ابربحران آب، خاک و محیط‌زیست و نامزدهای ریاست‌جمهوری

مصطفی فدایی‌فرد- مدیر اسبق طرح جامع آب کشور

وعده‌ها و برنامه‌های بدون پشتوانه مالی و اعتباری نامزدهای ریاست‌جمهوری در مناظره اول، درمان ورشکستگی آبی نیست. پایداری آب و محیط‌زیست، مقابله با ریزگردها، جلوگیری از فرونشست زمین، احیای آب‌های زیرزمینی، تالاب‌ها و دریاچه‌ها و در یک کلام نجات کشور در گروی نگاه فرابخشی به آب و محیط‌زیست و البته واقع‌بینی است. بی‌توجهی به نگاه جامع‌گرایانه و فرابخشی، منجر به آن شد که در زمان‌های پایانی فعالیت‌های ستاد احیای دریاچه ارومیه به‌رغم حمایت‌های فراوان مالی، اعتباری و معنوی دولت، وضعیت کنونی دریاچه ارومیه بسیار وخیم و ناگوار باشد. تراز سطح آب دریاچه ارومیه نسبت به سال گذشته حدود ۶۰سانتی‌متر و نسبت به سال قبل‌تر از آن، حدود ۶۷سانتی‌متر کاهش دارد. با توجه به وقوع خشکسالی هیدرولوژیکی با شدت چهاربرابر بیشتر نسبت به خشکسالی هواشناسی نیز به‌نظر می‌رسد حتی با نرمال‌شدن بارش‌ها در سال آینده وضعیت دریاچه ارومیه بهبود نیابد. اگرچه وضعیت بارش در مناطق شمال‌غرب کشور نسبت به سایر مناطق ایران در سال‌جاری از وخامت کمتری برخوردار است، ولی وضعیت دریاچه ارومیه همچنان مناسب نیست. با پایان‌یافتن رسمی فعالیت‌های ستاد احیای دریاچه ارومیه و بی‌توجهی به تأثیر تداوم اجرای سیاست‌های کلان کشور انتظار می‌رود در آینده، حفاری مجدد چاه‌ها، برداشت غیرمجاز از آب‌های سطحی، توسعه کشاورزی و کشت محصولات با نیاز بالای آب توسط مردم همراه با احداث سدهای مخزنی بیشتر توسط نمایندگان استان‌های واقع در حوضه آبریز دریاچه ارومیه در مجلس شورای اسلامی، مورد پیگیری جدی‌تر قرار بگیرد که با توجه به تابستان داغ پیش‌رو، شرایط این دریاچه به‌مراتب ناگوارتر می‌شود. مشکل اصلی وضعیت بحرانی آب، خاک، محیط‌زیست، اقتصاد، معیشت و سایر جنبه‌های اجتماعی، فرهنگی و حتی امنیتی کشور در سوءمدیریت، پاسخگو نبودن به عملکرد مدیریتی، تداوم اجرای سیاست‌های کلان کشور و... است که بخش‌هایی از این مشکلات را عیسی کلانتری، معاون رئیس‌جمهور، رئیس سازمان محیط‌زیست و مدیر ستاد احیای دریاچه ارومیه رسانه‌ای کرده است. مهم‌ترین این مشکلات به زعم رئیس سازمان حفاظت محیط‌زیست سیاست‌های غرب‌ستیز است که منجر به تشدید ابربحران منابع آب، خام و محیط‌زیست نیز شده است. در چنین شرایطی امید می‌رود نامزدهای ریاست‌جمهوری1400 مناظره‌های بعدی خود را با تکیه بر بررسی ابر بحرا‌ن‌های محیط‌زیستی ایران به‌ویژه در حوزه آب متمرکز کنند تا شاید چاره‌ای برای مهار بحران‌های عمیق و فراگیر محیط‌زیست ایران اندیشیده شود.