گزارش
زندان دیجیتال سالمندان
ناتوانی سالمندان در استفاده از تلفن هوشمند زمینه ابتلا به بیماری‌های روانی و زوال عقل را افزایش می‌دهد
پروانه بندپی | روزنامه‌نگار
تا به حال فکر کرده‌اید وقتی پدر یا مادر سالمندتان نمی‌تواند در گروه خانوادگی واتساپ پیامی بگذارد یا عکسی را که برایش فرستاده‌اید پیدا کند یا برای فرستادن یک وویس ساده دقیقه‌ها سردرگم و کلافه شود، چه حالی پیدا می‌کند؟ پشت این دستپاچگی ظاهری، احساسی عمیق از طردشدگی، استرس، شرم و تنهایی پنهان است.
شکاف دیجیتال میان نسل‌ها
دکتر احمد دلبری، متخصص طب سالمندان در گفت‌وگو با همشهری، در توضیح یکی از مهم‌ترین چالش‌های زندگی نسل سالمند می‌گوید: «تنهایی دیجیتال، یکی از مسائل پنهان اما بسیار تأثیرگذار بر کیفیت زندگی سالمندان است. در نگاه تخصصی حوزه سالمندی، این موضوع ابعاد روانی– اجتماعی، بین‌نسلی و آموزشی دارد.» او به شکاف دیجیتال میان نسل‌ها اشاره می‌کند و می‌گوید: « بسیاری از سالمندان گوشی هوشمند دارند، اما توانایی استفاده درست از آن را ندارند. این ناتوانی می‌تواند تجربه عاطفی منفی برای آنها به همراه داشته باشد و حتی موجب احساس عقب‌ماندگی، شرمندگی و سرزنش از سوی فرزندان شود. پیامد روانی چنین شرایطی افزایش خطر افسردگی، اضطراب و انزوا در سالمندان است.»
آسیب دیدن عزت نفس سالمندان
به‌گفته این متخصص طب سالمندی، این مسئله به عزت نفس و سلامت روان سالمندان هم آسیب می‌زند. «وقتی سالمندان خودشان را با نسل جوان مقایسه می‌کنند، حس عقب‌ماندگی و بی‌کفایتی به آنها دست می‌دهد. از طرف دیگر، چون نمی‌توانند مثل دیگران در گروه‌های خانوادگی یا دوستانه حضور فعال داشته باشند، احساس طردشدگی پیدا می‌کنند.» تحقیقات همچنین نشان می‌دهد که تنهایی دیجیتال و انزوای اجتماعی ناشی از آن، پیامدهای شدیدتری نیز به همراه دارد: پیامدهایی مثل افزایش خطر زوال عقل و آلزایمر و حتی ضعف سیستم ایمنی و افزایش فشار خون و بالارفتن خطر بیماری‌های قلبی-عروقی.
چاره چیست؟
دکتر دلبری راهکارهای خوبی ارائه می‌دهد: «در قدم اول، آموزش و توانمندسازی اهمیت زیادی دارد. طراحی کارگاه‌های ساده و کوتاه‌مدت در خانه‌های سلامت یا کانون‌های سالمندی می‌تواند بسیار کمک‌کننده باشد. همچنین تهیه جزوه‌های تصویری و مرحله‌به‌مرحله با فونت درشت و تصویر برای آموزش کارهایی مثل نصب اپلیکیشن یا برقراری تماس تصویری بسیار مؤثر است.»
نقش خانواده و فرزندان
به‌گفته این متخصص، نقش خانواده و فرزندان هم حیاتی است: «خانواده باید رویکرد خود را از سرزنش به تشویق تغییر دهد و با صبر و حوصله، پدر و مادر یا پدربزرگ و مادربزرگ خود را در این مسیر همراهی کند. » دلبری در ادامه به ابزارهای موردنیاز اشاره می‌کند: «استفاده از گوشی‌های سالمندپسند با منوی ساده و فارسی‌سازی‌شده، آیکون‌های بزرگ و نصب اپلیکیشن‌ها توسط فرزندان، از سردرگمی سالمندان جلوگیری می‌کند.»
نقش جامعه
این متخصص طب سالمندی بر نقش جامعه هم تأکید دارد: «باید باشگاه‌های دیجیتال سالمندان در محلات راه‌اندازی شود. همچنین ترکیب آموزش دیجیتال با فعالیت‌های اجتماعی، مثل ایجاد گروه محله در فضای مجازی برای اخبار و دعوت به برنامه‌ها، مشارکت سالمندان را افزایش می‌دهد.»
ناتوان از انجام خدمات آنلاین
امروزه بسیاری از خدمات ضروری مانند نوبت‌دهی پزشکی، مشاوره آنلاین سلامت، بانکداری اینترنتی و خدمات دولتی به‌صورت دیجیتال ارائه می‌شوند. سالمندانی که فاقد سواد دیجیتال هستند، از دسترسی به این خدمات محروم می‌مانند و همین، استقلال فردی آنها را تهدید می‌کند و وابستگی‌شان به دیگران را افزایش می‌دهد. این «شکاف دیجیتال سلامت» می‌تواند منجر به تأخیر در پیگیری‌های درمانی و کاهش کیفیت مراقبت‌های بهداشتی برای آنان شود.
