خواستن شهری برای بازی

حامد فوقانی :

یادش به‌خیر آن روزهایی که از کنار شهربازی بزرگراه چمران می‌‌گذشتیم و با هم قرار می‌‌گذاشتیم که کدام آخر هفته بیاییم و انرژی‌مان را آنجا خالی کنیم؛ جایی برای فریاد کشیدن، برای به چالش‌کشیدن خودمان، برای غلبه بر ترس و افزودن بر آدرنالین. چه کودکانی که شب‌‌ها به‌موقع خوابیدند و از مادر قول گرفتند که جمعه همراه پدر به شهربازی بروند؛ شهری کوچک اما جذاب در همین کلانشهر فعلی؛ درست مثل چارلی چاپلین که در خاطراتش می‌گوید: «وقتی بچه بودم، کنار مادرم می‌خوابیدم و هرشب یک آرزو می‌کردم؛ مثلا آرزو می‌کردم برایم اسباب‌بازی بخرد، می‌گفت: «می‌خرم به شرط اینکه بخوابی» یا آرزو می‌کردم برویم به بزرگ‌ترین شهربازی دنیا، می‌گفت: «می‌برمت به شرط اینکه بخوابی». یک شب پرسیدم: «اگر بزرگ بشوم به آرزوهایم می‌رسم؟» گفت: «می‌‌رسی به شرط اینکه بخوابی». هر شب با خوشحالی می‌‌خوابیدم. آنقدر خوابیدم که بزرگ شدم اما آرزوهایم کوچک». 

در دهه‌های 70و 80 هم که تهران بزرگ و بزرگ‌تر می‌شد، انگار این آرزوی کودکانه کوچک و کوچک‌‌تر می‌شد؛ شهربازی‌‌ها نیز؛ البته به غیر از ارم. شهربازی‌های ما یا محدود شدند به چند دستگاه در مال‌‌ها و پاساژها یا در هیاهوی شهر راه‌شان را گم کردند و به سوله‌‌های مدیریت بحران رفتند. بچه‌‌ها و جوانان، پیگیر گوشی و تبلت و لپ‌تاپ شدند و بازی‌های‌شان را از کوچه به خانه بردند؛ داخل دستگاه‌‌های از یک وجب تا نهایتا 50اینچ. حق هم داشتند؛ بازی‌های‌شان را در خیابان و کوچه پسکوچه‌ها خراب کرده بودند. عده‌ای با بلدوزر به جان شهربازی معروف افتادند تا راه را برای ماشین‌ها هموار کنند تا اکنون پایتخت‌نشینان به ناچار پشت ترافیک بزرگراه چمران خاطره شهربازی از دست‌رفته‌شان را زنده ‌کنند. بعضی دیگر هم که زمین را گود می‌کردند تا تیرآهن‌های غول‌‌های بتنی را علم کنند، به بچه‌‌های محله پیغام فرستادند که کوچه جای بازی نیست. اگر پیرمرد اخموی محله به‌خاطر برهم خوردن خواب ظهرش، چاقوی میوه‌خوری‌اش را در توپ پلاستیکی فرو می‌‌کرد، آنها که برج می‌ساختند تیشه به ریشه بازی و جنب‌وجوش بچه‌‌ها ‌زدند. تیرهای دروازه کاربردشان را از دست دادند، چون کوچه جای بازی‌کردن نبود و نیست.

البته که در شهر، پارک و وسایل ورزش و بازی زیاد شد اما هیچ‌کدام، معنای شهربازی واقعی را نداشتند و ندارند؛ شهری مثل آنچه در حاشیه بزرگراه چمران و محله سئول بود. در سئول، پایتخت کره‌جنوبی روزبه‌روز شهربازی‌های واقعی احداث شد تا کره‌جنوبی صاحب یکی از بزرگ‌ترین‌های آنها در دنیا شود؛ «اورلند». ولی در تهران، هر گوشه شهر، تنها چند دستگاه کوچک قرار گرفت که هیچ‌کس را راضی نمی‌کرد و نمی‌کند. بگذریم که خیلی‌ از آنها هم استاندارد نبودند و بازی با مرگ لقب گرفتند.

