ترکیه نگران سیاست‌های منطقه‌ای بایدن

سیاوش فلاح‌پور- روزنامه‌نگار

پیروزی جو بایدن، نامزد حزب دمکرات در انتخابات ریاست‌جمهوری آمریکا موجی از نگرانی را در میان رسانه‌ها و محافل سیاسی نزدیک به دولت ترکیه در پی داشته است؛ نگرانی که ریشه در مواضع بسیار منفی بایدن نسبت به این کشور و شخص رجب طیب اردوغان، طی سال‌های گذشته و حتی مناظره‌های انتخاباتی دارد. بایدن در یکی از سخنرانی‌های خود به صراحت از «ضرورت حمایت از مخالفان دولت ترکیه» برای کنار زدن رئیس‌جمهور «مستبد» این کشور سخن گفته است. او همچنین مواضع صریحی درباره رفتارهای ترکیه در قبال کردها، تبدیل موزه ایاصوفیه به مسجد، تنش‌زایی در منطقه قفقاز و البته خرید سامانه موشکی اس-400 از روسیه داشته است. بایدن بر این اساس وعده داده درصورت پیروزی در انتخابات، «ترکیه بهای سنگینی بابت این اقدامات پرداخت خواهد کرد». تمام اینها در حالی است که لابی‌های کردی و ارمنی در آمریکا از گذشته روابط بسیار عمیقی با بایدن و مجموعه سیاستمداران نزدیک به او داشته‌اند. شبکه الجزیره در این‌باره می‌نویسد: برخلاف ترامپ که طی 4سال گذشته تلاش کرد تا از طریق کانال‌های شخصی روابط خوبی با رئیس‌جمهور ترکیه داشته باشد، روابط دولت بایدن با این کشور متاثر از لابی‌های کردی و ارمنی خواهد بود. شاید یکی از مهم‌ترین نشانه‌های این واقعیت، حمایت همیشگی بایدن از تجزیه عراق و استقلال کامل کردستان از این کشور بوده است.
از سوی دیگر نباید فراموش کرد که مجموعه متحدان اسرائیل در آمریکا و کشورهای اروپایی نیز به‌تدریج طی سال‌های گذشته به کمپین فشار سیاسی و اقتصادی علیه ترکیه پیوسته‌اند.
روزنامه العربی‌الجدید با اشاره به مواضع بایدن نسبت به حضور نظامی ترکیه در شرق دریای مدیترانه می‌نویسد: جای هیچ شک و تردیدی وجود ندارد که ورود بایدن به کاخ سفید با تشدید فشارها علیه ترکیه همراه خواهد بود. اگرچه تا‌کنون اجماع کنگره علیه سیاست‌های اردوغان با مقاومت ترامپ روبه‌رو بوده، اما در آینده دولت آمریکا نیز با قدرت از این فشارها برای به زانو درآوردن ترکیه حمایت خواهد کرد. ادبیات نامزد حزب دمکرات نسبت به ترکیه با ادبیات رسانه‌های راست اسرائیلی علیه این کشور تفاوت چشمگیری ندارد. بر این اساس می‌توان پیش‌بینی کرد دولت بایدن، سیاستی مشابه دولت مکرون در قبال اردوغان دارد؛ سیاستی که ضمن تامین منافع غرب به نفع امنیت و ثبات رژیم صهیونیستی نیز خواهد بود.

