باید غول‌ها را ببریم تا المپیکی شویم

مهرداد رسولی
مدت زمان زیادی از تشکیل تیم ملی بسکتبال سه‌‌نفره زنان سپری نشده اما این رشته، در همین بازه زمانی نسبتا اندک طرفداران بسیاری پیدا کرده و دلیل اصلی آن هم درخشش دختران بسکتبالیست ایرانی در مسابقات مهم بین‌المللی است. تشکیل تیم ملی بسکتبال سه‌نفره تا 5سال قبل برای دختران بسکتبالیست ایران آرزویی دست‌نیافتنی بود اما این روزها درخشش در مسابقات جهانی را جشن می‌گیرند و شانس حضور در المپیک توکیو را هم دارند. این تیم درست در روزهایی سر و شکل گرفت که ورزش زنان در مقایسه با سال‌های قبل پیشرفت قابل ملاحظه‌ای داشته و دختران بسکتبالیست هم در چنین فضایی مجال خودنمایی پیدا کرده‌اند. حضور یک تیم سه‌نفره در مسابقات چند جانبه ترکمنستان نخستین جرقه‌ای بود که در نهایت به تشکیل تیم ملی بسکتبال سه‌نفره زنان ایران منجر شد. پیش از این مسابقات، فدراسیون بسکتبال به واسطه حضور داوران و مربیان مرد در تیم‌های خارجی، موافق حضور تیم ملی بسکتبال زنان در مسابقات بین‌المللی نبود اما موانع یکی پس از دیگری برداشته شد و دست آخر فدراسیون بسکتبال هم پذیرفت که دختران ایران با حجاب اسلامی روانه مسابقات شوند. به این ترتیب تیم ملی بسکتبال سه‌نفره زنان ایران به مسابقات آسیایی و جهانی اعزام شد و نخستین حضور دختران بسکتبال ایران در یک مسابقه رسمی و بین‌المللی در سال‌های پس از پیروزی انقلاب رقم خورد. دختران ملی‌پوش بسکتبال اگرچه روی سکو نرفتند اما چه کسی است که نداند کسب نتیجه در مسابقاتی از این دست اهمیت چندانی ندارد و سدشکنی دختران بسکتبال اتفاقی به‌مراتب مهم‌تراست. تیم ملی بسکتبال سه‌نفره ایران چند‌ماه قبل در مسابقات جهانی و مسابقات غرب آسیا درخشید و حالا یکی از شانس‌های کسب سهمیه المپیک توکیو به شمار می‌رود. آنها همه این فراز و فرودها را رؤیایی می‌دانند که آرام‌آرام به واقعیت بدل شده است.

