علیه پرچمداران تورم

مرضیه ثمره‌حسینی ـ روزنامه‌نگار

پنجم خرداد، بالاخره با کلیات طرح مالیات بر عایدی یا سود سرمایه در جلسه علنی مجلس موافقت شد. پس از تصویب کلیات، هم‌اکنون این طرح در مرحله شور دوم است و برای بررسی جزئیات به کمیسیون اقتصادی ارجاع شده است. طرح مالیات بر عایدی سرمایه به این صورت است که افراد از عایدی (تفاوت قیمت فروش نسبت به قیمت خرید) سرمایه و مایملک خود، مالیات پرداخت می‌کنند. براساس این طرح مقرر شده که تمام اشخاص حقیقی و حقوقی ایرانی و غیرایرانی، اعم از مقیم و غیرمقیم، نسبت به مجموع عایدی حاصل از واگذاری 4نوع اموال و دارایی‌ خود شامل ملک، آپارتمان و زمین، خودرو، طلا و ارز که در ایران واقع است، مشمول پرداخت مالیات خواهند شد. تنظیم‌گری، کاهش سوداگری و کاهش نوسانات بازارهای دارایی غیرمولد و جلوگیری از افزایش ناگهانی قیمت‌ها و حمایت و رونق تولید و سرمایه‌گذاری‌های مولد، از اهداف طرح مالیات بر عایدی سرمایه عنوان شده است. در گزارش پیش‌رو از سخنگوی کمیسیون اقتصادی مجلس درباره جزئیات طرح CGT) Capital Gains Tax) شامل مشمولین، تعرفه‌ها و معافان از این مالیات جدید پرسیدیم.


هدف؛ حمایت از سرمایه‌گذاری مولد است
سخنگوی کمیسیون اقتصادی مجلس می‌گوید اصل ماجرای طرح مالیات بر عایدی سرمایه این است که هم‌اکنون اگر کسی سرمایه خود را وارد حوزه تولید کرده و به فرض مثال کارگاه تولیدی راه‌اندازی کند، از فردای روزی که کارگاهش فعال شد، موظف است طبق کارکرد و سود و ارزش‌افزوده، انواع و اقسام مالیات را بپردازد اما اگر همان فرد در همسایگی همین کارگاه، زمینی خریداری و رها کند و بر اثر نوسانات اقتصادی قیمت زمینش 5برابر هم شود، مالیاتی از او دریافت نمی‌شود. مهدی طغیانی با بیان اینکه این سیستم، مولد نیست و باید اصلاح شود، ادامه می‌دهد: بخشی از اصلاح این است که این دارایی غیرمولد نیز مشمول مالیات شود چراکه وقتی از بخش مولد مالیات دریافت می‌شود اما بخش غیرمولد رها شده است، به منزله ترغیب سرمایه‌گذاری در بخش غیرمولد است. بر این اساس، طرح مالیات بر عایدی سرمایه با هدف کاهش جذابیت سرمایه‌گذاری در بازارهای غیرمولد و هدایت سرمایه‌ها به عرصه تولید مطرح شد.

