تولید لوازم‌خانگی و آزمون سیاستی ناکارآمد
گرانی کالاها و کاهش توان خرید مصرف‌کنندگان، تولید لوازم خانگی ارزان و کم‌امکانات را در اولویت کار دولت و تولیدکنندگان قرار‌داده است سیاستی که قبلا امتحان خود را در صنعت خودرو پس‌داده و ناموفق بوده است
فرخنده رفائی_خبرنگار
بازار لوازم خانگی مدت‌هاست شرایط ناآرامی دارد. آمارها از افزایش حجم تولید انواع لوازم خانگی توسط تولیدکنندگان داخلی از ابتدای امسال حکایت دارد و انتظار این است که افزایش عرضه توانسته باشد تا حدودی بازار را متعادل کند، اما قیمت‌ها همچنان بالاست و توان خرید از بسیاری از اقشار سلب شده است. مطابق آمارهای رسمی وزارت صنعت، معدن و تجارت در سه‌ماهه نخست امسال، شرکت‌های داخلی ۲۱۰هزار‌و۲۰۰ دستگاه تلویزیون تولید‌کرده‌اند که در مقایسه با مدت مشابه پارسال رشدی ۴۹.۴ درصدی داشته است. همچنین تولید یخچال و فریزر با رشد ۷.۹درصدی به ۳۲۸ هزار و ۵۰۰ دستگاه و ماشین‌لباسشویی با رشد ۱۱۵.۱ درصدی به ۲۰۷هزار و ۴۰۰ دستگاه رسیده است که دست‌کم در زمینه ماشین‌لباسشویی حجم افزایش تولید در حدی بوده که بتوان تأثیر پررنگ‌تری را در بازار انتظار داشت اما این انتظار برآورده نشده است. دلیل شرایط موجود هرچه باشد- از خلأ واردات گرفته تا افزایش هزینه تولید- امروز بازار فروشندگان راکد است و دست خریداران کوتاه.
رئیس اتحادیه فروشندگان لوازم خانگی در گفتوگو با همشهری، مشکلات تولید را عامل (نابسامانی) در بازار لوازم خانگی می‌داند و می‌گوید: شرکت‌های تولیدی در 2سال گذشته با نصف و بعضا با یک‌سوم توانشان کار کرده‌اند که دلیل عمده آن نبود یا گرانی مواداولیه و ارز بوده است. این در شرایطی است که خلأ واردات نیز هنوز احساس می‌شود و مجموع این عوامل گرانی و کمبود در بازار را رقم زده است. اکبر پازوکی با تأکید بر ضرورت حمایت دولت از تولید می‌افزاید: برای پر کردن خلأ واردات، دولت باید مواداولیه ارزان و ارز برای تامین واردات مواداولیه خارجی در اختیار تولیدکنندگان داخلی قرار‌دهد تا بتوانند بازار را اشباع کنند و قیمت‌ها را کاهش دهند. وی معتقد است اگر تولیدکننده به تولید در 3شیفت کاری برسد، این میزان تولید اضافه ضمن اشباع بازار، صادرات و ارزآوری به همراه دارد و تولیدکننده با کسب درآمد ارزی می‌تواند قیمت خود را در بازار داخلی بشکند.
نه خریدار نقدینگی دارد و نه فروشنده
کاهش توان خرید، رکود را به حرف اول بازار لوازم خانگی تبدیل کرده است. مردم در حال حاضر تنها مایحتاج خود را خرید می‌کنند و بسیاری از کسانی که هرچندسال یک‌بار لوازم خانگی خود را عوض می‌کردند امروز به تعمیرات روی آورده‌اند. اما این تنها خریداران نیستند که جیبشان خالی است. رئیس اتحادیه فروشندگان لوازم خانگی یکی از مشکلات بازار را کمبود نقدینگی نزد فروشندگان عنوان می‌کند و می‌افزاید: دولت باید از تولیدکننده و فروشنده حمایت و با کاهش هزینه‌ها شرایط را برای فعالیت آنها آسان‌تر کند. فروشنده‌ای که تا 2سال پیش گران‌ترین یخچال ساید را 3میلیون‌تومان می‌خرید امروز باید برای ارزان‌ترین نوع این کالا 25میلیون تومان بپردازد و این در کنار هزینه‌های دارایی و بیمه و شهرداری و هزینه‌های جاری فرصت نفس کشیدن را از کسبه گرفته است. به گفته پازوکی هم‌اکنون بازار لوازم خانگی در زمینه پکیج، کولرگازی و ظرفشویی با کمبود شدید روبه‌رو است و تولیدکنندگان یخچال فریزر، لباسشویی و ساید با تمام ظرفیت کار نمی‌کنند چون مواداولیه ندارند، به همین دلیل خرید و تولید آنها به روز و نهایتا برای تولید یک‌ماه آنهاست.
