روزهای سرنوشت برجام

اسماعیل سلطنت‌پور _ خبر‌نگار

امروز برای توافق هسته‌ای روزی سرنوشت‌ساز است، جلسه شورای امنیت سازمان ملل برای بررسی قطعنامه 2231در حالی برگزار می‌شود که آمریکا قصد دارد قطعنامه‌ای را برای تمدید تحریم تسلیحاتی ایران به رأی بگذارد، وزیر خارجه ایران قرار است در اقدامی بی‌سابقه از طریق ویدئوکنفرانس در جلسه شورای امنیت حضور یابد.

براساس قطعنامه 2231شورای امنیت که در تأیید توافق هسته‌ای صادر شد ضمن ابطال همه قطعنامه‌های قبلی شورای امنیت علیه ایران مقرر شد که دبیرکل سازمان ملل هر 6ماه یک‌بار روند اجرای این قطعنامه را به شورای امنیت گزارش دهد و حالا موعد ارائه گزارش آنتونیو گوترش است که پیش از ارائه رسمی آن سر از رسانه‌ها در آورد.
گوترش در گزارش خود ایران را متهم به‌دست داشتن در حملات تابستان گذشته به تاسیسات نفتی آرامکو کرده است درحالی‌که در اظهارنظر اولیه، ایران را بی‌ارتباط با این قضایا عنوان کرده بود.
ارائه گزارش گوترش همزمان شده با طرح دولت ترامپ برای شلیک تیر خلاص به برجام، ترامپ که اردیبهشت دو سال قبل با خروج از برجام سعی کرده بود این توافق را از پای در بیاورد در جدید‌ترین اقدام قصد دارد قطعنامه‌ای به تصویب شورای امنیت برساند تا براساس آن تحریم تسلیحاتی ایران که براساس قطعنامه 2231قرار است 27مهرماه امسال برچیده شود برای یک دوره نامحدود تمدید شود. گفته می‌شود مذاکرات رسمی برای بررسی قطعنامه پیشنهادی آمریکا از فردا آغاز می‌شود. طبق قطعنامه پیشنهادی آمریکا فروش تسلیحات و تجهیزات نظامی توسط ایران ممنوع خواهد شد و کشورهای دیگر نیز فقط درصورت تأیید کمیته‌های کارشناسی شورای امنیت می‌توانند به ایران اسلحه و تجهیزات نظامی بفروشند. درعین حال تمامی کشورها موظف خواهند شد که درصورت وجود شواهد یا سوءظن در مورد وجود تسلیحات و کالاهای ممنوعه، محموله‌ها را بازرسی کنند و از تمام کشورها می‌خواهد که به همین دلیل کشتی‌ها را در آب‌های بین‌المللی با توافق کشوری که آن شناور با پرچم آن حرکت می‌کند، بازرسی کنند.
روسیه و چین صراحتا با تصمیم آمریکا مخالفت کرده‌اند و پیش‌بینی می‌شود طرح آمریکا با وتو همراه شود و به سرانجام نرسد.
آمریکا یک هفته قبل جلسه‌ای توجیهی برای اعضای شورای امنیت برگزار کرده بود که جزئیاتی از آن منتشر نشد و به همین دلیل مجید تخت‌روانچی، سفیر ایران در نیویورک به کنایه گفت که شاید منتشر‌نشدن جزئیات جل سه به این دلیل باشد که اعضا جمعا خواستار اجرای کامل برجام و قطعنامه ۲۲۳۱ شده‌اند.
آمریکا رایزنی‌های گسترده‌ای را برای جلب همراهی کشورها با طرح ضد‌ایرانی‌اش دنبال کرده است، دیروز وزارت خارجه آمریکا با انتشار بیانیه‌ای با اشاره به سفر برایان هوک، نماینده ویژه آمریکا در امور ایران به امارات نوشت: هوک و مقامات اماراتی درباره تمدید تحریم تسلیحاتی ایران که در ۱۸ اکتبر ۲۰۲۰ تاریخ آن به پایان می‌رسد گفت‌وگو کرده‌اند. برایان هوک، نماینده ویژه آمریکا اطلاعات جدید درباره اقدامات دیپلماتیک در راستای تمدید تحریم تسلیحاتی ایران را به مقامات اماراتی داده است.
دیروز سیدعباس موسوی، سخنگوی وزارت خارجه ایران در مورد واکنش احتمالی ایران به تمدید تحریم‌های تسیلحاتی کشورمان در شورای امنیت سازمان ملل متحد و اینکه چندی پیش رئیس‌جمهور نامه‌ای را به کشورهای باقیمانده در برجام در این زمینه نوشت و گفته شده که در بند آخر این نامه اقدامات احتمالی ایران در پاسخ به این اقدام بیان شده است به خبرنگاران گفت: مخاطبان این نامه اعضای برجام بودند و به‌نظر می‌رسد آنها خودشان پیام این نامه را دریافت کرده باشند؛ اینکه واکنش ایران نسبت به اینگونه اقدامات چگونه  خواهد بود.
وی افزود: دو سه اقدام ویژه طراحی شده که درصورت لزوم در زمان مشخص خود در مورد آن تصمیم‌گیری می‌شود. البته امیدواریم کار به آنجا نکشد و طرف‌های مقابل براساس عقلانیت و درایت تصمیم بگیرند و ما فکر می‌کنیم که اقدام آمریکایی‌ها در این زمینه به نتیجه‌ای نمی‌رسد.
موسوی اعلام کرد: سه‌شنبه بعد از ظهر وزیر خارجه در نشست شورای امنیت سازمان ملل متحد که درخصوص گزارش دبیرخانه این سازمان در مورد اجرای قطعنامه 2231سازمان ملل برگزار می‌شود شرکت و سخنرانی می‌کند.
سخنگوی وزارت خارجه در پاسخ به سؤالی مبنی بر اینکه آمریکایی‌ها اعلام کرده‌اند که اگر تحریم‌های تسلیحاتی ایران تمدید نشود مکانیسم ماشه را با همراهی اروپا فعال خواهند کرد گفت: ما اعلام کردیم که آمریکایی‌ها نه حق و نه توان چنین کاری دارند.
وی گفت: آنها با بدعهدی‌هایی که انجام دادند و با اقدامات تخریبی‌شان علیه برجام و نقض قطعنامه 2231سازمان ملل در جایگاهی نیستند که چنین ادعاهایی را مطرح کنند و بخواهند با استناد به این قطعنامه مفاد و دستاوردهای برجام را از بین ببرند.
وی افزود: رایزنی‌ها را با سایر اعضای شورای امنیت سازمان ملل متحد داشته‌ایم آنها نیز مخالف این رویه هستند و این کار را تقبیح کرده‌اند.
موسوی افزود: ما پیش‌بینی شکست دیگری برای آمریکا در این زمینه داریم و به آنها می‌گویم که آزموده را نیازمایند و راهی که رو به بن بست است را مجددا آزمایش نکنند.
بلژیک، جمهوری دومنیکن، استونی، آلمان، اندونزی، نیجر، سنت وینسنت و گرانادین‌، آفریقای جنوبی، تونس و ویتنام 10عضو غیردائم شورای امنیت سازمان ملل هستند.
حسن روحانی، رئیس‌جمهور ایران 21خرداد در جلسه هیأت دولت گفته بود:  « از چهار کشور عضو دائم شورای امنیت مخصوصا از دو کشور دوست خود روسیه و چین توقع داریم به‌خاطر منافعی که در توافق هسته‌ای مدنظر منطقه و جهان بوده است در برابر توطئه آمریکا بایستند.»