چهاردارایی، مشمول مالیات می‌شوند
در طرح مالیات بر عایدی سرمایه، طبق مدت تملک، اگر فردی 4نوع دارایی مسکن، خودرو، طلا و ارز را خریداری و سپس اقدام به فروش آن کند، باید از محل سود این معامله، بخشی را به‌عنوان مالیات بپردازد. سخنگوی کمیسیون اقتصادی مجلس با بیان اینکه تقریبا در 187کشور دنیا حدود 70 تا 80سال است که مالیات بر عایدی سرمایه دریافت می‌شود تا بخش تولید از بازارهای موازی عقب نماند، می‌افزاید: گرچه در برخی از این کشورها، از محل این طرح، بعضاً درآمدهای دولت‌ها افزایش یافته است اما نگاه طراحان طرح اصلاً این نیست که برای دولت درآمدزایی داشته باشد و جیب دولت پر شود بلکه منظور اصلی طرح مالیات بر عایدی، وضع مالیات نه برای گرفتن، بلکه برای نگرفتن است. طغیانی با تأکید بر اثر تنبیهی این طرح می‌گوید: هدف مطلوب مدنظر طرح مالیات بر عایدی این است که کسی اگر سرمایه‌ای دارد، آن را به بخش‌های مولد ببرد و ما شاهد ایجاد ارزش افزوده در بخش تولید، ایجاد اشتغال و درنهایت رشد اقتصادی در کشور باشیم.
سخنگوی کمیسیون اقتصادی مجلس ادامه می‌دهد که فعلاً پیش‌بینی شده است 4دارایی: ملک، آپارتمان و زمین؛ انواع وسایل نقلیه موتوری زمینی؛ مسکوکات طلا شامل شمش، طلای آب‌شده، پلاتین و جواهرآلات و انواع ارز خارجی مشمول طرح شوند. دلیل این تصمیم نیز این است که بیشترین بستر سوداگری در اقتصاد ایران در حوزه این دارایی‌ها اتفاق می‌افتد. البته باید توجه داشت که سطوح غیرمصرفی این دارایی‌ها ملاک تعیین مالیات خواهند بود و مالیات به نیاز مازاد افراد اختصاص می‌یابد؛ یعنی اگر فردی خودرویی دارد و مایل باشد که آن را عوض کند، یا طلا و ارز به میزان مصرف خریداری کند و یا واحد مسکونی‌اش تنها واحد مسکونی تحت تملکش باشد، شامل پرداخت مالیات نمی‌شود. درواقع، اگر او بیشتر از نیاز مصرفی که در قانون پیش‌بینی شده است، بخواهد به خرید و فروش در این حوزه‌ها وارد شود، باید مالیات پرداخت کند. طغیانی می‌افزاید: ممکن است که بعدتر موارد جدیدی به این موارد اضافه شود یا مواردی هم حذف شود و یا تعرفه‌های مالیاتی تغییر کند.
طرح مالیات بر عایدی سرمایه پیش از این نیز در مجلس مطرح شده بود ولی به صحن علنی نیامده بود. دلیل آن هم انتقادات وارده به نحوه قانونگذاری مالیات بر عایدی سرمایه بوده است. ازجمله ایراداتی که به طرح مالیات بر عایدی سرمایه وارد شده این است که در کلیات طرح، کسر و جبران تورم از خالص عایدی دارایی یا سرمایه درنظر گرفته نشده است و در شرایط موجود که مردم برای حفظ ارزش پول خود در برابر تورم، سرمایه‌هایشان را وارد 4بازار نامبرده می‌کنند، اعمال مالیات بر عایدی سرمایه عملاً تحت فشار قراردادن بیش از پیش مردم است. به زبان ساده‌تر، این دسته از منتقدان می‌گویند باید اثر تورم از افزایش قیمت دارایی کسر و سپس دارایی محاسبه شود، وگرنه منجر به ایجاد اثر منفی در اقتصاد می‌شود. سخنگوی کمیسیون اقتصادی مجلس با بیان اینکه تعدیل تورم باز منجر به هدایت نقدینگی به سمت بازارهای غیرمولد خواهد شد، می‌افزاید: سؤال مهمی که اینجا مطرح می‌شود این است که آیا ما عایدی تولید را تا تورم گارانتی می‌کنیم؟! یعنی آیا به تولیدکننده می‌گوییم که اگر مثلاً تورم ما تا 40درصد است، درصورتی که تو عایدی داشته باشی، از تو مالیات دریافت نمی‌کنیم؟! ما در بخش‌های مولد چنین معافیتی نداریم. حتی کشورهایی که تعدیل تورمی را در مالیات بر عایدی سرمایه داشتند، هیچ‌کدام آن را حفظ نکردند و بیشتر آنها حذفش کردند. در واقع، عملاً تعدیل تورمی یعنی عایدی را تا نرخ تورم گارانتی می‌کنید که این مبنا و ملاکی ندارد. از طرف دیگر، وقتی شما تعدیل تورمی را به رسمیت شناختید، یعنی اینکه بخشی از تورم را پذیرفته‌اید.حال آنکه ما با طرح مالیات بر عایدی سرمایه درصدد آن هستیم که اثر معکوس و ضدتورمی داشته باشد. هدف اصلی این است که این طرح در برابر پرچمداران تورم در اقتصاد ایران، یعنی حوزه‌های مسکن، خودرو، ارز و طلا، اثر تنبیهی داشته باشد.

