روزنه‌هایی برای بازگشت به گذشته

آوین آزادی - روزنامه‌نگار

قرار نبود اوضاع اینطور پیش رود. روزهای نخستی که ویروس کرونا را شناختیم و بنا شد با شرایط دیگری زندگی کنیم و ترس‌های تازه‌ای به متن زندگی‌مان اضافه شد، وعده‌های محققان رنگ و بوی دیگر داشت. قرار بود که کرونا با چند‌ماه رعایت سفت و سخت ریشه‌کن شود؛ مثل همان فیلمی که کادر درمان بیمارستانی در چین، ماسک‌هایشان را با لبخند در آوردند و پایان همه‌گیری در آن منطقه را اعلام کردند. این اما همه حقیقت نبود. کووید -19بیش از تصور همه ما و حتی محققان و پژوهشگران، در شهرها و کشورهای مختلف ماندنی شد و همه قاعده‌های احتمالی را به‌هم زد. بهمن‌ماه سال گذشته، بلومبرگ با اشاره به روند واکسیناسیون صورت‌گرفته در کشورهای مختلف برای مقابله با کووید-۱۹، پایان همه‌گیری کرونا و بازگشت به شرایط عادی را 7سال دیگر پیش‌بینی کرد. دیگر همه اما کلافه شده‌اند. حوصله پوشیدن ماسک، دور بودن از تفریح، سفر و... کم شده و کمتر کسی به سیاق روزهای اول، توان مقابله با ویروس سمج چینی را دارد. حالا دیگر همه به‌دنبال بازگشت به شرایط عادی‌اند. دنبال نشانه‌های روشنی برای بهبود شرایط می‌گردند و تزریق دو و یا حتی یک دوز واکسن را ناجی خود می‌دانند اما واقعیت این است که به روایت سازمان بهداشت جهانی، واکسیناسیون، مصونیت 100درصدی ایجاد نمی‌کند و تنها در جوامعی که بیش از 70درصد افراد هر دو دوز را دریافت کرده باشند، می‌تواند اوضاع را تا حدی کنترل کند.

کسب‌وکار‌ها در مدار بازگشایی صددرصدی
کسب‌وکارهایی که مدت‌ها مجبور به تعطیلی بودند کم‌کم به مدار برمی‌گردند؛ در واقع خیلی وقت است که قاعده محکمی برای تعطیل‌بودن فعالان صنف‌های پرخطر وجود ندارد و البته پیش‌بینی این شرایط چندان سخت نبود. نمی‌توان انتظار داشت که در شرایطی که اقتصاد کشور با تورم بیش از 40درصدی درگیر است، کسب‌وکارها برای ماه‌های متمادی تعطیل باشند. شاهد مثال بازگشت کسب‌وکارها به میدان اقتصاد کشور، گزارشی است که مرکز آمار از رشد سه‌ماهه اقتصادی در 3‌ماه نخست سال‌جاری ارائه کرده است. بر این اساس رشد اقتصادی بخش خدمات در بهار امسال 4.5درصد برآورد شده است، این در حالی است که رشد اقتصادی این بخش در بهار سال گذشته منفی 4درصد به ثبت رسیده بود. پر بیراه نیست اگر بگوییم که ضربه کرونا به بخش خدمات در حال کم‌رنگ شدن است و دوره آسیب‌های ویروس چینی برای بخش خدمات به سر آمد. استخرها، تالارهای پذیرایی، باشگاه‌های ورزشی و... از کسب‌وکارهایی بودند که به واسطه شیوع کرونا به بن‌بست‌های جدی خوردند و تعداد زیادی از این واحدهای صنفی تعطیل شدند. خسرو ابراهیمی‌نیا، رئیس اتحادیه تالارهای پذیرایی درباره وضعیت کنونی هم‌صنفی‌های خودش به همشهری می‌گوید: بیش از یک سال و نیم است که ما به شکل رسمی تعطیل شده‌ایم. حالا اگر چند واحد صنفی به شکل غیرقانونی باز بوده‌اند، نمی‌توان این ماجرا را به سایر واحدها تعمیم داد. تالارهای پذیرایی هزینه‌های نگهداری سرسام‌آوری دارند و مثل بقیه صنف‌ها نمی‌توانند به‌راحتی تعطیل باشند. با وجود بهتر‌شدن شرایط، بیش از 70درصد واحدهای صنفی ما هنوز فعال نشده‌اند و مشکلات انباشته‌شده در یک سال‌و‌نیم گذشته آنها را زمینگیر کرده است. تازه یک هفته می‌شود که وزیر کشور اعلام کرده است که مسئله تالارهای پذیرایی حل شده و همه واحدهای صنفی (‌نه فقط تالارها)‌ می‌توانند با رعایت پروتکل‌ها و البته کارت واکسیناسیون، باز باشند و به فعالیت اقتصادی خود ادامه دهند. ابراهیمی‌نیا ادامه می‌دهد: ما هم مثل سایر کسب‌وکارهایی که در این مدت آسیب دیده‌اند، امید به آینده بستیم. مثلا امروز دیگر منتظر مشتری هستیم و تالارها آمادگی عقد قرارداد در آینده نزدیک را دارند.
گفتنی است  که بررسی‌ها نشان می‌دهد که ستاد ملی کرونا در ۱۹‌ماهی که از ورود کرونا به کشور گذشته، بیش از ۱۰هزار میلیارد تومان به کسب‌وکارهای آسیب‌دیده از کرونا پرداخت کرده است. نمودارهای پراکنش این وام در سطح کشور نشان می‌دهد که بوشهری‌ها بهترین عملکرد را در ثبت‌نام و پرداخت وام داشته‌اند. در این میان رانندگان و سایر فعالان حوزه حمل‌ونقل نیز بیشترین موفقیت را در دریافت وام داشته‌اند.