اولین نه به آمریکا و اروپا
در‌ ماه مارس 2016(فروردین 95) آزمایش‌های موشکی ایران، بهانه‌ای برای تشکیل جلسه شورای امنیت شده بود که آن جلسه بدون هیچ قطعنامه‌ای پایان یافت. روسیه در آن جلسه تأکید کرده بود که آزمایش موشکی ایران مغایرتی با قطعنامه‌های سازمان ملل نداشته و نیاز به تحریم ایران نیست.

دست رد شورای امنیت به سینه آمریکا
آمریکا و 3 کشور اروپایی اواخر سال 95هم به بهانه آزمایش موشک خرمشهر، موضوع را در شورای امنیت مطرح کردند اما به‌دلیل اختلاف‌نظر بین اعضا این شورا به هیچ جمع‌بندی‌ای درباره نقض قطعنامه 2231توسط ایران نرسید.

نخستین وتوی روسیه برای ایران
اسفند 96روسیه برای نخستین بار پیش‌نویس یک قطعنامه شورای امنیت درباره ایران را وتو کرد. قطعنامه پیشنهادی بریتانیا که با حمایت آمریکا و فرانسه تهیه شده بود، قصد داشت ضمن تمدید تحریم تسلیحاتی یمن برای یک سال دیگر، ایران را به‌خاطر آنچه ارسال موشک به شیعیان حوثی خوانده می‌شود، محکوم کند که با رأی منفی روسیه مواجه شد.

تنهایی ترامپ در شورای امنیت
مهرماه 97دونالد ترامپ، رئیس‌جمهور آمریکا شخصا به جلسه شورای امنیت سازمان ملل رفت تا جلسه‌ای را علیه ایران برگزار کند. موضوع جلسه منع اشاعه سلاح‌های کشتارجمعی بود اما نتیجه برخلاف نظر او رقم خورد چون آن جلسه به اعلام حمایت یکپارچه اعضای شورای امنیت از برجام و لزوم پایبندی آمریکا به توافق هسته‌ای بدل شد.