حذف امکانات برای کاهش قیمت
«تولید لوازم خانگی ارزان» به‌عنوان راهکار حل معضل بازار لوازم خانگی چند وقتی است که زیاد از زبان مسئولان شنیده می‌شود اما اصولا تولید ارزان بدون کاستن از کیفیت یا کمیت یا هردو، تا چه حد امکانپذیر است؟ سخنگوی انجمن تولیدکنندگان لوازم‌خانگی در گفتوگو با همشهری در پاسخ به این پرسش می‌گوید: سیاست تولیدکنندگان برای ارائه کالای ارزان قیمت به این صورت است که محصولات باکیفیت تولید می‌شود اما با امکانات کمتر. حمیدرضا غزنوی می‌افزاید: برندهای مطرح کشور حاضر نیستند با کاهش کیفیت به نام برند خود ضربه بزنند، ضمن اینکه بعد از تحریم‌ها فرصت مناسبی برای برندهای داخلی پیش آمده که اعتبار خود را افزایش دهند. این شرایط در کنار رقابتی که میان تولیدکننندگان داخلی وجود دارد تضمینی برای حفظ کیفیت محصولات محسوب می‌شود و اجازه کاهش کیفیت تولیدات را به کارخانه‌ها نمی‌دهد. وی درباره جزئیات اجرای طرح تولید لوازم خانگی ارزان می‌گوید: تلاش شرکت‌هایی که برای این کار اعلام آمادگی کرده‌اند بر این است که بدون دریافت سود، 5قلم کالای اصلی خانگی شامل یخچال، اجاق‌گاز، ماشین‌لباسشویی، جاروبرقی و تلویزیون ۳۲ و ۴۳ اینچ را با قیمت مناسب برای اقشار آسیب‌پذیر تولید کنند. به گفته وی، این اقلام در قالب دو سبد، یکی با قیمت ۹میلیون‌و۷۰۰ هزار تومان و دیگری ۱۵میلیون‌و۸۰۰هزار تومان به‌دست جامعه هدف خواهد رسید. سخنگوی انجمن تولیدکنندگان لوازم خانگی درباره میزان تولید و نحوه توزیع اقلام ارزان می‌افزاید: یکی از واحدهای تولیدی بزرگ کشور تا پایان امسال یک‌میلیون‌و ۵۰۰ هزار دستگاه لوازم‌خانگی ارزان تولید می‌کند که این میزان معادل ۲۰درصد سهم کل کشور است، اما مطابق مصوبه ستاد تنظیم بازار این کالاها در بازار عرضه نمی‌شوند، بلکه با نظارت معاونت بازرگانی داخلی وزارت صنعت، معدن و تجارت در اختیار گروه‌های هدف قرار‌می‌گیرند. علی‌رغم تاکید تولیدکنندگان بر حفظ کیفیت، کاهش امکانات برای پایین آمدن هزینه‌های تولید سیاستی است که پیش از این در صنعت خودروسازی کشور آزموده شده و ناگفته پیداست که ثمره‌ای جز کاهش رضایت مصرف‌کننده نداشته است. آیا این سیاست در تولید لوازم خانگی نتیجه متفاوتی خواهد داشت؟
ارز و مواداولیه؛ پاشنه آشیل تولید
سخنگوی انجمن تولیدکنندگان لوازم خانگی مشکل اصلی تولیدکنندگان را نبود ارز و مشکلات تامین مواداولیه داخلی به‌ویژه فولاد عنوان می‌کند و می‌افزاید: با توجه به شرایط خاص کشور، ارز به مسئله مهمی برای تولیدکنندگان تبدیل شده و به‌نظر می‌رسد دولت و وزارت صنایع باید در این زمینه مدیریت و کنترل قوی‌تری داشته باشند تا شرکت‌هایی که عمق ساخت داخلی بیشتری دارند در اولویت تامین ارز قرار‌گیرند. از سوی دیگر باید ضرورت‌ها و اولویت‌های تامین ارز با توجه به محدودیت منابع تغییر کند. به گفته غزنوی، زمانی که تامین لوازم خانگی به‌عنوان نیاز اساسی مردم معطل تخصیص ارز است، به‌عنوان مثال واردات خودروی چینی نمی‌تواند اولویت بالاتری از این لحاظ داشته باشد. مسئله بعدی اما همچنان فولاد است. غزنوی می‌گوید: در فولاد با اینکه اتفاقات خوبی افتاده اما هنوز مسئله حل نشده و همچنان تولیدکنندگان، فولاد را از بازار آزاد تهیه می‌کنند. به اعتقاد این عضو انجمن تولیدکنندگان لوازم خانگی، اینکه ورق فولاد 12هزارتومانی با قیمت 22هزار تومان به‌دست تولیدکننده نهایی می‌رسد، نشان می‌دهد یک جای کار ایراد دارد. وی در زمینه افزایش هزینه تولید و تناسب آن با قیمت مصوب نیز معتقد است اگر مولفه‌های تولید افزایش قیمتی بیش از 25درصد داشته باشند باید درباره آن زودتر تصمیم‌گیری شود تا تولید به مشکل نخورد اما در شرایط حاضر به‌نظر می‌رسد به‌طور میانگین مشکل خاصی برای تولیدکنندگان نیست و قیمت مصوب می‌تواند از سوی کارخانه‌ها و شرکت‌های تولیدی رعایت شود.