مدارس و دانشگاه‌ها؛ بازگشایی قطره‌چکانی
بلاتکلیفی در مدارس و دانشگاه‌ها همچنان ادامه دارد اما با وجود این هر واحد آموزشی به فراخور شرایط خودش به‌نظر می‌رسد که به یک الگوریتمی برای اداره رسیده است. برای مثال بررسی‌های همشهری نشان می‌دهد که امسال تعدادی از دانش‌آموزان (به‌خصوص کلاس‌ اولی‌ها) در یک هفته نخست به مدرسه رفتند تا طعم سر کلاس حضور یافتن را بچشند اما در نهایت به واسطه اینکه بیشتر دانش‌آموزان تنها یک دوز واکسن تزریق کرده‌اند، همچنان خبری از عادی‌شدن حضور در مدارس نیست. ترم نخست تحصیلی سال‌جاری مدارس هم همچنان به‌صورت آنلاین برگزار می‌شود.
شرایط دانشگاه‌ها هم به حالت عادی برنگشته است. بیشتر درس‌های تئوری به‌خصوص در مقطع کارشناسی به شکل آنلاین تدریس می‌شوند. دانشجویان مقطع کارشناسی در دروسی که واحد عملی دارند به ندرت در دانشگاه حضور پیدا می‌کنند اما بررسی‌های همشهری نشان می‌دهد که دانشجویان مقطع کارشناسی‌ارشد و دکتری با تعداد کمتر کلاس‌های خود را بسته به سیاست آموزش دانشگاه خود به شکل حضوری تشکیل داده‌اند و حتی این رویه را پیش از دریافت هر دو دوز واکسن آغاز کرده‌اند.
دکتر محمد مهدی گویا، رئیس مرکز مدیریت بیماری‌های واگیر وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی به واکسن دانش‌آموزان و دانشجویان مدتی پیش در این‌باره توضیح داد و گفت: برای حضور در کلاس‌های درس اگر کسی از تزریق واکسن خودداری کند مجبور است که هر هفته یکی دو بار تست بدهد تا بتواند باعث حفظ جان خود و بقیه افراد شود، به‌خصوص اینکه در مدارس و دانشگاه‌ها اگر همه دانشجویان و دانش‌آموزان واکسن بزنند، ایمنی جمعی بیشتر خواهیم داشت.
به‌گفته او، تقاضای بیشتر دانش‌آموزان و دانشجویان این است که هرچه سریع‌تر واکسن را تزریق کنند و بیشتر جامعه محصل تمایل به دریافت واکسن دارند و از وضعیت کنونی خسته شده‌اند. به‌گفته رئیس مرکز مدیریت بیماری‌های واگیر وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی تاکنون دانش‌آموزان و دانشجویان استقبال خوبی از واکسیناسیون کرده‌اند. تمام تلاش این است که با تزریق واکسن دانش‌آموزی و دانشجویی، کلاس‌های درس در دانشگاه‌ها و مدارس هرچه زودتر بازگشایی شوند. گفتنی است پیش‌بینی‌ها حاکی از این است که مدارس در آبان یا آذر و دانشگاه‌ها از بهمن به شرایط عادی برمی‌گردند.

