دانمارک؛ لانه جاسوسی آمریکا در اروپا

 سمانه معظمی- روزنامه‌نگار

انتشار گزارش‌های اخیر از همکاری دانمارک با سرویس‌های اطلاعاتی آمریکا برای جاسوسی از مقامات کشورهای اروپایی، پرده از روابط عمیق و مشارکت طولانی‌مدت نهادهای امنیتی این 2 کشور غربی برداشته است. طبق این گزارش‌ها، کپنهاگ دست‌کم بین سال‌های 2012 و 2014 تبدیل به یک پایگاه جاسوسی برای آژانس امنیت ملی آمریکا (NSA) شده بوده و اطلاعات تماس‌های تلفنی رهبران اروپایی ازجمله آنگلا مرکل، صدر‌اعظم آلمان و تعدادی از سیاستمداران این کشور و همچنین دیگر رهبران اروپا مانند سران کشورهای فرانسه، نروژ و سوئد را در اختیار نهادهای اطلاعاتی در واشنگتن قرار داده است. این گزارش که نتیجه تحقیقات تلویزیون ملی دانمارک با همکاری چند رسانه اروپایی ازجمله روزنامه لوموند فرانسه است، هفته گذشته منتشر شد.
جاسوسی سایبری آمریکا در مورد کشورهای مختلف جهان ازجمله متحدان این کشور، اتفاق تازه‌ای نیست. ادوارد اسنودن، پیمانکار سابق آژانس امنیت ملی آمریکا نیز در سال‌2013 با انتشار اسنادی از جاسوسی گسترده واشنگتن از مقام‌های اتحادیه اروپا پرده برداشته بود؛ اقدامی که جنجال بسیار در جهان و تنش‌هایی در روابط میان اروپا و آمریکا به پا کرد. در واقع، تحقیقات تلویزیون دانمارک نیز برپایه گزارش داخلی سازمان اطلاعات این کشور که در سال‌2013 در پاسخ به افشاگری اسنودن تهیه شده بود، انجام شده تا میزان نفوذ سیستم‌های جاسوسی آمریکا در خاک دانمارک را مورد ارزیابی قرار دهد.
این نخستین‌بار نیست که کشورهای غربی دست به اقدامات اطلاعاتی علیه یکدیگر می‌زنند. افشاگری اسنودن حاوی اسنادی از اقدام مشابه نهادهای امنیتی انگلیس برای استراق سمع مقامات اروپا نیز بود. این در حالی است که کارشناسان حقوقی معتقدند هیچ قانون بین‌المللی برای منع دولت‌ها از چنین اقداماتی وجود ندارد.

رسوایی سال گذشته دانمارک
خیلی‌ها وقتی فهمیدند آمریکا کشور کوچکی در شمال اروپا را به‌عنوان مقر جاسوسی از متحدان خود در این قاره انتخاب کرده و اینکه سازمان اطلاعات دفاعی دانمارک‌(FE) نیز تن به چنین همکاری‌ای داده، متعجب شدند. اما این موضوع از دید بسیاری از کارشناسان اتفاق عجیب و تازه‌ای نیست و فقط جزئیات بیشتری از رسوایی سال گذشته دانمارک را روشن می‌سازد. سازمان اطلاعات دفاعی دانمارک از یک سال پیش به‌دلیل اینکه مشخص شد به آژانس امنیت ملی آمریکا اجازه شنود چهره‌های اقتصادی و سیاسی این کشور را داده، مورد انتقاد قرار گرفته بود. در آن زمان، ابتدا مقامات دست به پنهان‌کاری زدند و فقط از اینکه سازمان اطلاعات دفاعی دانمارک نتوانسته جلوی جاسوسی یک قدرت خارجی در خاک این کشور را بگیرد، ابراز تأسف کردند. اما رسانه‌ها آنقدر پافشاری کردند تا در نهایت مشخص شد این جاسوس‌هایی که هویتشان مشخص نبود، آمریکایی بودند. فلمینگ اسپلیدزبول هانسن، کارشناس امنیت بین‌الملل در مؤسسه روابط بین‌الملل دانمارک در این‌باره به شبکه فرانس‌24 گفت: «به‌نظر می‌رسد آمریکا تنها کشوری است که قادر است چنین کاری را در خاک دانمارک بدون نگرانی از عواقب آن انجام دهد.»