آیا سرخه‌حصار، دارای شهربازی می‌شود؟

حالا تهران هرجور که هست شهربازی می‌خواهد؛ از آنها که هر خانواده‌ای که واردش ‌شود دست‌کم 4-3 ساعتی بماند و خاطره بسازد. خوشبختانه مدیریت شهری هم با این مسئله موافق است. اگرچه مهم‌‌ترین مسئله، زمینی است که بتوان در آنجا این خواسته شهروندان را تامین کرد. یکی از کسانی که بر ساخت چند مجموعه بزرگ تفریحی و گردشگری که بتوان نام شهربازی را روی آنها گذاشت، تاکید دارد، حسن خلیل‌آبادی،  عضو کمیسیون فرهنگی- اجتماعی شورای شهر تهران است. او می‌گوید تا زمانی که چنین فضاهایی فراهم نشود نمی‌توان انتظار داشت که میزان استرس و خشم در جامعه فروکش کند. او از بررسی امکان ساخت چنین فضاهایی از سوی کمیسیون فرهنگی- اجتماعی خبر می‌دهد و خوش‌‌بینانه می‌گوید که اگر فرصت همکاری با بخش خصوصی فراهم شود، به‌زودی چند شهربازی در تهران احداث می‌شود.

یکی از گزینه‌های مدنظر خلیل‌آبادی برای ساخت شهربازی، پارک جنگلی سرخه‌حصار در منطقه13 تهران است. او می‌گوید: «در مجاورت آثار میراثی پارک جنگلی سرخه‌حصار، مثل کاخ قجری، قصرفیروزه و کاخ یاقوت، فضای خوبی قرار دارد که می‌‌تواند برای احداث فضاهای تفریحی، ورزشی و بازی مورد استفاده قرارگیرد. درواقع بوستان سرخه‌حصار دارای یک فضای سبز زیبا و با امکانات دوچرخه‌سواری، پینت‌بال، رستوران، سازمان آتش‌‌نشانی و خدمات ایمنی، گلخانه گیاهان دارویی و پیاده‌راه است و طبق برنامه قرار شده ضمن ایجاد پیست مجزا برای موتورسواران، در حاشیه بوستان مشرف به خیابان شهید دوران نیز شهربازی تاسیس شود». مرتضی رحمان‌زاده- شهردار منطقه۱۳- هم می‌گوید که به‌خاطر موقعیت و وسعت بوستان سرخه‌حصار، 54 پروژه در این محدوده احداث می‌شود که دوتا از آنها شهربازی و پیست موتورسواری است.

احداث این دو مجموعه در حالی مطرح شده که برخی از فعالان محیط‌زیست نسبت به این مسئله معترض شده‌اند و اجرایی‌شدن این پروژه‌ها را گامی در راستای تخریب فضای سبز محدوده عنوان می‌کنند. با وجود این، شهردار منطقه مجوزهای لازم از ادارات کل منابع طبیعی، محیط‌زیست و میراث فرهنگی و گردشگری را اخذ کرده و طرح‌‌ها طوری درنظر گرفته شده‌اند که هیچ آسیبی به طبیعت وارد نمی‌کنند. او امیدوار است تا انتهای سال جدید اتفاقات خوبی از این لحاظ رخ دهد.

معادنی که می‌توانند شهربازی باشند 

یکی دیگر از فضاهایی که می‌تواند برای ساخت شهربازی مناسب باشد در بخش جنوب غرب تهران قرار دارد؛ آنجا که معادن شن و ماسه 400هکتاری منطقه 18 در محدوده بزرگراه‌های فتح و آزادگان واقع شده‌اند. فعالیت این معادن بیش از یک‌سال و نیم است که طبق دستور قضایی متوقف شده و طبق مصوبه کمیسیون ماده5 باید تبدیل به مراکز تفریحی، خدماتی و گردشگری شود. حال که تهران از نبود شهربازی‌های بزرگ رنج می‌برد به‌نظر می‌رسد این فضای بسیار عظیم برای ساخت شهربازی مناسب باشد، این در حالی است که اجرای طرح‌های درنظر گرفته‌شده در گودال‌های معادن، نیازمند همکاری سازمان مشارکت‌های شهرداری تهران هستند.

