وقتی تهران «بو» گرفت

آرام محمدی_روزنامه نگار

 تهران مشکلات کم ندارد؛ تراکم جمعیت، ترافیک و آلودگی هوا که با جابه‌جاشدن رکوردهایش، امسال دست در دست کرونا جان می‌گیرد و مشکل بوی نامطبوع که چند سالی است در فصل سرد مشام ساکنان پایتخت را پر از بوی تند آمونیاک و فاضلاب می‌کند. ماجرای بوی نامطبوع تهران نخستین‌بار پاییز97 برجسته شد؛ مشکلی که برخی شهرهای اقماری پایتخت چندین سال است با آن دست‌به‌گریبان هستند! وقتی بوی بد در مناطق شمالی و مرکزی تهران منتشر شد، بسیاری از شهروندان کنجکاو شدند که بدانند علت چیست؟ ماجرا پی گرفته شد، اما هیچ‌ مسئولی اطلاعی در این‌باره نداشت. مبهم‌بودن منشأ بو به بازار شایعات و گمانه‌زنی‌ها دامن زد و اختلاف‌نظر سازمان‌های مختلف مانند شهرداری، استانداری و سازمان محیط‌زیست بر درجه مرموزبودن مسئله افزود.

فرضیات جورواجور
آذرماه سال گذشته، ماجرا در گستره وسیع‌تری تکرار شد. در آن زمان فرضیه‌های مختلفی ازجمله دفن غیراصولی زباله‌ها در آرادکوه، شبکه انتقال فاضلاب و نشت ماده شیمیایی مرکاپتان که به گاز شهری تزریق می‌شود، به‌عنوان منشأ بو مطرح شدند. موضوعی که در این زمان دوباره مطرح شد و مسئولان حکومتی خواهان رسیدگی سریع به آن شدند، مسئله بوی بد مسیر فرودگاه امام‌خمینی بود؛ مشکل ادامه‌داری که عیسی کلانتری، رئیس سازمان حفاظت محیط‌زیست کشور، قاطعانه خواهان رفع آن شد و افزود: شهر را باید محیطی قابل تحمل و قابل زندگی برای مردم کنیم، چنانچه این کار را انجام ندادیم، باید از آنان عذرخواهی کنیم! وی سر اصلی ماجرا را به پسماندهای آرادکوه وصل کرد و خواستار انتقال مرکز دپوی زباله تهران به حدود 100کیلومتر پایین‌تر از محل فعلی شد.

بو از ترکیبات گوگرد است
سناریوی دیگری که برای بوی تهران مطرح شده، افزایش گاز دی‌اکسیدگوگرد در هوای پایتخت است. مرکز تحقیقات آلودگی هوای دانشگاه علوم پزشکی تهران اعلام کرد که انتشار ترکیبات حاوی گوگرد در حوالی ایستگاه شادآباد در جنوب‌غربی تهران و مناطق19و 16 منشأ بو است و از آنجا که این نواحی در جهت وزش باد هستند، کانون پخش بو بوده‌اند. تحقیقات بعدی نیز نشان داد که ترکیب گوگرد با رطوبت هوا عامل بوی بد در تهران است. در این میان اعلام شد استفاده صنایع اطراف پایتخت ازجمله کارخانه‌های سیمان در جنوب و پالایشگاه شهر ری و نیروگاه باقرشهر از سوخت‌های مازوت و گازوئیل در شرایط وارونگی هوا سبب افزایش انتشار دی‌اکسیدگوگرد در هوا می‌شود. در این میان، صدرالدین علیپور، مدیرعامل سازمان مدیریت پسماند شهرداری تهران، به صحبت‌های رئیس سازمان محیط‌زیست کشور واکنش نشان داد و اعلام کرد از میان 24کانون بوی بد که در جنوب تهران شناسایی ‌شده است، 3کانون آب و فاضلاب، مجتمع‌های دامی، کشاورزی و لبنی و آرادکوه به‌عنوان کانون‌های اصلی انتشار بوی نامطبوع شناخته شد‌ه‌اند که سهم مجتمع‌های دامی بیشتر از همه است و حل مشکلات آرادکوه منطقی‌تر از انتقال آن است.

نقش مجتمع آرادکوه ناچیز است
آخرین اطلاعات درباره منشأ انتشار بوی بد در پایتخت از شرکت کنترل کیفیت هوای تهران به‌دست آمد. طبق مطالعات این شرکت، پایداری جوی و رخداد پدیده وارونگی هوا، سرعت پایین وزش باد و همچنین جهت جنوبی و جنوب‌غربی باد عواملی هستند که در کنار فعالیت منابع سبب تشدید بوی نامطبوع در شهر تهران می‌شوند. در این مطالعات عنوان شده است که وقوع پدیده بوی نامطبوع در تهران همراه با افزایش غلظت آلاینده دی‌اکسیدگوگرد بوده است. این شرکت سهم مجتمع آرادکوه را با توجه به فاصله زیاد، در ماجرای بوی بد پایتخت ناچیز دانسته و معتقد است توده‌های هوای عبوری از مناطق مجاور پالایشگاه تهران و تصفیه‌خانه فاضلاب در جنوب شهر، بیشترین پوشش شهری را در زمان وقوع بو داشته است.

مگر باران و برف به دادمان برسد
تجربه سال‌های گذشته نشان می‌دهد احتمال آنکه باز هم در روزهای آتی بوی نامطبوع از تهران به هوا برخیزد، وجود دارد؛ موضوعی که مجید فراهانی، رئیس کمیته بودجه شورای شهر، نیز به آن اشاره کرده و گفته است بوی تهران رفع نشده و اگر باران و برف به دادمان نرسد، تکرار خواهد شد! در پی تأکید مقامات و تزریق بودجه‌های کلان، مسئولان وعده داده‌اند بوی مسیر فرودگاه امام‌خمینی تا آخر امسال رفع خواهد شد. امید می‌رود که این وعده محقق شود و با تکمیل تحقیقات مربوط به منشأ بو در شهر تهران، سال آینده دیگر شاهد این مشکل نباشیم.