چین2049؛ یک قدرت در کلاس جهانی

 عرفان رحیمی_کارشناس مطالعات منطقه‌ای

جمهوری خلق چین در حال برنامه‌ریزی بلندمدت برای تبدیل شدن به یک ابرقدرت نظامی تا سال۲۰۴۹ میلادی است. یکی از مهم‌ترین اهداف چین در این راستا، برابری و یا حتی پیشی گرفتن از ایالات متحده آمریکا در زمینه تسلیحاتی و نظامی تا اواسط قرن میلادی حاضر است.
اهداف فوق تنها بخشی از برنامه‌های بلندپروازانه‌ این کشور در زمینه گسترش نفوذ سیاسی و اقتصادی و همچنین برتری نظامی در ابعاد جهانی است. یکی از نگرانی‌های جامعه بین‌الملل و به‌خصوص آمریکا، سیاست‌های حزب کمونیست چین در اختصاص دادن بودجه‌های عظیم مالی به طرح‌های نظامی و سرمایه‌گذاری در دیگر کشورهاست. در طول دهه گذشته، بودجه نظامی چین تقریبا 2برابر شده است. علاوه بر این، جمهوری خلق چین با اعلام تورم ۶.۲درصدی در اوایل سال۲۰۱۹ میلادی، بودجه نظامی خود را تا سقف ۱۷۴میلیارد دلار و متناسب با تورم این کشور افزایش داد. یکی از مهم‌ترین چشم‌انداز‌های چین در بحث سیاست خارجی، نگاه توسعه‌طلبانه این کشور به خارج از مرزهای خود است. طبق اظهارات چاد اسبراگیا، معاون وزیر دفاع چین، هدف این کشور از سیاست‌های اشاره شده، اصلاح نظم بین‌المللی موجود است. در همین راستا و طبق نظر بسیاری از کارشناسان حوزه‌ روابط بین‌الملل، چین در پی ایستادگی در برابر یکجانبه‌گرایی آمریکا در مجامع بین‌المللی است. 
چین توسعه برنامه‌های نظامی خود در سطح جهان را با احداث پایگاه‌هایی در مناطق مختلف آغاز کرده است. آفریقا یکی از نخستین مناطقی بوده که برای حضور نظامی برون مرزی، مورد توجه پکن قرار گرفته است. این قاره از نظر اقتصادی نیز بیش از پیش در مدار توجه چین قرار گرفته است. چین اخیرا پایگاهی نظامی در نزدیکی تاسیسات آمریکا در کشور جیبوتی احداث کرده که خود پیامی مشخص برای رقابت چین با نفوذ آمریکا در منطقه آفریقا تلقی می‌شود. حدود ۶۵۰۰ نیروی نظامی آمریکایی در کشورهای آفریقایی مستقر هستند.
برنامه‌های توسعه‌طلبانه چین تنها به منطقه آفریقا محدود نمی‌شود. براساس گزارش2020 پنتاگون درباره تغییرات امنیتی و نظامی چین که به تازگی منتشر شده است، پکن در حال تاسیس پایگاه‌های نظامی در کشورهای میانمار، تایلند، سنگاپور، سریلانکا، اندونزی، امارات متحده‌ عربی، آنگولا و تاجیکستان است. 
از نظر تسلیحاتی، جمهوری خلق چین دارای بزرگ‌ترین ناوگان دریایی در سطح جهان است. ناوگان دریایی این کشور از حدود ۳۵۰کشتی جنگی و زیردریایی تشکیل شده که شامل بیش از 130ناو جنگی است. این در حالی است که ناوگان دریایی آمریکا به‌عنوان قدرت نخست نظامی جهان، شامل ۲۹۳کشتی تا اوایل سال۲۰۲۰ میلادی بوده است. گزارش‌های متعدد از سواحل چین حاکی از مشاهده زیردریایی‌های جدید این کشور به همراه موشک‌های بالستیک کلاس «جین» است. برخی از موشک‌های بالستیک هسته‌ای چین، به برد‌هایی در حدود 13هزار کیلومتر دست یافته‌اند.
