قزاقستان، کانون جدید تنش‌های بین‌المللی

همزمان با تداوم نا آرامی‌های داخلی قزاقستان، قاسم ژومارت توکایف، رئیس جمهور این کشور روز دوشنبه را به احترام قربانیان آشوب‌های اخیر، روز «عزای ملی» اعلام کرد. براساس گزارش منابع رسمی قزاقستان، در جریان درگیری‌های رخ داده طی روزهای گذشته، دست کم 26 نفر کشته و صدها نفر مجروح شده‌اند. از سوی دیگر خسارت‌های مالی این درگیری‌ها که عمدتا در شهر بزرگ آلماتی متمرکز بوده، نزدیک به 200 میلیون دلار ارزیابی می‌شود. توکایف از ابتدای هفته گذشته در نطقی جنجالی، آشوبگران را تحت عنوان عناصر تروریستی توصیف کرده و مجوز هرگونه برخورد امنیتی با آنان، از جمله شلیک گلوله را در صورت لزوم صادر کرده است. به گفته فرمانده پلیس قزاقستان، تاکنون 266 نفر از اتباع خارجی در جریان آشوب‌های اخیر این کشور بازداشت شده‌اند. پلیس قزاقستان همچنین طی روزهای گذشته چندین انبار سلاح غیر قانونی را در حاشیه شهر آلماتی کشف کرده است؛ انبارهایی که ادعا شده توسط نیروهای خارجی برای پروژه ناامن سازی قزاقستان به کار گرفته می‌شوند. 

بازداشت رئیس سابق سازمان امنیت
از جمله مهم ترین اخبار مرتبط با تحولات اخیر قزاقستان، دستگیری کریم ماسیموف، رئیس سابق سازمان امنیت به همراه برخی دیگر از شخصیت‌های سیاسی عالی رتبه این کشور است. به گزارش شبکه الجزیره، ماسیموف روز پنجشنبه و ساعاتی پس از برکناری هیئت دولت با فرمان رئیس جمهور قزاقستان به اتهام خیانت دستگیر شده است. البته خبر این دستگیری روز گذشته با 48 ساعت تاخیر در سطح رسانه‌ها منتشر شد. ماسیموف از جمله شخصیت‌های نزدیک به نور سلطان نظربایف، رئیس جمهور سابق قزاقستان به حساب می‌آید که پیش از ریاست سازمان امنیت، نخست وزیر دولت این کشور بود. اگرچه منابع رسمی قزاقستان جزئیات بیشتری درباره بازداشت ماسیموف و برخی دیگر از شخصیت‌های سیاسی این کشور منتشر نکرده‌اند اما رسانه‌های بین‌المللی این دستگیری‌ها را نشانه‌ای از تشدید بحران سیاسی در ساختار حاکمیت قزاقستان به شمار می‌آورند؛ کشوری که فاقد رقابت‌های حزبی و چند دستگی‌های سیاسی است. 

دوگانه جهانی تشدید می‌شود
در حالی که نیروهای نظامی روسیه و برخی دیگر از کشورهای عضو سازمان امنیت جمعی برای کمک به دستگاه‌های امنیتی قزاقستان وارد این کشور شده‌اند، انتقادات آمریکا و هم پیمانانش از عملکرد قزاقستان در مقابله با آشوب‌ها رو به افزایش است. در این زمینه آنتونی بلینکن، وزیر خارجه جدید آمریکا گفت: اقداماتی نظیر قطع اینترنت و سرکوب خونین اعتراضات مردمی در قزاقستان برای جامعه جهانی نگران کننده است. او همچنین تاکید کرد؛ ورود نیروهای نظامی روسیه و دیگر کشورها به آلماتی، پیام مثبتی برای امنیت و اقتصاد جهانی ندارد. در مقابل اما ولادیمیر پوتین، رئیس جمهور روسیه روز گذشته در جریان مکالمه تلفنی با همتای قزاقستانی خود، بار دیگر بر حمایت کامل خود از قزاقستان تاکید کرد. به گزارش خبرگزاری روسیا الیوم، پوتین در این مکالمه تلفنی که بیش از یک ساعت به طول انجامیده، گفته است: روسیه در حمایت از قزاقستان مقابل تروریسم و آشوب‌های بی ثبات کننده هیچ تردیدی به خود را نمی‌دهد. پس از ورود بیش از 4 هزار نیروی وابسته به سازمان امنیتی جمعی (به رهبری روسیه)، دولت قزاقستان موفق شد سیطره خود بر فرودگاه آلماتی و بخشی دیگر از مناطق استرات‍ژیک این شهر را بازیابی کند. شبکه العربیه در این باره گزارش می‌دهد: در حالی که انتظار می‌رفت اوکراین و تایوان محور تنش‌های سیاسی و نظامی میان غرب و شرق باشند، به نظر می‌رسد قزاقستان اولین آوردگاه قدرت‌های جهانی در دوران بایدن خواهد بود.

موقعیت وی‍ژه در نقشه اقتصادی جهان
قزاقستان کشوری با مساحت بسیار بالا (کمی کوچک‌تر از هند)، اما جمعیتی اندک (کمتر از 19 میلیون) است. این کشور پس از فروپاشی اتحاد شوروی به استقلال دست یافت و موفق شد سهم بالایی از سرمایه گذاری‌های آمریکا و اروپا را در آسیای میانه به خود اختصاص دهد. منابع گسترده نفت، گاز و ذغال سنگ باعث شده که بیش از 55 درصد منابع مالی دولت این کشور از محل فروش انرژی تامین شود. در عین حال قزاقستان را بزرگ‌ترین تولید کننده اورانیوم در سطح جهان می‌دانند تا جایی که بیش از 33 درصد اورانیوم موجود در بازارهای جهانی در این کشور تولید می‌شود. اگرچه قزاقستان تا اواخر دهه 1990 میلادی تلاش زیادی برای جلب منابع سرمایه‌گذاری غربی داشت اما طی 2 دهه اخیر به تدریج به مقصدی برای ورود شرکت‌ها و سرمایه های چینی تبدیل شده است. به گزارش شبکه الجزیره، قزاقستان را می‌توان مهم ترین کشور آسیای میانه در برنامه تجارت جهانی چین، موسوم به «کمربند و راه» دانست. بر این اساس می‌توان گفت: نگرانی‌های غرب در پرونده قزاقستان تنها محدود به روسیه نبوده و نفوذ چین را هم شامل می‌شود. اگرچه موقعیت اقتصادی قزاقستان با توجه به نکاتی که مورد اشاره قرار گرفته بسیار ویژه است، اما عدم اجرای اصلاحات اقتصادی باعث شده تا این موقعیت ویژه، تاثیر چشمگیری بر وضعیت معیشتی شهروندان قزاقستانی نداشته باشد. به این ترتیب، تصمیم ناگهانی دولت برای افزایش صددرصدی قیمت گاز مایع (مهم ترین سوخت مورد نیاز خودروهای این کشور) باعث شد موج گسترده‌ای از اعتراضات در سطح مناطق مختلف این کشور برپا شود؛ اعتراضاتی که البته در مراحل بعدی از ساختار مسالمت آمیز خارج شده و شکل خشونت‌آمیز و مسلحانه‌ای به خود گرفته است.