7سنگ پیش پای تهران سبز

سیدمحمد فخار- خبر‌نگار

شهر از معدود داشته‌های بشری است که هیچ‌گاه درجا نمی‌زند. ابرشهرهای موجود جهان همواره رو به سوی هدفی جلو می‌روند و کاش این نقطه، رسیدن به شهری سبز باشد. در روزگار حاضر بزرگ‌ترین الگوی شهرها، بهبود شرایط محیط‌زیستی زندگی بشری است. حتی شهرهای آفریقایی کمتر برخوردار هم به صرافت نگهداشت محیط زندگی خود افتاده‌اند. در کشور ما نیز برخی شهرها با سرعت لاک‌پشتی برای رسیدن به شهر سبز راه افتاده‌اند. تهران به‌عنوان بزرگ‌ترین و پرجمعیت‌ترین شهر کشور، هم این مسیر را آغاز کرده اما اینکه چه زمانی به دروازه‌های چنین شهری برسد، افق ناپدیدی دارد. اهمیت تهران در شرایطی است که این شهر می‌تواند الگویی برای رسیدن کل شهرهای کشور به شهر سبز باشد.
7توصیه گزارش پیش‌رو در گفت‌و‌گو با میترا لاوی، کارشناس ارشد محیط‌زیست و المیرا محمدی، کارشناس شهری تهیه شده است. این موارد اگرچه بارها توسط مسئولان شهری و کشور مورد تأکید قرار گرفته‌اند اما هیچ‌گاه جامه عمل کامل به تن ندیده‌اند. در روزهای کرونایی که ترددها نسبت به قبل کمتر است، بازسازی موارد ذیل می‌تواند راهی نو پیش پای مسئولان شهری و البته شهروندان قرار دهد.

شهر سبز کجاست؟
شهر سبز، شهری است که در آن زیرساخت‌های انرژی، حمل‌ونقل و شهرسازی به پایدارترین وضعیت خود رسیده و تامین انرژی شهر از طریق منابع تجدیدپذیر همانند انرژی خورشیدی و باد تامین و انرژی حاصله از طریق شبکه‌های هوشمند انتقال به داخل شهر تزریق می‌شود. ساختمان‌های موجود در چنین شهرهایی از لحاظ مصرف انرژی، آب و تولید پسماند در بهینه‌ترین وضعیت ممکن قرار داشته، دسترسی به حمل‌ونقل پاک برای تمامی مسیرهای درون شهری امکانپذیر بوده و سیستم‌های هوشمند مدیریت شهری، رفت‌وآمد بیش از حد شهروندان را کاهش خواهد داد. در مجموع چنین شهرهایی زندگی سالم‌تر، راحت‌تر و مقرون به‌صرفه‌تری را برای شهروندان خود به ارمغان می‌آورند.

1- رنگ شهر
منظر شهری در بسیاری از نقاط ایران هیچ سنخیتی با اصول شهر سبز ندارد. در تهران این مسئله به لحاظ انبوه سازه‌های نامتقارن و استفاده از رنگ‌های مرده در معماری نما نظیر سفید ساده، طوسی و سیاه به‌شدت وضع بدتر است. ساده کلام اینکه عبور از هیچ کوچه و خیابانی حال شهروندان را خوب نمی‌کند. رنگ پدیده‌ای اساسی در شادابی شهروندان است که با وضع قوانین بسیار ساده و نظارت‌های اولیه، قابل حل است. در برخی شهرهای جهان برای کاهش رنگ‌های مرده، از فضای سبز عمودی استفاده می‌کنند که این نکته نیز می‌تواند در برخی فصول سال مفید باشد اما الگویی دائم و قابل تعمیم به همه معابر نیست.

2- شهر هوشمند
کاهش سفرهای شهری از سال‌های طولانی به دغدغه مسئولان شهری تبدیل شده تا شاید اندکی از ترافیک شهری بکاهند. در چنین شرایطی رسیدن به شهر هوشمند شرایط را به نحو مؤثری هموار می‌کند. مهم‌ترین دستاورد شهر هوشمند، کاستن از مشکلاتی است که حضور فیزیکی در شهر پدید می‌آورد. در روزهایی که ویروس کرونا به شهرهای کشور آمده و شرایط زندگی پیشین را مختل کرده، اجرای اصول شهر هوشمند بسیار مفید و مؤثرتر از پیش خواهد بود.