بهترین شوتزن آسیا

دلارام وکیلی
رسیدن به سطح اول بسکتبال برای دختران بسکتبال ایران سهل‌الوصول نبوده اما جای شکرش باقی است که در اوج پختگی وارد تیم ملی شده‌اند و تجربه توپ زدن آنها در تیم ملی بسکتبال پنج‌نفره به ظهور یک تیم جاه‌طلب در بسکتبال ایران منجر شده است. دلارام وکیلی، بلند قامت‌ترین بازیکن تیم ملی بسکتبال سه‌نفره زنان است که عنوان بهترین شوتزن مسابقات غرب آسیا را هم یدک می‌کشد. او تجربه حضور در جام جهانی بسکتبال را دارد و در مسابقات آسیایی به‌عنوان بازیکنی که با شوت‌های 3‌امتیازی‌اش حریفان را وادار به عقب‌نشینی می‌کند شناخته می‌شود. مهاجم تیم ملی بسکتبال سه‌نفره زنان در مسابقات غرب آسیا، یک‌بار آمار 8شوت موفق از 11شوت و یک‌بار هم 6شوت موفق از 10شوت را ثبت کرد که رکوردهای قابل اعتنایی است. بازیکن یک متر و 85سانتی‌متری تیم ملی در 28سالگی جزو با تجربه‌هاست. او که به‌عنوان یکی از فوق ستاره‌های بسکتبال زنان شناخته می‌شود، مدارس و مسابقات آموزشگاهی را جایی برای کشف بسکتبالیست‌های با استعداد می‌داند و می‌گوید: «نخستین بار در مسابقات مناطق آموزشگاه‌ها بود که استعدادیاب‌ها بازی مرا دیدند و بعد از آن به مسابقات استانی دعوت شدم تا برای تیم تهران بازی کنم. در آن روزها در زنگ ورزش فقط بسکتبال بازی می‌کردم. گاهی با دوستان تیم تشکیل می‌دادیم و گاهی انفرادی بازی می‌کردم. شاید به همین دلیل در پرتاب‌های 3‌امتیازی مهارت دارم. این روند ادامه داشت تا اینکه به تیم ملی جوانان دعوت شدم و تجربه بازی در تیم‌های سه‌نفره و پنج‌نفره را دارم». قوانین بازی در بسکتبال سه‌نفره و پنج‌نفره کاملا متفاوت است اما بسیاری از ملی‌پوش‌ها برای ادامه روندی که تیم ملی بسکتبال سه‌نفره در پیش گرفته رنج حضور در تمرینات هر دو تیم را به جان خریده‌اند. دلارام وکیلی که سابقه بازی در هر دو تیم را دارد، درباره تفاوت‌های این دو سبک بازی می‌گوید: «بسکتبال سه‌نفره معمولا در فضای باز برگزار می‌شود و همراه با موزیک است. نکته دوم درباره بسکتبال سه‌نفره این است که زمین مخصوص خودش را دارد. ابعاد زمین در مقایسه با بسکتبال پنج نفره نصف می‌شود و بازیکنان 2 تیم روی یک حلقه بازی می‌کنند. هر تیم هم 4 بازیکن دارد که 3 بازیکن مدام در زمین حضور دارند. ریباند در بسکتبال سه‌نفره خیلی مهم است چون اگر بازیکن تیمی که شوت زده در ریباند توپ را تصاحب کند می‌تواند دوباره پرتاب را انجام بدهد و امتیاز بگیرد اما اگر بازیکن حریف توپ را بگیرد بازی از بالای قوس 3‌امتیازی شروع می‌شود و 12ثانیه فرصت دارد تا یک حمله را تدارک ببیند. شاید همین شور و هیجان باعث شده که خیلی از بازیکنان قید ادامه بازی در بسکتبال پنج نفره را بزنند و به بسکتبال سه‌نفره رو بیاورند».
بسکتبال سه‌نفره معمولا در فضای باز برگزار می‌شود و همراه با موزیک است. نکته دوم درباره بسکتبال سه‌نفره این است که زمین مخصوص خودش را دارد

پنج سال گذشت

سعیده علّی
سعیده علّی، کاپیتان تیم ملی بسکتبال سه‌نفره و یکی از بانیان اصلی تشکیل این تیم است. او سال‌ها بازوبند کاپیتانی تیم ملی بسکتبال پنج نفره زنان را بر بازو بسته اما 2سال قبل، یکباره با این تیم خداحافظی کرد تا به پیشرفت بسکتبال سه‌نفره در ایران کمک کند. او در مقایسه با سایر بازیکنان، قامت کوتاه‌تری دارد اما مغز متفکر تیم است و بین بازیکنان چنان مقبولیتی دارد که وقتی شروع به حرف زدن می‌کند بقیه وادار به سکوت می‌شوند. سعیده علی که شناخته شده‌ترین دختر بسکتبالیست ایران است درباره تشکیل تیم ملی بسکتبال سه‌نفره زنان می‌گوید: «‌حدود 5سال از عمر تیم ملی بسکتبال سه‌نفره زنان گذشته است. وقتی برای نخستین بار به مسابقات غیررسمی ترکمنستان رفتیم خیلی از مربیان و بازیکنان تازه با بسکتبال سه‌نفره آشنا شدند و مدیران وقت فدراسیون هم از ما حمایت کردند. آن موقع هنوز حجاب ما مورد تایید فدراسیون جهانی قرار نگرفته بود و به ما اجازه نمی‌دادند در مسابقات رسمی با حجاب اسلامی بازی کنیم. 4سال قبل بود که فدراسیون جهانی حجاب ما را تایید کرد و فدراسیون هم ما را مورد حمایت قرار داد». مورد تایید قرار گرفتن حجاب دختران ملی‌پوش بسکتبال از سوی فدراسیون جهانی نقطه عطفی در ورزش بانوان ایران است؛ چرا که این تصمیم مسیر اعزام آنها به مسابقات بین‌المللی را هموار کرد و حالا باید منتظر رشد و پیشرفت روزافزون این رشته ورزشی در کشور باشیم. کاپیتان تیم ملی بسکتبال سه‌نفره می‌گوید: «‌بعد از موفقیت‌های نسبی تیم ملی بسکتبال سه‌نفره زنان در چند مسابقه رسمی، برای کسب پیروزی در میدان‌های بزرگ‌تر هم‌قسم شدیم. قبل از شیوع کرونا و به واسطه کثرت مسابقات داخلی بسکتبال سه‌نفره به رتبه پنجم رده‌بندی فدراسیون جهانی هم صعود کردیم و اگر به رتبه چهارم می‌رسیدیم بدون حضور در مسابقات انتخابی، به المپیک راه پیدا می‌کردیم. ما تا المپیک یک قدم فاصله داشتیم اما حالا برای صعود باید به مسابقات انتخابی برویم».
برای نخستین بار که به مسابقات غیررسمی ترکمنستان رفتیم خیلی از مربیان و بازیکنان تازه با بسکتبال سه‌نفره آشنا شدند