اداره‌های دولتی و غیردولتی؛ دورکاری در آستانه لغو کامل
اینجا هم استان به استان و اداره به اداره ماجرا فرق می‌کند. بیشتر اداره‌های دولتی و وابسته به دولت، دورکاری را لغو کرده‌اند یا با ظرفیت 70درصدی ادامه می‌دهند. اما در بخش خصوصی شاهد شرایط بسیار متنوعی از دورکاری 50درصد کارکنان تا رقم‌هایی بسیار کمتر از این هستیم.
 برای مثال غلامرضا عباس پاشا، معاون توسعه مدیریت و منابع انسانی استاندار تهران گفته است: با توجه به خارج‌شدن تهران و شهرستان‌های استان از وضعیت قرمز ناشی از کرونا، ۷۰ درصد کارمندان باید به‌صورت حضوری و حداکثر ۳۰‌درصد از کارمندان مشاغل ضروری می‌توانند به‌صورت دورکاری کار خود را انجام دهند.
عباس پاشا گفته است: براساس مصوبه سازمان استخدامی کشور دستگاه‌ها موظفند از ظرفیت دورکاری با اولویت کارمندان زن دارای فرزندان خردسال، زنان باردار و بیماران زمینه‌ای استفاده کنند و اگر ظرفیت دیگری وجود داشت این شرایط برای سایر کارمندان درنظر گرفته شود. با تأکید این مقام مسئول، براساس نوع کار، برخی از کارمندان باید در محل کار حضور داشته باشند و برخی با توجه به زیرساخت‌های خدمات الکترونیکی در دستگاه‌ها وظیفه خود را به شیوه دورکاری انجام دهند.

هتل‌ها و اقامتگاه‌ها؛ سفر‌کردن هنوز خطرناک است
ماجرای فروش بلیت هواپیما با ظرفیت 100درصدی مدتی پیش حسابی سر و صدا کرد. ایرلاین‌ها درحالی‌که هزینه بلیت‌هایشان را به واسطه کاهش ظرفیت بالا برده‌ بودند حالا با ظرفیت 100درصدی پذیرش مسافر می‌کنند و در نهایت قیمت بلیت‌ها همان است که بود. درباره قطارها اوضاع بهتر و هنوز کوپه‌ها با جمعیت کمتری مسافر می‌گیرند؛ در نهایت در حمل‌ونقل عمومی هنوز اوضاع چندان عادی نشده است. اما اجاره اتاق در هتل یا اقامتگاه‌های بوم‌گردی مدت‌هاست که تا حدی به روال عادی برگشته است و با همه خطرات موجود، هم صاحب هتل و هم مشتری ترجیح می‌دهند که با رعایت پروتکل‌ها با یکدیگر وارد معامله شوند.
گفتنی است  که جمشید حمزه‌زاده، رئیس هیأت مدیره جامعه هتلداران ایران در نوزدهم شهریور اعلام کرد: فرایند واکسیناسیون هتلداران و شاغلان در هتل‌ها آغاز شده است. تعداد محدودی از استان‌ها دو دوز واکسن کووید را زده‌اند و برای واکسیناسیون سراسری تمام مشاغل مرتبط با هتل و دیگر مراکز اقامتی، با معاونت وزارت بهداشت هماهنگ شده است و فعالان این صنف (جامعه هتلداران) به‌زودی می‌توانند به روند عادی پیش از کرونا برگردند.