هدیه‌های بزرگ فرهنگی به دایره‌المعارف بزرگ اسلامی

عنایت‌الله مجیدی-مدیر کتابخانه مرکز دایره‌المعارف بزرگ اسلامی

اساس شکل‌گیری کتابخانه مرکز دایره المعارف بزرگ اسلامی، در بدو تاسیس، با اهدای مجموعه کتاب‌های کتابخانه شخصی محمدکاظم موسوی بجنوردی، رئیس مرکز، اتفاق افتاد. پس از آن و به‌تدریج فرهیختگان و اندیشمندان دیگری با اهدای کتابخانه‌های شخصی‌شان به غنای این مجموعه افزودند، ازجمله مجموعه کم‌نظیر خاندان سلطانعلی سلطانی (شیخ‌الاسلامی بهبهانی) که در سال 1368به این مرکز اهدا شد شامل حدود 4 هزار جلد کتاب چاپی، 57عنوان مجله و روزنامه قدیمی، حدود 537مجلد در 1259عنوان نسخه خطی و تعداد قابل‌توجهی یادداشت‌های چاپ‌نشده.
اسامی بزرگانی که کتابخانه‌های تخصصی خود را به این مجموعه هدیه کرده‌اند بسیار زیاد است و اکنون مشخصات و اسامی 175نفر از اهداکنندگان کتابخانه‌های شخصی و شرح کتاب‌ها و نسخ خطی و چاپی، یادداشت‌ها، گزارش‌ها، نامه‌ها و مجلات قدیمی با جزئیات و به دقت در 2 مجلد1250صفحه‌ای زیر چاپ است. ذکر نام این عزیزان در این یادداشت نمی‌گنجد، ولی به‌عنوان نمونه می‌توان به ایرج افشار با اهدای بیش از 24هزار جلد کتاب، فریدون آدمیت، شفیعی‌کدکنی، فریدون مشیری، ژاله آموزگار، محمدجواد حجتی کرمانی، عبدالحسین زرین‌کوب، احمد منزوی، احمد آخوندی، مهیار خلیلی، منوچهر مرتضوی، پروفسور ریچارد بولت، ارباب جمشید جمشیدی و... اشاره کرد.
در این میان، داستان‌های جذابی هم از نحوه اهدای کتابخانه‌ها وجود دارد که گفتن آنها خالی از لطف نیست. ازجمله قصه خرید و انتقال کتابخانه مؤسسه کانگاه بمبئی که خریداران غربی حاضر بودند مبالغ بسیار بالایی برای خرید آن بپردازند. از مرکز دایره‌المعارف اسلامی آقایان احمد تفضلی و حسن انصاری، با سفر به بمبئی و معرفی مرکز، موفق شدند این مجموعه نفیس را با حداقل قیمت که در واقع هزینه نگهداری آن بود، بخرند و به کتابخانه مرکز ملحق کنند.
ماجرای اهدای کتاب از سوی بعضی از بزرگان هم خواندنی است. به‌عنوان نمونه، عارف‌علی پاینده که دلبستگی خاصی به کتاب‌های خود داشت، به‌حدی که قادر نبود در زمان حیات آن را ببخشد، با مراجعه به دفترخانه و ثبت قانونی، کتابخانه شخصی‌اش را با بیش از 13هزار جلد کتاب، بعد از فوت، به مرکز دایره‌المعارف بزرگ اسلامی بخشید.
آمار کل کتاب‌ها و مجله‌های چاپی و خطی کتابخانه‌ای که بدین‌سان شکل گرفت 820هزار و 859جلد تا پایان سال 1401بوده است. افزون بر این، تعداد قابل توجهی فیلم، عکس، اسلاید، لوح فشرده، نشریه‌های ادواری، روزنامه‌ها و مجلات خارجی، اسناد، نامه‌ها و فرامین گردآوری‌شده از اسناد مهم تاریخی و علمی از داشته‌های این کتابخانه به‌شمار می‌رود.
اکنون کتابخانه این مرکز که در بدو تاسیس با اهدای کتاب شروع به‌کار کرد با تلاش‌های بی‌وقفه و همت والای بزرگان عرصه علم و فرهنگ کشور با سنت پسندیده اهدای کتاب در شمار یکی از معتبرترین کتابخانه‌های تخصصی کشور قرار گرفته است.