مقابله از طریق قدرت منطقه‌ای و نزدیکی به روسیه
در مقابل اما نباید فراموش کرد که بایدن در حالی وارد کاخ سفید می‌شود که موقعیت ترکیه در منطقه با وضعیت این کشور طی سال‌های گذشته به کلی متفاوت است؛ از حضور نظامی در طرابلس لیبی گرفته تا اشغال بخش مهمی از خاک سوریه، تقویت مواضع نظامی در عراق و البته پیشروی‌های اخیر جمهوری آذربایجان در منطقه قفقاز که بدون پشتیبانی ترکیه هرگز محقق نمی‌شد. ابراهیم کاراگول، سردبیر روزنامه ینی شفق، با اشاره به این مسئله در این روزنامه می‌نویسد: سخنان بایدن درباره حمایت از مخالفان دولت برای سرنگونی اردوغان نشان می‌دهد که او درک صحیحی از واقعیت‌های امروز ترکیه ندارد. ترکیه دیگر کشوری نیست که مستقیما از نتایج انتخابات آمریکا تأثیر بپذیرد؛ چراکه به قدرتی منطقه‌ای و بازیگری تعیین‌کننده در سطح جهان تبدیل شده است. این نویسنده ترکیه‌ای همچنین پیش‌بینی می‌کند بایدن و جریانات سیاسی که در ترکیه از پیروزی وی امیدوار شده‌اند، به زودی غافلگیر می‌شوند.
حتی اگر مواضع کاراگول به‌عنوان یکی از حامیان دولت اردوغان را صرفا نمایشی رسانه‌ای بدانیم، اما نمی‌توان از تهدید «نزدیکی ترکیه و روسیه» در صوت افزایش فشارهای آمریکا بر این کشور به‌سادگی چشم پوشید. علی باقر، پژوهشگر سیاسی ترکیه با اشاره به این موضوع به شبکه الجزیره می‌گوید: بایدن جایی برای تحلیل و تفسیر سیاست‌های خود نسبت به ترکیه باقی نگذاشته است. پیروزی او، یعنی افزایش تنش میان 2کشور؛ امری که بدون شک با حرکت جدی‌تر دولت ترکیه به سوی مسکو مواجه خواهد شد. روابط آمریکا با بخشی از متحدان عربی این کشور در دوران ترامپ به‌طور قابل‌توجهی تضعیف شد و حالا به‌نظر می‌رسد نوبت ترکیه است که فاصله خود با واشنگتن را بیشتر کند.
روزنامه العربی‌الجدید نیز در این‌باره می‌نویسد: اردوغان پیش از این نشان داده برای تامین منافع ملی ترکیه حاضر به رعایت هیچ خط قرمزی نیست؛ حتی اگر آن خط قرمز، قوانین پیمان ناتو باشد. خرید و راه‌اندازی سامانه موشکی اس-400در یکی از مهم‌ترین پایگاه‌های منطقه‌ای ناتو تنها مدل کوچکی از تصمیمات احتمالی اردوغان برای مقابله با تشدید فشارها از سوی غرب است.

ترکیه تحریم می‌شود؟
همزمان با انتشار اخبار پیروزی بایدن از روز جمعه، سقوط قیمت لیر ترکیه مقابل دلار نیز آغاز شد. اگرچه ارزش لیر طی 24ساعت گذشته با استعفای رئیس بانک مرکزی ترکیه اندکی بهبود یافته، اما همچنان در محدوده بیش از 8هزار لیر برای یک دلار باقی مانده است. شبکه الجزیره در گزارش خود، این سقوط پرسرعت را به تأثیر روانی پیروزی بایدن و احتمال اعمال تحریم‌های اقتصادی علیه مراکز مالی ترکیه نسبت داده است. با این حال، نباید فراموش کرد که فرایند تحریم‌های این کشور عملاً از اواسط دولت ترامپ آغاز شده است؛ تحریم‌هایی که ظرف 2سال ارزش پول ملی ترکیه را از 2500لیر به بیش از 8هزار لیر برای هر دلار رساند. روزنامه نیویورک‌تایمز پیش‌بینی می‌کند یکی از ابزارهای مشترک آمریکا و اروپا برای مهار ترکیه در شرق مدیترانه، خاورمیانه و شمال آفریقا، استفاده از تحریم‌های مالی مشترک علیه این کشور خواهد بود؛ تحریم‌هایی که با توجه به میزان وابستگی ترکیه به اقتصاد جهانی نتایج نگران‌کننده‌ای را برای این کشور به‌دنبال خواهد داشت. تنش‌های میان دولت اسلامگرای ترکیه با آمریکا و اروپا به‌طور جدی از سال 2016و شکست کودتای ارتش علیه اردوغان تشدید شد. دولت ترکیه طی این 4سال همواره نهادهای امنیتی در آمریکا و کشورهایی نظیر فرانسه را به‌دست داشتن در کودتا و حمایت از سرنگونی دولت قانونی متهم کرده است؛ این در حالی است که حزب حاکم در انتخابات سال گذشته برای نخستین‌بار اکثریت مردمی را از دست داده و مهم‌ترین شهرداری‌های ترکیه را به حزب رقیب خود واگذار کرد.