند آثارشان را در سایت نمایشگاه هم در معرض دید مردم گذاشته‌‌اند؛ علاوه بر این حدود 1100ناشر هم در سایت نمایشگاه به‌صورت مجازی حضور دارند.» همچنین، یاسر احمدوند با اعلام اینکه یارانه درنظر گرفته‌شده برای ارسال کتاب‌های خریداری‌شده در نمایشگاه مجازی دوبرابر شده، گفت: «با پیش‌بینی‌های صورت گرفته با همکاری وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی یارانه درنظر گرفته شده برای ارسال کتاب‌های خریداری شده از نمایشگاه مجازی دوبرابر شده و همه فاکتورهای تا مبلغ 75هزار تومان بدون نیاز به هزینه از سوی ناشران ارسال می‌شود. خریداران به هر مبلغی که خرید کنند هیچ هزینه‌‌ای بابت مرسولات پستی پرداخت نخواهند کرد. ناشران نیز برای ارسال بسته‌های پستی تا مبلغ75هزار تومان پولی پرداخت نمی‌کنند و بیش از آن هم با تخفیف‌های حداکثری از امکانات پست بهره‌مند خواهند شد.»
بن تخفیف مختص نمایشگاه مجازی
همیشه حرف و حدیث‌هایی درباره نوع هزینه شدن بن‌های تخفیف نمایشگاه کتاب وجود داشته که گویا قرار است با اختصاص این بن‌ها به خرید از نمایشگاه مجازی به این حرف و حدیث‌ها خاتمه داده شود. رئیس سی‌وسومین نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران با اعلام اینکه با هدف تشویق استفاده بیشتر از امکان فروش مجازی، بن‌های نمایشگاه به‌طور اختصاصی در نمایشگاه مجازی امکان قابل استفاده است، به دلایل این تصمیم اشاره کرد و افزود: «استفاده از بن صرفا در فروش مجازی علاوه بر توزیع عدالت فرهنگی باعث شفافیت در نحوه هزینه و عملکرد نمایشگاه در بخش یارانه خواهد شد. البته اگر کسی پای غرفه بخواهد با بن تخفیف خرید کند باید به‌صورت الکترونیکی ثبت سفارش کند و امکان استفاده از بن در فروش مستقیم وجود ندارد. ما می‌خواهیم کسانی که محدودیت‌های حضور در فضای نمایشگاه حضوری را به هر دلیلی اعم از بعد مسافت و سکونت در سایر استان‌ها، بیماری، ملاحظات بهداشتی و محدودیت‌های تردد دارند از امکان خرید محروم نشوند. نکته دوم اینکه باید بین حجم بازدیدکنندگان نمایشگاه حضوری و فروش مجازی تعادلی برقرار می‌کردیم بر همین اساس تصمیم گرفتیم بن‌های تخفیف صرفا در خرید مجازی قابل استفاده باشند.»
نمایشگاه و کرونا
اما تکلیف کرونا در نمایشگاه فیزیکی چه می‌شود؟ مجاورت و نزدیکی آدم‌ها باعث به خطر افتادن سلامت آنها نمی‌شود؟ حسین صفری، مدیر کمیته اجرایی نمایشگاه، در این‌باره گفت: «ما ستاد مدیریت بحران ویژه نمایشگاه را تدارک دیده‌ایم تا بتوانیم رویدادهای مربوط به شرایط کرونایی را رصد و کنترل کنیم. در هر شرایط رعایت پروتکل‌های ویژه شرایط کرونایی و حفظ سلامت مردم جزو اولویت‌های ستاد اجرایی نمایشگاه است و به شکل جدی نظارت خواهیم کرد. تمام تلاشمان را کردیم که هر فردی با تزریق 2دوز واکسن شرایط حضور در نمایشگاه به‌عنوان ناشر و بازدیدکننده را داشته باشد.» احمدوند نیز درباره حفظ سلامت افراد در نمایشگاه کتاب گفته بود: «عریض شدن راهروهای نمایشگاه و اضافه شدن امکان‌های تهویه در سالن‌های اصلی، نظارت بر واکسینه شدن 2دوز تمام متصدیان و دست‌اندرکاران نمایشگاه و همکاری سازمان هلال‌احمر و دانشگاه علوم‌پزشکی برای بررسی میدانی و تزریق واکسن در فضای نمایشگاه تمهیداتی است که اندیشیده‌ایم و امیدواریم مشکلی در این خصوص نداشته باشیم.»
