غرب، ناتوان در انزوای روسیه

2ماه بعد از آغاز جنگ اوکراین، وعده آمریکایی‌ها برای منزوی‌کردن روس‌ها در جهان، بیشتر شبیه یک آرزوست تا واقعیت. واقعیت آن است که تا به اینجا، تلاش‌ها برای به انزوا کشاندن روسیه فقط در غرب خریدار داشته و دیگر کشورهای جهان در برابر آن مقاومت کرده‌اند.
کشورهای غربی مقابله با روسیه را با تحریم‌هایی که به قول خودشان در تاریخ بی‌سابقه بوده آغاز کردند. کشورهای اروپایی به همراه آمریکا، کانادا، ژاپن و استرالیا حریم هوایی خود را به روی هواپیماهای مسافربری روسیه بستند. بسیاری از بانک‌های روسی هم تحریم شدند و از سیستم پرداخت بین‌المللی سوئیفت کنار گذاشته شدند. اموال ثروتمندان روس در گوشه و کنار اروپا توقیف شدند و فهرست بلندبالایی از چهره‌های سیاسی و اقتصادی روسیه تحت تحریم قرار گرفتند. آمریکایی‌ها هم واردات نفت و گاز از روسیه را ممنوع اعلام کردند. این تحریم‌ها روسیه را به‌شدت به دردسر انداخته اما این دردسر بیشتر در تعامل این کشور با غرب نمایان شده است. در دیگر نقاط جهان، وضع به‌گونه‌ای دیگر است. برخی کشورها که در ارتباطات خارجی خود محتاط هستند، در برابر این تحریم‌ها همچنان مقاومت کرده‌اند. خارج از دنیایی که به «غرب» معروف است اما برخوردها با مسکو بسیار محتاطانه بوده است. یک هفته پس از حمله روسیه به اوکراین، در نشست مجمع عمومی سازمان ملل، آفریقای جنوبی که تصور می‌شد همراه غرب باشد، به قطعنامه علیه روسیه رأی ممتنع داد. در آسیا و آفریقا هم تعداد کشورهایی که رأی مخالف یا ممتنع دادند کم نبودند. در آمریکای لاتین، برزیل و مکزیک با تحریم‌های غرب علیه روسیه مخالفت کردند تا مشخص شود آنقدرها هم که تصور می‌شد جهان در برخورد با آغازگر جنگ اوکراین یکدست و هم‌صدا نیست.
کریس لاندسبرگ، استاد روابط بین‌الملل در دانشگاه ژوهانسبورگ، در واکنش به عدم‌ همراهی برخی کشورها با آمریکا و اروپا به خبرگزاری فرانسه گفته است: «این نشان می‌دهد که روزبه‌روز بر تعداد کشورهایی که می‌خواهند مستقل از غرب عمل کنند، افزوده می‌شود؛ حتی کشورهایی که به غرب وابسته هستند و به حمایت غربی‌ها نیاز دارند.» خورخه هین، سفیر سابق شیلی در هند و آفریقای جنوبی هم در این رابطه گفته است: «اینکه شما حمله به اوکراین را محکوم کنید، یک چیز است و همراهی کردن با یک جنگ تمام‌عیار اقتصادی علیه روسیه یک چیز دیگر. کشورها دیگر به‌راحتی با تصمیم‌هایی که در نهایت به ضرر منافع اقتصادی یا نظامی‌شان باشد همراهی نمی‌کنند.»
این کاملا در مورد عربستان و امارات صدق می‌کند. این دو کشور با وجود روابط بسیار نزدیک با غرب و به‌خصوص آمریکا، هنوز هیچ موضع جدی و خصمانه‌ای علیه روسیه نگرفته‌اند. عربستان حتی به درخواست‌های آمریکا برای افزایش تولید نفت هم پاسخ نداده است. برای هند، که اکنون بر سر دوراهی انتخاب میان روسیه و آمریکا قرار گرفته، طفره رفتن از اظهارنظر تا به اینجا بهترین نتیجه را داشته است. آمریکا متحد هند است اما روسیه هم شریک مهم تجاری و نظامی این کشور است. قراردادن کشورها در مقابل انتخاب میان یکی از این‌دو، چیزی است که دیگر به‌راحتی در جهان امروز امکان‌پذیر نیست؛ جهانی که منافع کشورها در آن، بیش از هر زمان دیگری در هم تنیده است.
غربی‌ها نتوانسته‌اند در نهادهای بین‌المللی که خود میداندار آن هستند هم آنگونه که تصور می‌شد روسیه را به حاشیه برانند. سازمان یونسکو تلاش کرد نشست 2ماه دیگر کمیته میراث جهانی را از مسکو به کشوری دیگر منتقل کند اما این پیشنهاد آنقدرها مورد استقبال اعضا قرار نگرفت. فعلا این سازمان تصمیم گرفته نشست را تا «اطلاع ثانوی» لغو کند تا شاید با توقف حملات روسیه به اوکراین و برقراری صلح، بار دیگر این نشست در همان مسکو برگزار شود. برای حذف روسیه از نشست گروه20 در اندونزی هم تلاش‌های مشابهی شد اما اندونزیایی‌ها اعلام کردند که در این بحران بی‌طرف هستند و حاضر نیستند نماینده روسیه را از این جلسه حذف کنند.