کفش 4 میلیون تومانی

سحر نجفی
شاید اگر پای حامیان مالی در میان نبود، تیم بسکتبال سه‌نفره زنان ایران به این زودی سر و شکل نمی‌گرفت و در سال 2016 برای نخستین بار راهی مسابقات بین‌المللی ترکمنستان نمی‌شد. این نخستین خبری بود که از تیم بسکتبال سه‌نفره ایران در رسانه‌ها منتشر شد و فدراسیون بین‌المللی بسکتبال هم از آن به ‌عنوان اتفاقی به یادماندنی یاد کرد. سحر نجفی، یکی از ستاره‌های بسکتبال ایران که در پست پاور فوروارد بازی می‌کند و چندین بار با تیم‌های استقلال، گاز و دانشگاه آزاد در لیگ بسکتبال زنان قهرمان شده، حضور در مسابقات ترکمنستان را نقطه شروعی برای بسکتبال سه‌نفره زنان در ایران می‌داند؛ «بعد از این مسابقات بود که بسکتبال سه‌نفره زنان به‌ طور رسمی فعالیتش را در ایران شروع کرد و به مسابقات آسیایی و جهانی هم رفت. در این مدت سختی‌های زیادی را به جان خریدیم تا بسکتبال سه‌نفره در ایران پیشرفت کند. واقعیت این است که ما به واسطه نوع حجاب و پوششی که داریم باید نسبت به رقبا بیشتر تلاش کنیم. این ماجرا باعث نشده تا از مبارزه دست بکشیم و همیشه در مسابقات بین‌المللی با تمام قدرت به میدان رفتیم. تنها خواسته ما این است که مورد حمایت قرار بگیریم. اگر حمایت نشویم جایگاهی که به‌سختی در این 5سال کسب کرده‌ایم از دست خواهد رفت. امید ما این است که لیگ بسکتبال سه‌نفره شروع به فعالیت کند و حامیان مالی هم از آن حمایت کنند». تیم ملی بسکتبال سه‌نفره زنان در حالی برای صعود به المپیک با غول‌های بسکتبال جهان دوئل می‌کنند که قرارداد حرفه‌ای ندارند و برخی بازیکنان که همزمان در لیگ بسکتبال 5نفره هم بازی می‌کنند دغدغه خرید کفش‌های گران‌قیمت بسکتبال را دارند. سحر نجفی در مورد هزینه‌هایی که یک ملی‌پوش بسکتبال برای ادامه زندگی ورزشی‌اش صرف می‌کند می‌گوید: «‌برخی بازیکنان ملی‌پوش لیگ بسکتبال زنان حدود 100میلیون تومان بابت هر فصل دریافت می‌کنند و بقیه بازیکنان دستمزد چندانی نمی‌گیرند و برای خرید کفش بسکتبال مشکل دارند. تنها منبع درآمد ما جایزه‌هایی است که در مسابقات داخلی بسکتبال سه‌نفره دریافت می‌کنیم که آن هم کفاف نمی‌دهد. مثلا یک کفش مناسب بسکتبال با این وضع دلار به حدود 4میلیون تومان رسیده و هر بازیکن در هر فصل 2 دست کفش بسکتبال می‌خواهد. همین باعث شده بسیاری از بازیکنان با استعداد بسکتبال عطای این ورزش را به لقایش ببخشند و بروند». 