همه ناشران در فضای مسقف
به‌گفته مدیر کمیته اجرایی نمایشگاه، در نمایشگاه امسال فضاهای قابل‌توجهی به‌عنوان بخش‌های خدماتی و رفاهی برای بازدیدکنندگان درنظر گرفته شده است: «استراحتگاه‌ها، نمازخانه‌ها، سایر فضاهای خدماتی را به شکل گسترده‌تر از سال‌های قبل در نمایشگاه مستقر کردیم تا همه بازدیدکنندگان بتوانند از هر نقطه نمایشگاه به این خدمات دسترسی سریع داشته باشند.» هنوز در فصل بارندگی هستیم و یک بارش ناغافل بهاری می‌تواند باعث آسیب به کتاب‌ها و سرمایه ناشرانی شود که در چادرها مستقر هستند. حسین صفری در این‌باره نیز اعلام کرده: «امسال هیچ ناشری در فضای باز و چادر استقرار ندارد و با اختصاص فضای مسقف بیشتر تقریبا 90هزارمترمربع از سوی مصلی در شبستان، رواق‌های شرقی و غربی در 2و 3طبقه به نمایشگاه کتاب تمام ناشران در فضای مسقف جانمایی شده‌اند که این را می‌توان نقطه قوت نمایشگاه کتاب امسال دانست.»
نقص بی‌طرفی واژه‌ها
«نان» دیگر واژه بی‌طرفی نیست که از هر طرف بخوانی «نان» است. حالا دیگر نان را از هر طرف بخوانی، قیمت گزافی را به یاد می‌آورد که بسیاری از آدم‌های این خاک توان پرداختش را ندارند. نان حالا دلواپسی مردمی شده که برای تهیه نیازهای اولیه زندگی در تنگنا هستند و هر روز با شوک تازه‌ای از افزایش قیمت‌ها مواجه می‌شوند. در این وضعیت، حرف زدن از فرهنگ، کتاب و نمایشگاه کتاب بی‌خبری از درد مردم جلوه می‌کند. انگار ما در سیاره‌ای دیگری زندگی می‌کنیم و از حرف روز خیابان‌ها و دل‌های افگار رهگذران دور افتاده‌ایم و با درد غریبه‌ایم. وقتی بخشی از مردم در تامین نیازهای اصلی زندگی‌شان وامانده‌اند، چطور می‌شود با خیال راحت از ضرورت افزایش سرانه مطالعه گفت و از تیراژ ناچیز کتاب گله کرد؟ هر چه معاش و ارتزاق مردم تنگ‌تر شود، فرهنگ بیشتر غریب می‌شود و خِرد و دانش و علم و معرفت بیشتر به محاق می‌روند و تعصب و جهل و خرافه فرصت بیشتری برای جولان می‌یابند. اردیبهشت امسال دیگر موسوم یار مهربان نیست. یار مهربان از همیشه گران‌تر و البته مظلوم‌تر و تنهاتر شده است.
کتابخوانان باید بین تهیه چند قرص نان، چند بسته ماکارونی و کمی گوشت و لبنیات یا یکی، دو جلد کتاب یکی را انتخاب کنند و مشخص است انتخاب عاقلانه و عادلانه کدام است. اردیبهشت وقتی بوی کتاب می‌دهد که کتاب کالایی لوکس و خرج اضافی نباشد. اردیبهشت وقتی بوی کتاب می‌دهد که قیمت کتاب سر به فلک نزند. 21اردیبهشت امسال سی‌وسومین دوره نمایشگاه کتاب تهران آغاز می‌شود، ولی نمی‌توان وانمود کرد که این نمایشگاه فرقی با دوره‌هایی ندارد که شاعر به بی‌تفاوتی و بی‌طرفی واژه‌ها حکم می‌داد. حالا دیگر نمی‌شود نان را از هر طرف بخوانی و خیال کنی که نان واژه بی‌طرفی است.