غربی‌های نامنسجم
غربی‌ها حتی در جبهه خود هم آنقدرها منسجم نبوده‌اند. آمریکا واردات نفت و گاز از روسیه را متوقف کرده؛ چراکه خود صاحب منابع عظیم نفت و گاز است. اما کشورهای اروپایی که وابستگی جدی به گاز روسیه دارند، هنوز نتوانسته‌‌اند برای همراهی با آمریکا در تحریم واردات انرژی از روسیه، هم‌نظر شوند. اروپا 40درصد گاز و یک‌چهارم نفت خود را از روسیه تامین می‌کند.
وب‌سایت فارین پالسی در گزارشی مفصل درباره تأثیر تحریم‌ها بر اقتصاد روسیه نوشته که با وجود تبلیغات گسترده درباره اثرگذاری تحریم‌ها، صادرات نفت روسیه به اروپا، ترکیه و هند طی هفته‌های اخیر افزایش هم داشته است. باوجود تحریم‌های غرب، حجم صادرات نفت روسیه طی ماه آوریل (30روز دوم جنگ اوکراین) 3.6میلیون بشکه در روز بوده است. این میزان طی ماه مارس (30روز اول جنگ اوکراین) 3.3میلیون بشکه بوده است. این وب‌سایت به نقل از کارشناسان حوزه انرژی در اروپا نوشته که روسیه از فروش نفت و گاز خود روزانه حدود یک‌میلیارد دلار درآمد دارد و بیشتر این پول هم از کشورهای اروپایی می‌آید. اروپایی‌ها بانک‌های کلیدی روسیه را از تحریم‌های سوئیفت مستثنی‌کرده‌اند تا بتوانند پول نفت‌ و گاز وارداتی از این کشور را پرداخت کنند.
درآمد مازاد ارزی روسیه طی 3ماه نخست سال‌جاری میلادی، 60میلیارد دلار بوده است. مقایسه این عدد با درآمد مازاد ارزی این کشور طی کل سال گذشته میلادی، که برابر با 120میلیارد دلار بوده، نشان می‌دهد که جنگ اوکراین در مجموع آنقدرها هم به اقتصاد روسیه، دست‌کم تا به اینجا آسیب نزده است، چراکه یکی از اثرات فوری جنگ اوکراین، افزایش قیمت نفت و گاز در جهان بود. روسیه بعد از آمریکا و عربستان، سومین تولیدکننده بزرگ نفت در جهان است.
تحریم گاز از تحریم نفت هم سخت‌تر است. قراردادهای گازی اغلب قراردادهای طولانی‌مدت هستند و به‌راحتی نمی‌توان در بازار جهانی انرژی، تامین‌کننده گاز پیدا کرد. انتقال گاز برخلاف نفت، از طریق خطوط ثابت لوله انجام می‌شود و حتی به فرض یافتن تامین‌کننده جدید، ساخت خطوط جدید انتقال گاز پروسه‌ای زمان‌بر خواهد بود. درست است که آلمان بلافاصله پس از حمله روسیه به اوکراین، بهره‌برداری از پروژه مهم انتقال گاز نورداستریم2 را متوقف کرد اما گاز روسیه همچون گذشته در لوله‌های خط نورداستریم1 بدون توقف جریان دارد و صنایع آلمان را تغذیه می‌کند. گاز مایع (LNG) تنها گزینه جایگزین است. انتقال گاز مایع از طریق کشتی انجام می‌شود اما جایگزین کردن گاز مایع تولیدی آمریکا، قطر و کانادا (بزرگ‌ترین تولیدکنندگان گاز مایع جهان) شاید برای اروپایی‌ها سال‌ها زمان نیاز داشته باشد.
تنها مبنع انرژی روسیه که فعلا صادراتش با مشکل روبه‌رو شده، زغال‌سنگ است. وزیر انرژی روسیه اعلام کرده که صادرات زغال‌سنگ این کشور در مقایسه با سال گذشته، 20درصد کاهش داشته است. با این همه، آمریکایی‌ها و اروپایی‌ها تأکید دارند که در درازمدت، اقتصاد روسیه زیر فشار تحریم‌های وضع‌شده متلاشی خواهد شد. شاید چنین باشد اما از آنجا که تحریم‌ها در کوتاه‌مدت اثر چندانی بر اقتصاد روسیه نداشته‌اند، غرب نتوانسته کشورهای جهان را برای همراهی با خود قانع کند. فارغ از این، اگر هدف اصلی تحریم‌ها تنبیه ولادیمیر پوتین برای توقف ماشین جنگی روسیه در خاک اوکراین بوده، غرب در آن موفق نبوده است.

مکث
خط خبر
  جوزپ بورل، مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا گفت حمایت کافی از سوی کشورهای عضو اتحادیه اروپا برای تحریم کامل یا وضع تعرفه‌های تنبیهی بر واردات نفت و گاز روسیه وجود ندارد.
  کمیساریای عالی پناهندگان سازمان ملل متحد (UNHCR) اعلام کرد تعداد اوکراینی‌هایی که آواره دیگر کشورها شده‌اند به ۵میلیون و ۲۳۲هزار و ۱۴نفر رسیده است.
  نیروهای روسیه همچنان در تلاش برای تصرف مجتمع فولاد آزوفستال، آخرین پایگاه نیروهای اوکراین در شهر بندری ماریوپل هستند. روسیه اعلام کرده به غیرنظامیانی که در این کارخانه گرفتار شده‌اند اجازه خروج می‌دهد.
  آنتونی بلینکن و لوید آستین، وزرای خارجه و دفاع آمریکا به کی‌یف سفر کردند. وزیر دفاع آمریکا نسبت به پیروزی اوکراین در جنگ ابراز امیدواری کرد و گفت این کشور می‌تواند در صورت داشتن «تجهیزات مناسب» بر روسیه غلبه کند.
  آمریکا ۷۰۰میلیون دلار کمک نظامی دیگر به اوکراین ارسال خواهد کرد.
   آناتولی آنتونوف، سفیر روسیه در واشنگتن، از ارسال تسلیحات از سوی آمریکا به اوکراین ابراز نگرانی کرد و نسبت به ادامه این روند هشدار داد.