مالیات به شیوه پلکانی منفی دریافت می‌شود
در طرح کلی مالیات بر عایدی سرمایه، نرخ‌های مالیاتی به‌صورت پلکانی منفی دریافت می‌شود؛ به این‌ صورت که مثلا املاک درصورت نگهداری کمتر از یک سال مشمول 40درصد مالیات می‌شوند. سخنگوی کمیسیون اقتصادی مجلس توضیح می‌دهد هر چه بازه زمانی کوتاه‌تر باشد، نرخ مالیات بر عایدی بیشتر می‌شود؛ مثلاً اگر شخصی ملکی را یک میلیارد تومان خریده باشد و بخواهد 2میلیارد تومان بفروشد، به این یک میلیارد عایدی 40درصد مالیات تعلق می‌گیرد. درصورت نگهداری ملک بیش از یک سال، سالانه 3واحد از تعرفه مالیاتی کم می‌شود و روند رو به پایین ادامه می‌یابد تا اینکه مالک در سال دوازدهم با کمترین نرخ مالیاتی که 4درصد است، موظف به پرداخت مالیات است.
در مورد وسایل نقلیه موتوری نیز در کمتر از یک سال معادل 30درصد مالیات دریافت می‌شود. سال دوم 10واحد از نرخ مالیاتی کم می‌شود و از سال چهارم، مالیات با نرخ صفر درصد محاسبه می‌شود.
تعرفه مالیاتی در مورد ارز و طلا و جواهرات نیز به این صورت تعیین شده است که نگهداری کمتر از یک سال معادل 30درصد؛ نگهداری بیش از یک یا 2سال، سالانه 20درصد؛ بیشتر از 2سال 20درصد و درصورت نگهداری این دارایی‌ها بیشتر از 2سال، 10درصد مشمول این نوع مالیات خواهد بود.

اولین‌ها، از پرداخت مالیات معاف هستند
سخنگوی کمیسیون اقتصادی مجلس در پاسخ به این سؤال که چه کسانی یا چه دارایی‌هایی از دایره طرح مالیات بر عایدی سرمایه بیرون هستند و جزو معافان محسوب می‌شوند، می‌گوید: در مورد ملک، آپارتمان‌های نوساز معاف هستند. درواقع، نخستین انتقال املاک نوساز و نیمه‌ساخت معاف از این طرح است. همچنین، باغ‌ها، اراضی زراعی و زمین‌های خارج از بافت شهرها جزو مشمولین مالیات بر عایدی سرمایه نیستند. مورد دیگر اینکه اگر دارایی‌ای به کسی هبه شده باشد یا به فردی ارث رسیده باشد، درصورتی که نخستین مرتبه‌ای است که دارایی به این شکل به او منتقل می‌شود نیز نباید مالیات بپردازد. در ذیل مواردی که در کلیات طرح مجلس به‌عنوان معافان از مالیات بر عایدی سرمایه به آنها اشاره شده است، انتقال بلاعوض دارایی به پدر و مادر، همسر و فرزندان بالای 18سال و اعطای وکالت به آنها، انتقال به‌صورت وقف با تأیید سازمان اوقاف و امور خیریه و انتقال قهری املاک مسکونی نیز گنجانده شده‌ است. همچنین هرگونه ارز انتقال‌یافته از خارج از کشور، به‌خصوص ارز ناشی از صادرات که منشأ آن به بانک مرکزی رسیده باشد، جزو دارایی‌های معاف از مالیات بر سود هستند.