خیز ایران برای اقتصاد دیجیتال

برای آغاز توسعه «اقتصاد دیجیتال» نمی‌توان یک زمان یا نقطه مشخصی را درنظر گرفت. این حوزه طی یک فرایند تکاملی در زمینه اقتصاد شکل گرفته است و این فرایند همچنان ادامه دارد. با این حال، آنطور که گفته می‌شود این اصطلاح نخستین‌بار از سوی یک پژوهشگر ژاپنی که در حوزه اقتصاد فعال بود، در سال1990 استفاده شد. در ایران هم، کارشناسان نقطه شروع مشخصی را برای این شکل از اقتصاد مطرح نمی‌کنند، اما آنچه مشخص است آن که از اواخر دهه70 شمسی و اوایل دهه80 به‌تدریج شاهد شکل‌گیری این نوع از اقتصاد بوده‌ایم. درحالی‌که اکنون گفته می‌شود که آینده اقتصاد دنیا را اقتصاد دیجیتال رقم خواهد زد. به‌گفته مسئولان، سهم اقتصاد دیجیتال از تولید ناخالص ملی در کشور ما حدود 5درصد است و البته وعده تحقق سهم 10درصدی در 1404 مطرح شده است.

آخرین فعالیت‌ها
براساس آخرین گزارش عملکردی که منتشر شده، ستاد توسعه فناوری‌های حوزه اقتصاد دیجیتال و هوشمندسازی معاونت علمی و فناوری ریاست‌جمهوری از 16طرح فناورانه در حوزه‌های تخصصی مانند حوزه فناوری اطلاعات و امنیت شبکه ملی اطلاعات، بلاکچین و کوانتوم حمایت کرده است. همچنین حمایت از شتاب‌دهنده‌های تخصصی در حوزه‌های سخت‌افزاری و میکروالکترونیک سلامت دیجیتال فناوری اطلاعات و بلاکچین اینترنت اشیا، حمایت از 3بوت کمپ تخصصی در حوزه هوش مصنوعی و اینترنت اشیا، طرحی در حوزه بلاکچین که درواقع پیام‌رسان مالی بین‌المللی با معماری زنجیره بلوک (سوییفت بلاکچین) بوده است و تشکیل کارگروه توسعه زیرساخت و خدمات دیجیتال از دیگر فعالیت‌های این ستاد به شمار می‌آید.

تغییر فرهنگ دیجیتال
حسین ملازاده، دبیر ستاد توسعه اقتصاد دیجیتال و هوشمندسازی معاونت علمی و فناوری ریاست‌جمهوری در گفت‌وگو با همشهری در پاسخ به این پرسش که آیا پیش‌بینی‌ها از سهم 10درصدی اقتصاد دیجیتال از تولید ناخالص ملی1404 قابل تحقق است، می‌گوید: «حتی بیش از این هم می‌تواند محقق شود؛ به شرطی که از جانب بخش‌های مختلف دولت شاهد تغییر فرهنگ دیجیتال باشیم.»
ملازاده معتقد است مهم‌ترین موضوع این است که هم از طرف مردم و هم از طرف مسئولان به «فرهنگ» دیجیتال در کشور توجه شود؛ چراکه این موضوع بر سرعت توسعه اقتصاد دیجیتال تأثیر می‌گذارد. او همچنین بر این نکته تأکید می‌کند که موانع توسعه اقتصاد دیجیتال باید پذیرفته شود و سپس برای رفع آنها اقدام شود تا بتوانیم شاهد توسعه پرشتاب در این حوزه باشیم.
ملازاده با اشاره به اینکه حرکت کشور به این سمت آغاز شده است، می‌گوید: «این ستاد در سال‌های اخیر تلاش کرده که فرهنگ دیجیتال را گسترش دهد.»

حرکت‌های اولیه از 20سال پیش
دبیر ستاد توسعه اقتصاد دیجیتال محور اصلی مباحث اقتصاد دیجیتال را مربوط به فناوری اطلاعات می‌داند و می‌گوید: «اگر این موضوع را مبنا قرار دهیم، از اواخر دهه70 و اوایل دهه80 شاهد شکل‌گیری آن در وزارت ارتباطات بوده‌ایم. موضوع دولت الکترونیک هم زاییده این تفکر بود که کشور باید به سمت خدمات الکترونیک حرکت کند.»  با این حال، ملازاده می‌گوید: «همانطور که شاهدیم این حوزه طی سال‌های اخیر توجهات بیشتری را به‌خود جلب کرده است. اگرچه مباحث این حوزه از سال‌های دورتر مطرح می‌شده، اما در عمل از حدود سال95 بیشتر در گفتار و نوشتار فعالان این اکوسیستم به‌کار رفته است.»

تغییرات دشوار
دبیر ستاد توسعه اقتصاد دیجیتال با اشاره به اینکه چنین تغییری دشواری‌های خاص خود را دارد بر این نکته تأکید می‌کند که «اقتصاد دیجیتال مبتنی بر اقتصاد پلتفرمی است و بعضی از فناوری‌ها نقش عمده‌ای را در آن بازی می‌کنند. به‌عنوان مثال، هوش مصنوعی، اینترنت اشیا، محاسبات ابری و سیستم‌های تحلیلگر داده‌های بزرگ ازجمله این فناوری‌هاست.» درنهایت ملازاده می‌گوید: «یکی از نکات بسیار مهم در توسعه اقتصاد دیجیتال این است که اکوسیستم اقتصاد دیجیتال کشور باید بیش از این، فناوری‌محور باشد؛ چراکه در بلندمدت پلتفرم‌هایی می‌توانند دوام بیاورند که از مزیت فناورانه بهره ببرند.»