شرق هم شهربازی می‌خواهد

نگاهی به وضعیت فعلی و برنامه‌‌های تفریحی تهران نشان می‌‌دهد که شهربازی‌ها بیشتر در غرب تهران جا خوش می‌کنند، به همین منظور در شرق و جنوب شرق کمتر شهربازی‌ای را می‌توان پیدا کرد که بتواند کودکان، نوجوانان و جوانان را راضی کند. به طور نمونه شهربازی محدوده خاوران که اخیرا دارای چند دستگاه جدید شده اما مدیر آن در گفت و گو با همشهری از سختی های فراوانی می گوید که هرساله برای اجاره باید متحمل شود. رضا بهروز با بیان اینکه وقتی استاندارد می گیرم درگیر کارهای اجازه هستم و زمانی که موضوع اجاره حل می شود، باید دنبال کارهای استاندارد بیفتم، می‌گوید: «با این حساب انگیزه ای برای کار نمی‌ماند. تازه هرسال بازرسان مختلفی برای چک کردن دستگاه‌ها می آیند که باهم نظرات متفاوتی دارند؛ مثلا یکی می‌گوید باید برای استخر توپ نرده بکشیم‌ اما آن یکی سال بعد می‌گوید نرده‌ها را جمع کنیم. همین کارها تا انجام شود چندین هفته زمان می‌برد و برای ما کلی ضرر است. رضا بهروز می‌گوید این در حالی است که برخی، محل‌های کوچک و نامناسبی را اجاره کرده‌ و با چنددستگاه بازی، درآمد خوبی پیدا کرده اند. به گفته او خوب است که شهربازی‌های محله‌ای هم گسترش یابد اما تهران بیشتر به شهربازی های وسیع و واقعی نیاز دارد و برای تحقق چنین مسئله ای بخش خصوصی نیازمند حمایت است. او می گوید برخی فعالان بزر‌گ هم‌ به خاطر ضرر و زیان و هزینه بالای تجهیزات و دستگاه ها در فضای باز که باد و باران می خورند، انگیزه لازم را برای توسعه یا ادامه فعالیت از دست داده اند.

هزار و یک اما و اگر هزار و یک شهر

طبق برنامه قرار است یک شهربازی دیگر در غرب پایتخت و در منطقه21 افتتاح شود. آنگونه که حسن رحمانی- شهردار منطقه- گفته پس از جذب سرمایه‌گذار برای این منظور، نخستین شهربازی منطقه21 امسال افتتاح می‌شود.

از پروژه هزار و یک شهر منطقه22 نیز نباید غافل شد که اتمام آن یعنی اضافه‌شدن یک شهربازی مدرن و جدید به غرب تهران؛ اگرچه این پروژه ملی چند سالی است که به در بسته خورده و با اما و اگرهای فراوان و به کندی پیش می‌‌رود. کلنگ هزار و یک شهر در تابستان سال۹۰ بر زمین زده شد و قول داده شد تا سال۹۳ نخستین فاز آن به بهره‌‌برداری برسد. پروژه هزار و یک شهر در فضایی به‌وسعت ۱۳۹هکتار و در 3 فاز طراحی شده که از ۱۰ زیرپروژه، شامل بزرگ‌‌ترین و مجهزترین شهربازی مدرن ایران، بزرگ‌ترین مجتمع تجاری ایران، 3هتل 3، 4 و 5ستاره با ظرفیت مجموعا ۳۰۰۰ تخت، پارک آبی سرپوشیده، برج‌های اداری و هتل‌آپارتمان، مرکز مطالعات اسلامی و شهر هنر تشکیل شده است.