با قدرت برای المپیک

کیمیا تهرانی
کیمیا تهرانی یکی از جوان‌ترین بازیکنان تیم ملی بسکتبال سه‌نفره زنان است و یکی از معدود بازیکنانی که در همه رده‌های سنی برای تیم ملی به میدان رفته. او حالا در بیست‌و‌سه سالگی به ‌عنوان جوان‌ترین بازیکن تیم ملی شناخته می‌شود و برای بسیاری از دخترانی که آینده زندگی ورزشی‌شان را در بسکتبال سه‌نفره جست‌وجو می‌کنند، الهام‌بخش است. کیمیا تهرانی همزمان در تیم‌های ملی پنج‌نفره و سه‌نفره و در پست‌های مختلف بازی می‌کند و به گواه همبازیانش یکی از استعدادهای ناب بسکتبال ایران است که حتی شانس بازی در لیگ‌های خارجی را هم دارد. 
کیمیا در شرایطی به ستاره تیم ملی بسکتبال سه‌نفره زنان بدل شده که اصلا چیزی به نام لیگ بسکتبال سه‌نفره برگزار نمی‌شود. دخترملی‌پوش بسکتبال که با تیم بهمن و بدون باخت در لیگ بسکتبال پنج نفره قهرمان شده می‌گوید: «فدراسیون بسکتبال در حال بررسی شرایط برای برگزاری لیگ بسکتبال سه‌نفره است و هم‌اکنون صرفا با حضور در مسابقات داخلی برای حضور در میدان‌های بین‌المللی آماده می‌شویم. این مسابقات تا قبل از شیوع کرونا به‌طور هفتگی و مرتب برگزار می‌شد اما برای حضور آبرومندانه در مسابقات بین‌المللی نیاز داریم که در کمپ‌های تمرینی حضور داشته باشیم. من استعدادهای بالقوه‌ای در بسکتبال سه‌نفره ایران می‌بینم. اگر این شرایط مهیا شود در این رشته حرف‌های زیادی برای گفتن داریم». کاری که دختران بسکتبال سه‌نفره ایران می‌کنند در ورزش ایران استثناست. آنها در طول سال در مسابقات بسکتبال پنج نفره به میدان می‌روند و مسابقات هفتگی بسکتبال سه‌نفره هم به‌دلیل شیوع کرونا تعطیل شده اما در مسابقات انتخابی المپیک با تمام قدرت به میدان می‌روند. پخش مسابقات بسکتبال زنان در تلویزیون اما نقطه روشن و امیدوار‌کننده‌ای برای دختران بسکتبال ایران است. به واسطه پوشش تلویزیونی این مسابقات، بسیاری از دختران کم سن و سال راهی باشگاه‌های ورزشی می‌شوند اما بسیاری از آنها توان خرید لباس‌های بسکتبال را هم ندارند. کیمیا تهرانی که در یکی از باشگاه‌های محله قیطریه مربیگری می‌کند دستی هم در کشف استعدادها و کمک به بازیکنان کم‌بضاعت دارد و برای بسکتبال ایران کیمیای واقعی است؛ «‌در باشگاهی که مربیگری می‌کنم با بسیاری از دخترهای کم‌سن و سال مواجه می‌شوم که توان خرید کفش بسکتبال را هم ندارند اما این ورزش را دوست دارند. من معمولا به این بچه‌ها کمک می‌کنم تا به رویاهای‌شان برسند اما ‌ای کاش استعدادیاب‌ها به مناطق محروم می‌رفتند تا این بچه‌ها هم کشف شوند و تحت پوشش فدراسیون قرار بگیرند. من به اتفاق چند نفر از بچه‌های تیم ملی بسکتبال قصد داریم به این مناطق برویم و به بچه‌هایی که بضاعت مالی ندارند کمک کنیم تا بسکتبال بازی کنند. بچه‌هایی که بسکتبال را دوست دارند اما از بضاعت مالی کافی برخوردار نیستند می‌توانند به باشگاه قیطریه بیایند و خودشان را به من معرفی کنند تا در مسیر حمایت قرار بگیرند».

