نظم نوین جهانی به روایت چین

چین و 14کشور در منطقه آسیا و اقیانوسیه، بعد از 14سال مذاکره سرانجام یکی از بزرگ‌ترین توافقنامه‌های تجارت آزاد دنیا را نهایی کردند و به این ترتیب نخستین توافق تجاری بزرگ دنیا که آمریکا معمار آن نبوده است، شکل گرفت. به‌گزارش اکسیوس، چین که به این توافق به چشم فرصتی برای متعادل کردن رابطه تجاری با آمریکا نگاه می‌کند، آمریکا را حتی به این توافق تجاری دعوت نکرده بود. این نخستین‌بار است که یک کشور دیگر به‌جز آمریکا در مرکز یک توافق تجاری در سطح جهانی قرار می‌گیرد.
به‌گزارش نیویورک‌تایمز، این توافقنامه که با نام شراکت اقتصادی جامع منطقه‌ای یا سرواژه‌های انگلیسی آن، آر‌سی‌ای‌پی شناخته می‌شود، چشم‌انداز محدودی دارد. با این حال، اهمیت آن برای چین بسیار نمادین است. این توافقنامه 2.2میلیارد انسان را پوشش می‌دهد که بیشتر از جمعیت تحت پوشش هر توافقنامه تجارت آزاد منطقه‌ای دیگری در دنیاست و فراتر از آن می‌تواند به چین کمک کند تا تصویر خود به‌عنوان یک قدرت اقتصادی در منطقه خود را تقویت کند. به‌خاطر همه‌گیری کرونا، مراسم امضای این توافقنامه کمی عجیب بود و وزرای تجارت هر عضو، در کشورهای خود متن آن را امضا کردند و از طریق ویدئوکنفرانس با دیگر امضاکنندگان در ارتباط بودند. اعضای این توافقنامه 10کشور عضو آسه‌آن، یعنی برونئی دارالسلام، کامبوج، اندونزی، لائوس، مالزی، میانمار، فیلیپین، سنگاپور، تایلند و ویتنام به اضافه کشورهای چین، کره‌جنوبی، استرالیا، ژاپن و نیوزیلند هستند.
همین حالا این کشورها تعرفه کمی از یکدیگر می‌گیرند که براساس توافق تازه، همین تعرفه حتی کمتر هم خواهد شد.
 نکته مهم درباره این توافق این است که هند، بزرگ‌ترین رقیب منطقه‌ای چین، ابتدای همین تابستان از مذاکرات این توافق کنار کشید.
محدودیت‌های تجاری کمتر این توافق همچنین می‌تواند باعث شود که شرکت‌های جهانی که به‌شدت نگران جنگ تعرفه‌ای دونالد ترامپ علیه چین هستند، به جای بازگشت به آمریکای شمالی، همچنان به فعالیت‌های خود در آسیا ادامه دهند.
چشم‌انداز همکاری‌های نزدیک اقتصادی چین با همسایگان، باعث بروز نگرانی‌هایی در واشنگتن شده است. واکنش دولت باراک اوباما به این توافقنامه، شراکت 2سوی اقیانوس آرام (تی‌پی‌پی) ‌بود. این توافقنامه چین را شامل نمی‌شد، اما برخی از بزرگ‌ترین رقبای تجاری پکن، ازجمله ژاپن و استرالیا و همینطور همسایه‌های چین ازجمله ویتنام و مالزی عضو آن بودند. بعد از آنکه ترامپ از این توافقنامه تجاری کنار کشید، 11کشور دیگر عضو آن به حال خود رها شدند.
چین تمایل زیادی داشت تا در آن خلأ وارد شود، با این حال باید منافع هند را هم درنظر می‌گرفت. پکن تلاش کرد تا دهلی‌نو را وارد توافقنامه خود کند، اما سیاستمداران هندی با کاهش بیشتر تعرفه واردات مخالف بودند و فراتر از آن، نگران این بودند که سیلی از محصولات چینی این کشور را در بر بگیرد. همین حالا هم تراز تجاری 2کشور، 60میلیارد دلار به نفع پکن است. همه اینها باعث شد که هند، از این توافقنامه کنار بکشد.
مشخص نیست که دولت جدید آمریکا چه واکنشی به این توافق تجاری نشان خواهد داد. توافق تی‌پی‌پی پیش‌تر با انتقادهای شدید هم جمهوریخواهان و هم دمکرات‌ها مواجه بوده و جو بایدن،  رئیس‌جمهور منتخب آمریکا هم پیش از این به این مسئله اشاره نکرده که به تی‌پی‌پی بازخواهد گشت یا نه. چیزی که تحلیلگران گفته‌اند این است که بازگشت به این توافقنامه، اولویت مهمی در دولت جدید نخواهد بود. او فعلا می‌خواهد روی مهار همه‌گیری کرونا، بهبود شرایط اقتصادی و سرمایه‌گذاری در کارخانه‌ها و فناوری‌های آمریکایی تمرکز کند.
به گزارش اکسیوس، موضوع برای واشنگتن از جنبه‌های دیگری هم حساسیت‌زاست. در تصویری کلان‌تر، جو بایدن می‌خواهد اتحادی چند‌جانبه ایجاد کند تا در جبهه‌های مختلف، از تجارت گرفته تا حقوق بشر، به پکن فشار وارد کند، اما چین هم بیکار ننشسته و اتحادهای چندجانبه ‌خودش را تشکیل داده است. آر‌سی‌ای‌پی، یکی از همین تلاش‌هاست که دست بالاتر را به چین داده است.
این توافقنامه جامع، دمکراسی‌هایی مانند کره‌جنوبی، ژاپن و استرالیا را شامل می‌شود. جایگاه آنها در تجارت آزاد کار را برای بایدن سخت می‌کند و او نمی‌تواند به آسانی این کشورها را علیه چین با خود همراه کند.
علاوه بر آن، چین با نهایی‌کردن این توافق‌ تجاری، توانایی‌های ویژه‌ای از خود نشان داده که به سختی می‌توان آنها را نادیده گرفت. مذاکره برای توافقنامه‌های تجاری جدید بی‌نهایت سخت است، اما چین از خود قاطعیت و اراده زیادی نشان داده تا این توافقنامه را نهایی کند. در نهایت زمان مشخص خواهد کرد که شراکت تجاری با پکن برای کشورهای منطقه پرسودتر و کم‌هزینه‌تر خواهد بود یا شراکت با واشنگتن. 

 چالش برای بایدن

اینکه توافقنامه شراکت جامع اقتصادی تا چه حد شرایط منطقه را به نفع چین تغییر دهد، به واکنش آمریکا بستگی خواهد داشت. توافق 15کشور منطقه آسیا-پاسیفیک برای امضای این پیمان تجاری بزرگ نشان داد که تصمیم دونالد ترامپ در سال2017 برای خارج کردن کشورش از پیمان شراکت تجاری ترانس پاسیفیک (TPP) چگونه توانایی آمریکا برای مقابله با نفوذ اقتصادی روزافزون چین در منطقه را محدود کرده است. البته با کنار رفتن ترامپ از قدرت، این چالش به جو بایدن که در انتخابات ریاست‌جمهوری آمریکا به پیروزی رسیده و منتظر انتقال قدرت است، منتقل خواهد شد. حال باید دید که دولت بایدن چه رویکردی در قبال توافقات تجاری خواهد داشت و آیا به پیمان ترانس پاسیفیک بازخواهد گشت یا خیر.