فناوری‌ها و تسلیحات نظامی چین روند حرکت این کشور به سمت تبدیل شدن به یک قدرت «کلاس جهانی» است؛ روندی که تهدیدی جدی برای آمریکا به‌حساب می‌آید. در زمینه‌ سیاست خارجی، حزب کمونیست چین در حال تقویت حضور نیروهای نظامی این کشور در زمینه تعامل با دیگر دولت‌هاست. در همین راستا شاهد افزایش همکاری‌های نظامی و تسلیحاتی میان چین و برخی دیگر از دولت‌ها هستیم.
پس از مرگ مائو، رهبر کبیر چین، و در زمان رهبری دنگ شیائوپینگ، جمهوری خلق چین و حزب کمونیست این کشور به اعمال سیاست‌های اصلاحی روی آورد. این سیاست‌ها از سال۱۹۷۸ تاحدود سال۱۹۹۲ میلادی اجرا شد. یکی از مهم‌ترین اصلاحات حزب کمونیست چین در زمینه سیاستگذاری، انتقال شیوه حکمرانی از طریق حاکمیت فردی به رهبری جمعی بود. بدین صورت که در مسیر اتخاذ تصمیمات مهم حکومتی، نظر دیگر اعضای حزب نیز از اهمیت برخوردار بوده و صرفا به‌نظر رهبری حزب اکتفا نمی‌شود. براساس نظر بسیاری از صاحب‌نظران، این تغییر شیوه حکمرانی یکی از دلایل مهم پیشرفت چین، به‌خصوص در زمینه اقتصادی بوده است. یکی از مهم‌ترین تفاوت‌های چین با دیگر حکومت‌های کمونیستی در جهان، نرمش و انعطاف حزب کمونیست این کشور در برابر ایدئولوژی کمونیسم و همراهی با روند جهانی شدن است. ایدئولوژی مهم‌ترین عنصر حکومت‌های کمونیستی است که در بسیاری از این نوع رژیم‌ها به‌عنوان خط قرمزی برای سیاستگذاری محسوب می‌‌شود. حزب کمونیست چین اما با انعطاف در این زمینه، باعث تبدیل این کشور به یک قطب اقتصادی در جهان شده است.
از سوی دیگر، جمهوری خلق چین در دهه‌های اخیر با چالش‌های بزرگی روبه‌رو بوده است.به‌عنوان مثال، فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی به‌عنوان نماد ایدئولوژی کمونیسم در جهان، یکی از مهم‌ترین چالش‌ها برای چین و حزب کمونیست این کشور بوده است. حزب کمونیست چین با بررسی دقیق وقایع شوروی، درصدد یافتن علل این رویداد مهم جهانی برآمد تا بار دیگر دامنگیر خودش نشود. اپیدمی ویروس کرونا، از دیگر چالش‌های پیش روی حزب کمونیست چین است. این ویروس که برای نخستین بار در شهر ووهان گزارش شد، به‌سرعت به دیگر نقاط این کشور انتقال یافت و بسیاری را در این کشور درگیر خود کرد. کاهش رشد مهار نشدنی اقتصاد چین، یکی از مهم‌ترین اثرات بحران کرونا بوده است. موضوع هنگ‌کنگ، دیگر عامل تنش این کشور با جامعه بین‌المللی است. هنگ‌کنگ که حالتی نیمه خودمختار دارد به‌عنوان یک مرکز مهم تجارت جهانی شناخته می‌شود. اعتراضات وسیع مردم هنگ‌کنگ که با تحریک دیگر دولت‌ها و به‌خصوص آمریکا صورت گرفت باعث تغییر دیدگاه‌های حزب کمونیست چین نسبت به این منطقه شده است.
این چالش‌ها شاید باعث کندی حرکت چین در مسیر تبدیل شدن به یک قدرت کلاس جهانی شده باشد اما استراتژی نظامی این کشور که در سال2019 به‌تصویب رسیده، تعیین می‌کند که چین باید تا سال2035 با سازماندهی مجدد یگان‌ها، آموزش نیروها و نوسازی تجهیزات نظامی، قدرت نظامی خود را به یک قدرت مدرن تبدیل کند. طبق این استراتژی، 14سال بعد یعنی در سال2049 چین باید به یک قدرت کلاس جهانی تبدیل شود؛ قدرتی که احتمالا برتری محسوسی نسبت به آمریکا خواهد داشت.