یادداشت/ ظهور یک پلتفرم اجتماعی متفاوت

حمید ضیایی‌پرور- پژوهشگر فضای مجازی

یک پلتفرم اینترنتی آلمانی به نام گفت‌وگوی کشور من در یک ابتکار عمل جالب توجه، بستری برای گفت‌وگوی سیاسی میان شهروندان اروپایی دارای عقاید متضاد به‌صورت ناشناس و آنلاین فراهم کرده است.
این سایت به ابتکار رسانه آلمانی زیت آنلاین در سال2017 راه‌اندازی شده و نخستین تجربه موفق رویداد محور آن در سال2019 برگزار شده است. تا‌کنون افرادی از 33کشور در این پلتفرم گفت‌وگو کرده‌اند. تعداد 100هزار نفر در این طرح شرکت کرده‌اند.
ایده و فلسفه اصلی پشت این طرح، این مسئله است که گفت‌وگو میان شهروندان دارای عقاید سیاسی متضاد می‌تواند به کاهش تعارضات میان کشورها و حل مسایل اجتماعی و سیاسی آنها کمک کرده و به تعمیق صلح و دوستی میان ملت‌ها منجر شود.افراد هنگام ثبت‌نام؛ پروفایل خود را تکمیل می‌کنند که شامل اسم، جنسیت، تحصیلات، شغل، کشور و شهر محل اقامت و محل کار، اطلاعات تماس و پاسخ به یک پرسشنامه درباره عقاید سیاسی مختلف است.پلتفرم به‌صورت هوشمند دیدگاه‌های سیاسی را طبقه بندی کرده و طرفین دارای عقاید متضاد را به‌صورت دو به دو به هم پیشنهاد می‌دهد. طرفین معرفی شده به هم، در بستری که پلتفرم مشخص کرده و شبیه اتاق‌های گفت‌وگو یا فروم است درباره موضوع مورد اختلاف خود گفت‌وگو می‌کنند. سوابق گفت‌وگوها تا زمانی که افراد عضو این اتاق گفت‌وگو هستند باقی می‌ماند و می‌تواند تا هر مدتی ادامه یابد، اما به محضی که یکی از طرفین گفت‌وگو، اتاق گفت‌وگو را برای همیشه ترک کند، اتاق از بین می‌رود و همه سوابق گفت‌وگوهای اتاق نیز برای همیشه پاک می‌شود و در جایی ذخیره نمی‌شود.پلتفرم این مشخصات افراد را برای طرفین نمایش نمی‌دهد تا افراد بتوانند آزادانه و بدون ملاحظه دیدگاه‌ها و استدلال‌های خود را مطرح کنند.
پلتفرم گفت‌وگوی کشور من توسط گوگل پشتیبانی فنی شده ولی اصل طرح توسط رسانه‌ها و نهادهای مختلف اروپایی حمایت مالی شده است. نیاز نیست درباره مسایل کلان مانند برگزیت یا مهاجران گفت‌وگو کنید، می‌توانید درباره مسایل کوچک و خرد و حتی اجتماعی صحبت کنید.
به‌نظر می‌رسد ایده این پلتفرم در نقطه مقابل پلتفرم‌های دوست‌یابی مانند فیسبوک و توییتر و اینستاگرام مطرح شده است. در شبکه‌های اجتماعی مرسوم دنیا، الگوریتم طوری است که دیدگاه‌های مخالف را حذف کرده و افراد غیرهمسو و همگن با فرد را از دایره شبکه اجتماعی اول طرد می‌کند. برخی از صاحب‌نظران ارتباطات، نسبت به این الگوریتم شبکه‌های اجتماعی انتقاداتی را وارد کرده و معتقدند این شبکه‌ها، افراد را ایزوله و منزوی کرده و به‌دلیل کانالیزه کردن جریان اطلاعات و دیدگاه‌ها، باعث توقف رشد فکری و اجتماعی افراد عضو این شبکه‌ها می‌شوند و افراد عضو در معرض دیدگاه‌های مخالف خود قرار نمی‌گیرند و افراد در شبکه‌های اجتماعی جزیره جزیره می‌شوند.
به‌نظر می‌رسد سایت مذکور، یک پلتفرم ضد‌شبکه‌های اجتماعی مرسوم دنیاست. انحصار شبکه‌های اجتماعی بزرگ دنیا در اختیار فیسبوک است. تلاش‌های گوگل در دو دهه گذشته برای راه‌اندازی یک شبکه اجتماعی جهانی موفق نبوده و با شکست مواجه شده است. پروژه‌های گوگل ویو، گوگل پلاس، گوگل باز، جایکو و داگ بال ازجمله شبکه‌های اجتماعی شکست خورده گوگل به شمار می‌روند.
این پلتفرم، یک تجربه جدید در تعمیق گفت‌وگوهای سیاسی و اجتماعی میان مردم یک کشور با مردم کشورهای دیگر اروپایی به شمار می‌رود. تعمیق گفت‌وگو و مفاهمه براساس نظریات فیلسوفان سیاسی دنیا، خود بخشی از فرایند مردم‌سالاری محسوب می‌شود چرا که افراد می‌توانند در معرض دیدگاه‌های متفاوت قرار گرفته و دیگران را اقناع کنند یا نسبت به دیدگاه‌های متفاوت دیگران اقناع شوند.
به‌نظر می‌رسد مشابه چنین تجربه‌ای می‌تواند در ایران نیز اجرا شود و پلتفرمی مشابه برای گفت‌وگوهای اجتماعی، فرهنگی و سیاسی راه‌اندازی شده و زمینه گفت‌وگوی محترمانه و آگاهانه میان افراد با دیدگاه‌های متضاد در کشور را فراهم کند.