عزم دولت برای حل مشکل مواداولیه
تامین مواداولیه یکی از مشکلات تولیدکنندگان داخلی و از موانع افزایش تولید عنوان می‌شود. اولویت تامین فولاد برای خودروسازان و تمایل به صادرات فولاد و کسب درآمد دلاری نزد فولادسازان از یک سو و قیمت بالای این محصول در بازار، تامین آن را برای کارخانه‌های تولید لوازم‌خانگی سخت کرده و از گلایه‌های اصلی تولیدکنندگان بوده است. دولت اما به‌نظر می‌رسد در این زمینه برنامه‌هایی دارد. معاون امور صنایع وزارت صمت موضوع تأمین مواداولیه (داخلی و وارداتی) را به‌عنوان رکن اصلی فعالیت صنایع کوچک و متوسط، دومین هدف وزارت صمت پس از احیای واحدهای راکد عنوان و اعلام کرده است که ساماندهی زنجیره فولاد و پتروشیمی توسط این وزارتخانه دنبال می‌شود. مهدی صادقی‌نیارکی درخصوص سهمیه ماده اولیه ورق گفته است: ظرفیت تولید ورق حدود ۸.۵ میلیون تن است، اما پروانه‌های صادره در سال‌های گذشته بیش از این عدد است و اگر می‌خواستیم بر اساس پروانه‌های بهره‌برداری صادر شده سهمیه مواداولیه اختصاص دهیم اینقدر موجودی مواداولیه نداشتیم ضمن اینکه مدلی که معاونت معدنی وزارتخانه سال‌ها قبل ارائه کرده بود بر اساس خرید و تولید این بنگاه‌ها تأمین می‌شود تا عدالت در توزیع مواداولیه اتفاق بیفتد. به گفته او از حدود یک‌ماه‌و‌نیم قبل و با دستورالعملی روند تأمین مواداولیه به معاونت صنایع وزارت صمت واگذار شده و با دستورالعملی که این معاونت به استان‌ها ابلاغ کرده مقرر شد میانگین آمار تولید و خرید بنگاه‌ها در سال‌های ۹۷ و ۹۸ مبنای اختصاص سهمیه مواداولیه قرار‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌گیرد؛ یعنی هر کدام از این آمار کمتر بود به‌عنوان سهمیه سال‌جاری درنظر گرفته می‌شود و برای واحدهایی که راکد و غیرفعال بودند نیز با تأیید کارگروه استانی تا ۳۰ درصد ظرفیت اسمی برای آنها سهمیه تخصیص می‌یابد. صادقی‌نیارکی با تأیید تلویحی افزایش قیمت لوازم خانگی به‌عنوان «تابعی از عوامل مختلف» افزوده است: این قیمت‌ها تابع عوامل مختلف مانند نهاده‌های تولید است. زمانی که نرخ ارز تغییر می‌یابد و یا قیمت ورق گالوانیزه و پلیمر بر مبنای قیمت‌گذاری در بورس بر اساس قیمت جهانی و رقابتی که در آن شکل می‌گیرد به‌صورت ضریبی از نرخ تسعیر ارز نیمایی تعیین می‌شود این خودبه‌خود منجر به افزایش قیمت محصول می‌شود.