بازی در زمین متحرک 
بسکتبال سه‌نفره هم مثل بیشتر ورزش‌های نوظهور که بعد از یک وقفه طولانی از سر گرفته شده یا تازه در ایران شروع به فعالیت کرده با مشکلات ریز و درشتی دست و پنجه نرم می‌کند. شاید جالب باشد بدانید که بسکتبال سه‌نفره در یک زمین قابل حمل انجام می‌شود. یعنی قطعات مخصوصی مثل تکه‌های پازل به هم وصل می‌شود تا یک مسابقه بسکتبال برگزار شود و بعد از انجام بازی هم جمع‌آوری می‌شوند. حتی جایگاه تماشاگران هم با استندهای فلزی ایجاد می‌شود. بسکتبال سه‌نفره در همه کشورهای جهان یک ورزش خیابانی است اما چنین امکانی برای دختران ایرانی وجود ندارد. دلارام وکیلی می‌گوید این زمین‌های مخصوص از کشورهای دیگر وارد می‌شود و گرانی سرسام‌آور دلار، آینده این رشته ورزشی در ایران را تهدید می‌کند؛ «در ایران یکی دو نفر از این زمین‌های مخصوص دارند و مسابقات داخلی با کمک آنها انجام می‌شود. زمین مورد تایید فدراسیون جهانی در ایران وجود ندارد یا اگر وجود دارد تاکنون روی آن بازی نکرده‌ایم. ما ترجیح می‌دهیم تمرینات‌مان هم در فضای باز و روی زمین‌های استاندارد برگزار شود تا در شرایط مسابقه قرار بگیریم اما روال کار اینگونه است که تمرین در سالن انجام می‌شود و مسابقه روی زمین‌های مخصوص. به همین دلیل وقتی به مسابقات بین‌المللی می‌رویم در چند دقیقه ابتدایی بازی کنترل توپ از دست‌مان خارج می‌شود. شاید تا چند سال قبل به راحتی می‌شد زمین‌های مخصوص را وارد کرد اما حالا با دلار 21هزار تومانی بسیار سخت است. با این حال اگر می‌خواهیم بسکتبال سه‌نفره در ایران پیشرفت کند باید بهایش را بپردازیم».

دوئل با غول‌های بسکتبال جهان 
سعیده علی با خداحافظی از تیم ملی بسکتبال پنج نفره ریسک بزرگی کرد اما وقتی در مسابقات جهانی 2018جزو 10بازیکن برتر مرحله مقدماتی قرار گرفت، نماد پیشرفت قابل توجه بسکتبال سه‌نفره در ایران شد. تیم ملی ایران در آن مسابقات با تیم‌های برتر جهان مثل آمریکا و روسیه رقابت نزدیکی داشت و برد مقابل تیم ملی آندورا، نخستین پیروزی دختران بسکتبال ایران در مسابقات جهانی بود. نمایش قابل‌قبولی در برابر آمریکا و روسیه قهرمانان ادوار گذشته مسابقات جهانی، و به‌خصوص برد به یادماندنی مقابل آندورا، نگاه دنیا به بسکتبال دختران در ایران را تغییر داد. تیم ملی بسکتبال سه‌نفره زنان ایران در مسابقات جهانی 2019هم با تیم‌های صاحب نامی مثل اسپانیا هم گروه شد و با برد مقابل مغولستان به کارش خاتمه داد. سعیده علی معتقد است، همین بردهای نوبرانه جایگاه بسکتبال زنان در جهان را ارتقا داده و اگر دختران ملی‌پوش مورد حمایت قرار بگیرند، موفقیت‌های بیشتر دور از دسترس نیست. کاپیتان تیم ملی بسکتبال سه‌نفره زنان در مورد شانس صعود این تیم به المپیک می‌گوید: «ما سال آینده در مسابقات انتخابی المپیک با اوکراین، ژاپن، استرالیا و ترکمنستان مسابقه می‌دهیم. از این گروه 2 تیم به المپیک صعود می‌کنند اما فراموش نکنیم که 3 تیم اول گروه ما جزو قدرت‌های برتر بسکتبال جهان به شمار می‌روند. تیم‌هایی که از این گروه صعود نکنند در 2 تورنمنت دیگر به میدان می‌روند و شانس صعود به المپیک را دارند. اگر برنامه‌ریزی داشته باشیم می‌توانیم به المپیک صعود کنیم و جزو 3 تیم برتر آسیا باشیم». سعیده علی برای دخترانی که به بسکتبال سه‌نفره علاقه دارند هم یک پیشنهاد دارد؛ «علاقه‌مندان به این رشته ورزشی به باشگاه قیطریه یا کمپ‌های تمرینی سه‌نفره در سایر باشگاه‌های تهران و شهرستان‌ها مراجعه کنند. فدراسیون هم بازیکنان قد بلند و مستعد را به اردوهای استعدادیابی دعوت می‌کنند و پدر و مادرها می‌توانند از این مسیر به پیشرفت فرزندان‌شان کمک کنند. درست است که امکانات چندانی نداریم اما شانس حضور در مسابقات جهانی به هر دختر ایرانی انگیزه می‌دهد که بسکتبال را انتخاب کند».