3- دسترسی به حمل‌ونقل پاک
کربن را دفن کن و اکسیژن را بیرون بکش! این ایده همه طرفداران محیط‌زیست در جای جای دنیاست. البته با وجود صدها میلیون وسیله نقلیه که بر پایه سوخت‌های فسیلی کار می‌کنند، این مهم ممکن نیست. هر موتور بر مبنای سوخت فسیلی، مقادیری از مونواکسید و دی اکسید کربن را در ازای احتراق به طبیعت وارد می‌کند. حال اگر حمل ونقل بر پایه سوخت فسیلی نباشد، مشکل به آسانی حل خواهد شد. حمل ونقل‌های برقی به همین علت در زمره ترددهای پاک قرار می‌گیرد. این وسایل می‌توانند شامل دوچرخه، اسکوتر، موتوربرقی، خودروی هیبریدی و اتوبوس‌های هیبریدی شوند. گسترش استفاده از مترو نیز نکته‌ای مهم و ارزشمند برای دستیابی به شهر سبز است.

4- افزایش اکوتوریسم
رسیدن به شهر سبز به شهروندان سایر نقاط نیز مزایای ویژه خود را می‌رساند. اکوتوریسم دقیقا بر این مبنا تعریف شده است. در بسیاری از شهرهای گردشگرپذیر جهان، جذابیت‌های شهر سبز موجب افزایش مسافران خارجی می‌شود. طراحی ساختمان‌های رنگی و بهره‌گیری از معماری بر پایه فضای سبز و لوازم طبیعی، توانسته جاذبه‌ای جهانی از یک شهر ارائه کند. این فرصت خود محلی برای درآمدزایی پایدار شهری است و به آسانی می‌تواند برگ برنده دوسر سود برای یک شهر باشد.

5- هوا، هوا و هوا
بهترین و جذاب‌ترین شهرهای دنیا هم بدون داشتن هوایی دلپذیر و پاک، نمی‌توانند شهری مفید برای زندگی سبز باشند. سال گذشته تهران 86روز آلوده داشت. در سال 97، 59روز و در سال96 هوای شهر 108روز آلوده را تجربه کرد. این یعنی به‌طور متوسط یک چهارم هوای 3سال اخیر شهر آلوده بوده است و این در تضاد با معیارهای شهر سبز است. در شهرهای پیشرفته این عدد کمتر از 20روز در سال است یعنی با وجود استفاده از خودروهای دیزلی، یک چهارم تهران هوای آلوده دارد.

6- فرصت حضور
بی‌شک مهم‌ترین محور تشکیل شهر سبز، وجود عناصر شهری برای حضور بیشتر شهروندان در فضاهای عمومی است. این فضاها عموما در بوستان‌ها و پیاده‌راه‌ها تعریف می‌شوند اما به‌طور کلی شامل هر فضای در دسترس عموم هستند که شهروند برای آرامش خود، در آن حاضر شود. برای نمونه فضای باغ ایرانی در ده ونک تهران فرصتی برای حضور شهروندان توأم با آرامش محسوب می‌شود که تکثر آن در رسیدن پایتخت به الگوی شهر سبز بسیار مفید و مؤثر خواهد بود.

7- مالیات سبز
پایداری در به‌دست آوردن درآمدها خود مسئله‌ای حیاتی برای رسیدن به یک شهر سبز است. این مبنا، پایه و بنیان فعالیت‌های زیست‌محیطی یک شهر است و می‌تواند علاوه بر رفع نیازهای حیاتی، قلکی برای مواجهه با مشکلات شهری باشد. برای رسیدن به این الگو شهرهای دنیا بر الگوی مالیات سبز تأکید می‌کنند. این مالیات بر آلاینده‌های زیست‌محیطی وضع می‌شود. صنایع و مقصران کوچک و بزرگ آلودگی محیط‌زیست بر این اساس باید جریمه شوند و این جریمه به‌نحوی بازدارنده باشد که شرایط به سمت الگوی شهر سبز پیش رود. تامین درآمد از این طرح در شهری نظیر تهران که میلیون‌ها وسیله آلاینده دارد، موضوعی بسیار مهم و حیاتی است که با اجرای دقیق قانون هوای پاک مصوب 1397مجلس بخشی از آن قابل حل است.

10شهر سبز دنیا
در رده‌بندی‌ای که توسط شرکت (Resonance Consultancy) انجام شده است، پایتخت اتریش در صدر لیست سرسبزترین شهرهای دنیا دارای پاکیزه‌ترین محیط‌زیست قرار دارد. این شرکت از روش خود برای شناسایی شهرهایی استفاده می‌کند که راه را برای رسیدن به آینده‌ای سبز و محیط‌زیست پاکیزه فراهم می‌کند.
معیارهای انتخاب تعداد فضاهای سبز، مکان‌های تخصیص داده شده برای پیاده‌روی و دوچرخه‌سواری شهروندان و همچنین میزان آلودگی هوا بود.