خروج اقتصاد ایران از بن‌بست رکود

چند روز پس از گزارش مرکز آمار ایران از ثبت رشد 5.1درصدی اقتصاد ایران، بانک مرکزی میزان بزرگ شدن اقتصاد در 9ماه امسال را 4.1درصد اعلام کرد. بنابر روایت هر دو نهاد، اقتصاد ایران از بن‌بست رکود خارج شده است. بانک مرکزی می‌گوید: تولید ناخالص داخلی در 9ماه امسال با لحاظ ارزش افزوده بخش نفت 4.1درصد رشد کرده و اگر ارزش افزوده بخش نفت را درنظر نگیریم، رشد تولید ناخالص داخلی ایران 3.4درصد بوده است.
محاسبات مقدماتی بدنه کارشناسی بانک مرکزی نشان می‌دهد ارزش کل تولید ناخالص داخلی ایران به قیمت پایه و ثابت سال 1395در فصل پاییز به رقم 351هزار میلیارد تومان رسیده که در مقایسه با فصل پاییز سال گذشته رشدی 5.7درصدی را نشان می‌دهد. بدون لحاظ ارزش افزوده نفت، رشد اقتصادی ایران در فصل پاییز امسال نسبت به پاییز سال گذشته 5.8درصد برآورد شده است.
این گزارش می‌افزاید: بیشترین رشد عملکرد در تولید ناخالص داخلی ایران طی سه ماه سوم امسال را گروه خدمات به میزان 8.1درصد، بخش نفت به میزان 5.4درصد و سپس صنایع و معادن به میزان 3.8درصد به‌خود اختصاص داده‌اند. ارزش افزوده گروه کشاورزی در پاییز امسال نسبت به پاییز سال گذشته 2.5درصد پایین آمده است.
به‌نظر می‌رسد یکی از دلایل اصلی رشد بخش خدمات، افزایش واکسیناسیون سراسری و پایان محدودیت‌های قرنطینه‌ای در برابر ویروس کرونا بوده که مانع تعطیلی کسب‌وکارها به‌ویژه مشاغل و فعالیت‌های خدماتی شده است. به‌گفته بانک مرکزی رشد 6.5درصدی ارزش افزوده گروه خدمات در ۹ ماه سال‌جاری عمدتاً متاثر از تحولات زیر بخش‌های «اطلاعات و ارتباطات»، «بهداشت و مددکاری اجتماعی»، «حمل‌ونقل و انبارداری»، «عمده فروشی، خرده فروشی و تعمیر وسایل نقلیه موتوری» و «اداره عمومی، دفاع و تامین اجتماعی» بوده است. همچنین رشد ارزش بخش نفت هم می‌تواند ناشی از 2عامل افزایش میزان صادرات نفت و فرآورده‌ها و البته رشد قیمت جهانی نفت هم باشد. براساس داده‌های بانک مرکزی ارزش کل کیک اقتصاد ایران با احتساب نفت در 9ماه امسال 11041هزار میلیارد تومان و بدون لحاظ ارزش نفت 1009هزار میلیارد تومان بوده که نسبت به همین مدت در سال گذشته به‌ترتیب رشدی 4.1درصد و 3.4درصد را نشان می‌دهد. ارزش افزوده گروه خدمات در 9ماه امسال 6.5درصد، گروه نفت 11.7درصد، صنایع و معادن صفر درصد و کشاورزی منفی 2.1درصد بوده که سهم گروه خدمات از بزرگ‌ترشدن کیک اقتصاد ایران در 9ماه سال‌جاری 3.5درصد و نفت 9دهم درصد بوده است.

روایت دوم از رشد اقتصاد
پیش از این مرکز آمار رشد اقتصادی ایران با احتساب نفت در 9ماه نخست سال‌جاری را 5.1درصد و بدون آن 3.8درصد براساس قیمت‌های ثابت سال 1390اعلام کرده بود. روایتی که نشان می‌دهد گروه کشاورزی رشد منفی 3.9درصدی، گروه صنایع و معادن رشد 7.1درصدی و گروه خدمات هم رشد 5.1درصدی داشته است. البته در محاسبه مرکز آمار از رشد گروه صنایع و معادن، منظور حساب کردن ارزش افزوده استخراج نفت خام و گاز طبیعی به میزان 13.4درصد، صنعت 3.4درصد، انرژی 5.1درصد و ساختمان 6.3درصد است.

خشکسالی را جدی بگیرید
منفی شدن ارزش افزوده بخش کشاورزی ایران به روایت هم بانک مرکزی و هم مرکز آمار ایران به وضوح نشان می‌دهد کاهش میزان بارندگی و بروز خشکسالی به راحتی می‌تواند اقتصاد کشاورزی و متکی بر شیوه‌های سنتی مصرف آب را تخریب کند. استمرار روش‌های فعلی کشاورزی و تخریب منابع آبی و حتی زمین‌های کشاورزی در نتیجه شیوع ویروس ساخت‌وساز در اراضی کشاورزی، قابل اجرا نیست و نتیجه آن به خطر افتادن اشتغال بخش کشاورزی، مهاجرت به شهرها و گسترش حاشیه نشینی و البته تضعیف امنیت غذایی کشور خواهد بود.

رویای رشد 8درصد
دولت مصمم است در سال آینده رؤیای رشد 8درصدی اقتصاد را به واقعیت تبدیل کند. البته تحقق چنین رشدی درصورت افزایش صادرات نفت و گاز و به‌دنبال آن افزایش سرمایه‌گذاری‌های خارجی ممکن است، هرچند که چشم‌انداز مذاکرات وین چندان روشن نیست. به همین دلیل همچنان فشار تحریم‌ها بر اقتصاد ایران را به‌عنوان یک مانع رشد باید جدی گرفت.