تاریخچه همکاری آمریکا و دانمارک
اینکه آژانس امنیت ملی آمریکا توانسته با فراغ بال از دانمارک به‌عنوان پایگاهی برای جاسوسی از مقامات اروپا استفاده کند، بی‌شک مدیون سابقه همکاری طولانی‌مدت نهادهای اطلاعاتی 2کشور است. یک نشریه دانمارکی نوشت: «دانمارک عملا به یک عضو غیررسمی باشگاه «فایو آیز» (Five Eyes) تبدیل شده است.» فایو آیز، پیمان نهادهای اطلاعاتی 5کشور انگلیسی‌زبان شامل انگلیس، آمریکا، کانادا، استرالیا و نیوزلند برای انجام شنود الکترونیک است که بعد از جنگ جهانی دوم پا گرفت.
همکاری اطلاعاتی بین دانمارک به‌عنوان یک کشور کوچک در شمال اروپا و آمریکا به‌عنوان یک کشور قدرتمند در جهان به اوایل دهه‌1990 برمی‌گردد. در آن زمان، وقتی دانمارک متوجه شد کابل‌های زیردریایی که ارتباطات الکترونیکی بین آمریکا و اروپا را برقرار می‌کند از آب‌های این کشور می‌گذرد، به موقعیت اطلاعاتی استراتژیک خود پی برد. روزنامه زوددویچه تسایتونگ آلمان در این‌باره نوشت: «سازمان اطلاعات دفاعی دانمارک به‌طور مخفیانه به این شبکه‌ها دسترسی پیدا کرد و این موضوع را با نیت سودجویی با سرویس‌های اطلاعاتی آمریکا در میان گذاشت. آژانس امنیت ملی آمریکا هم با آغوش باز از این فرصت برای همکاری استقبال کرد.» به گزارش شبکه تلویزیونی فرانس‌24، دانمارک طی سال‌های گذشته سیاست حمایت نظامی را در قبال آمریکا در پیش گرفته؛ سیاستی که موجب شده انگلیس به متحد درجه‌2 آمریکا در منطقه تبدیل شود. هانسن در این‌باره می‌گوید: «ما در کنار آمریکایی‌ها در لیبی، سوریه و افغانستان جنگیدیم. 30سال است که کشور ما درگیر جنگ است. چنین همکاری نظامی‌ای به‌ناچار موجب افزایش تبادل اطلاعات دو طرف هم شده است.»
بنابراین وقتی اواخر دهه‌2000، آژانس اطلاعات ملی آمریکا به فکر راه‌اندازی یک مرکز برای پردازش اطلاعات جمع‌آوری‌شده از اروپا در شمال این قاره افتاد، دانمارک بهترین گزینه به‌نظر می‌رسید. در نهایت، سرویس اطلاعات دفاعی دانمارک با کمک آمریکا یک مرکز بزرگ پردازش اطلاعات در جزیره «آماگر» در شرق کپنهاگ راه‌اندازی کرد که به نهادهای اطلاعاتی دو طرف امکان اجرای هرگونه عملیات جاسوسی را می‌داد.

منفعت دانمارک
دانمارک به‌دلیل موقعیت استراتژیکی که در دریای شمال دارد، متحد کلیدی برای واشنگتن محسوب می‌شود. به اعتقاد کارشناسان، با توجه به افزایش رقابت کشورهای این حوزه برای دستیابی به منابع طبیعی، نقش دانمارک در منطقه برای آمریکا طی سال‌های آینده مهم‌تر و دایره همکاری‌‌های 2کشور گسترده‌تر هم خواهد شد. این شراکت برای دانمارک نیز خالی از فایده نبوده است. به اعتقاد کارشناسان، همکاری با آمریکا این امکان را به دانمارک داده تا به سیستم‌های اطلاعاتی این کشور که پیشرفته‌تر از کشورهایی مثل آلمان است، دسترسی پیدا کند. این ارتباط همچنین یک وجهه سیاسی برای دانمارک نزد آمریکا به ارمغان آورده که از طریق دیگری قابل دستیابی نبود. اما در هر صورت، افشاگری‌های یک سال گذشته درباره همکاری سرویس‌های جاسوسی دانمارک با همتایان آمریکایی‌شان به وجهه این کشور آسیب زده است و مطمئنا روابط دانمارک با دیگر کشورهای اروپایی را وارد مرحله پیچیده‌ای می‌کند. به هرحال فعلا کپنهاگ درگیر حاشیه جدی نشده است. آنچه برای دانمارک مهم است، افکار عمومی این کشور است که به‌نظر می‌رسد تا‌به‌حال واکنش منفی گسترده‌ای نسبت به همکاری اطلاعاتی کشورشان با آمریکا نداشته‌اند. هرچند پیش‌بینی می‌شود اگر اسناد تازه‌تری از این همکاری افشا شود، مقامات کپنهاگ برای اثبات اینکه به چه قیمتی تن به همکاری با سیستم‌های جاسوسی واشنگتن داده‌اند، تحت فشار قرار بگیرند.

سایه افشای جاسوسی آمریکا بر سفر بایدن

گزارش همکاری اطلاعاتی دانمارک و آمریکا در حالی منتشر شده که جو بایدن قرار است طی روزهای آینده به چند کشور اروپایی سفر و در نشست سران کشورهای گروه‌7 شرکت کند. وب‌سایت پولیتیکو در تحلیلی نوشت که این موضوع می‌تواند سفر رئیس‌جمهور آمریکا به اروپا را که با هدف ترمیم روابط فرا آتلانتیک انجام می‌شود، تحت‌الشعاع قرار بدهد. به‌ویژه اینکه بایدن زمانی که اسناد ادوارد اسنودن در سال‌2013 منتشر شد، معاون باراک اوباما، رئیس‌جمهور وقت آمریکا بود. اسنودن هفته گذشته در توییتی نوشت: «از آنجا که بایدن از همان ابتدا در این رسوایی نقش پررنگی داشت، باید در سفرش به اروپا آماده پاسخ‌دادن در این رابطه باشد.» مقام‌های اطلاعاتی آمریکا تا‌به‌حال واکنشی به گزارش منتشر‌شده درباره همکاری با کپنهاگ نشان نداده‌اند. در دانمارک نیز‌ ترین برامسن، وزیر دفاع این کشور فقط به گفتن این جمله بسنده کرد: «جاسوسی سیستماتیک متحدان نزدیک، غیرقابل‌قبول است.» او در زمانی که ادعا می‌شود کشورش با نهادهای اطلاعاتی آمریکا همکاری کرده، این سمت را نداشته است. رهبران اروپا نیز در واکنش به این گزارش، مواضع مشابهی داشتند. امانوئل مکرون گفت: «اگر این موضوع حقیقت داشته باشد، غیرقابل‌قبول است.» به‌گفته او، دولت فرانسه از مقام‌های آمریکا و دانمارک خواسته همه اطلاعات لازم درباره این موضوع را منتشر کنند و منتظر پاسخ آنهاست. مرکل نیز گفت: «چنین موضوعاتی قبلا هم مطرح بوده و موضع ما همانند گذشته انجام بررسی‌های بیشتر برای روشن‌شدن ابعاد آن است.»