دگردیسی بزرگ

جواد نصرتی  

1311 سرآغاز یک دهه دگرگونی و تغییرات عمده در ورزش ایران بود. موج صنعتی‌سازی دولت و گسترش شهرنشینی در ایران، طبقه متوسط را در کشور فربه‌تر و ورزش به عنوان یکی از نمادهای تجدد و ترقی، روز‌به‌روز ایرانی‌های بیشتری را به خود جذب می‌کرد. با وجود علاقه‌مندی دولت برای توسعه ورزش، این مردم بودند که کودک کم‌جان ورزش در ایران را پا‌به‌پا پیش می‌بردند. در همان سال، دوچرخه‌سواران برای اولین بار مسیر تهران تا کرج و تهران تا دربند و برعکس را در چیزی که می‌توان اولین رقابت دوچرخه‌سواری ایران خواند رکاب‌زدند. اولین مسابقات متمرکز دو‌و‌میدانی هم در تهران برگزار شد و روز‌به‌روز انجمن‌ها و کلوب‌های ورزشی بیشتری در شهرهای بزرگ تشکیل می‌شد. 
تنها نهادهای دولتی که در امر ورزش فعال بودند انجمن ملی تربیت‌بدنی و کانون ورزش وزارت جنگ بودند اما هر دو نهاد، با فاصله پشت سر نسلی تازه قرار‌داشتند که ورزش جایگاهی ویژه در سبک زندگیشان داشت. پیشتازی مردم چنان بود که هر دو نهاد، خیلی زود در تاریخ محو شدند. این تکاپوی مردمی، در نبود نهادهای قدرتمند رسمی بیشتر نوعی لذت‌جویی همگانی بود. دلیل وجود چنین فضایی در ورزش ایران در آن سال‌ها، بدون نادیده‌گرفتن نقش حکومت، محصول نگاه بنیانگذاران ورزش مدرن در ایران بود. میر‌مهدی خان ورزنده، پدر ورزش مدرن ایران، پیرو مکتب سوئدی‌ها در ورزش بود که در آن، رقابت جایگاهی نداشت و ورزش، امری برای بهبود صحت جسم و روان عموم مردم بود. در میانه همین دهه، با ورود توماس گیبسون که به تازگی از دانشگاه کلمبیا فارغ‌التحصیل شده‌‌بود، رویکرد به ورزش در کشور تغییر کرد و رقابت و همکاری تیمی به اولویت اول ورزش ایران تبدیل شد. تلاش‌های خودجوش در ابتدای دهه دوم قرن برای گسترش ورزش، سنگ بنای تحول بزرگ در ورزش ایران بود و فدراسیون‌ها و نهادهای رسمی، از دل همین لذت‌جویی‌ها زاده شدند.