زیربنای این پروژه فراملی، یک‌میلیون و ۹۰۰هزار مترمربع پیش‌بینی شده که شامل کاربری‌‌های مسجد، مجتمع اداری- تجاری، شهربازی و پارک آبی، مرکز همایش‌‌‌ها و مجتمع فرهنگی، سینمایی و هتل است‌ اما شهربازی و پارک آبی هزار و یک شهر در زمینی به‌مساحت ۵۵ هکتار با زیربنای ۷۵هزار مترمربع و مشتمل بر کاربری‌های ضروری مورد نیاز، شامل رستوران و فضای تجاری و تفریحی روباز در دست احداث است. هرچند از ابتدا قرار بود در فاز نخست این پروژه، شهربازی، فاز یک مجتمع تجاری و خیابان سرگرمی اجرا شود،‌ اما چندی بعد با تصمیم مدیریت شهری، سرمایه‌گذار بخش خصوصی که در اجرای این پروژه با شهرداری مشارکت می‌‌کند، مکلف شد که در فاز نخست، شهربازی ۵۰هکتاری را احداث و آماده بهره‌برداری کند و سپس دیگر فازها را به مرحله اجرا برساند. به این ترتیب سرمایه‌‌گذار نمی‌تواند تا زمان تحویل شهربازی، حتی یک متر از مجموع ۳۹۶هزار مترمربع زیربنای تجاری پیش‌بینی شده را احداث کند، بنابراین حالا باید منتظر ماند و دید که چه زمانی مشکلات پیش‌روی این مجموعه کاملا مرتفع شده و دَرِ شهربازی‌اش به روی شهروندان گشوده می‌شود.

انتقال تجربه از کره و بودجه 61میلیارد تومانی

همان‌طور که گفته شد طی سال‌های اخیر در کره‌جنوبی چند شهربازی ساخته شده است که در فهرست بهترین‌‌ها و بزرگ‌ترین‌های دنیا قرار گرفته‌اند. حال این‌طور که معاون برنامه‌‌ریزی و توسعه شهری شهرداری تهران به همشهری گفته قرار است طبق برنامه تجربیات کره‌جنوبی در این زمینه به داخل کشور منتقل شود تا از آنها برای ساخت شهربازی‌های بزرگ در پایتخت بهره گرفته شود.

حجت‌الله‌میرزایی این را یکی از دستاوردهای سفر سال گذشته شهردار تهران و تیم همراهش به کره اعلام کرد و گفت که بازدید از سئول نشان داد شهربازی چه جایگاه مهمی در شهرسازی دارد. از سوی دیگر در بودجه امسال شهر تهران برای تملک اراضی و املاک مورد نیاز فضاهای ورزشی، تفریحی و فرهنگی 50میلیارد تومان و برای ایجاد و توسعه چنین فضاهایی 11میلیارد تومان درنظر گرفته شده است که بخشی از آن به سمت ساخت شهربازی سرازیر می‌شود. این‌طور که بررسی‌ها و نظرات کارشناسان نشان می‌دهد برای ساخت مجموعه‌های سرپوشیده شهربازی به ازای هر هزارمترمربع به حدود 5/3میلیارد تومان سرمایه نیاز است. این مبلغ به علاوه حدود ۲۰۰ میلیون تومان برای امور طراحی، اجرا و دکوراتیو هزینه می‌شود. حال با 5/3میلیارد تومان می‌شود ۲۰دستگاه مناسب برای مجموعه سرپوشیده طراحی کرد؛ البته باید درنظر داشت که برای تامین وسایل بازی خارجی حدود ۴۰درصد تعرفه گمرکی به مبالغ مورد‌نیاز برای تهیه وسایل اضافه می‌شود. پس با این اوصاف و با توجه به بودجه‌ای که درنظر گرفته شده است می‌توان امیدوار بود که در سال97 شاهد رخدادهای خوبی در زمینه شهربازی باشیم.

تهران چند شهربازی دارد؟

بنا به گزارش سازمان استاندارد و تحقیقات صنعتی ایران، تهران اکنون 58 شهربازی دارد که برای شهری با وسعت 750‌کیلومترمربعی و جمعیت ساکن 5/8 میلیون نفری بسیار پایین است، اگرچه رئیس اداره نظارت بر اجرای استاندارد خدمات اداره کل استاندارد استان تهران این آمار را 44شهربازی بیان کرده است. یک‌فهرست غیردقیق نیز تهران را دارای 67 شهربازی می‌داند که البته در آن نام برخی بوستان‌‌ها مثل بوستان‌های ولایت، آب‌وآتش و ملت نیز دیده می‌شود. اما طبق آمار سازمان استاندارد، تهران فقط 13مرکز بازی دارد که هرکدام بیش از 30 وسیله بازی دارند.