غلبه تقدیرها بر برگزیده‌ها

مهرداد طبرسی ـ روزنامه‌نگار

اختتامیه دوازدهمین دوره جایزه جلال‌آل احمد عصر شنبه 23آذر در تالار قلم کتابخانه ملی ایران برگزار شد تا برگزیدگان جایزه در 4بخش داستان کوتاه، داستان بلند و رمان، مستندنگاری، پژوهش و نقد ادبی معرفی شوند.
به‌گزارش همشهری، سیدعباس صالحی‌ وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی، اشرف بروجردی‌ ریاست کتابخانه ملی، محسن جوادی‌ معاونت فرهنگی و سیدهادی خسروشاهی ازجمله حاضران در اختتامیه دوره دوازدهم جایزه جلال بودند.
در بخش داستان بلند و رمان هیچ اثری به‌عنوان برگزیده جایزه انتخاب نشد و هیأت داوران از 2کتاب «دور زدن در خیابان یک‌طرفه» نوشته محمدرضا مرزوقی (نشر ثالث) و «وضعیت بی‌عاری» نوشته حامد جلالی (انتشارات شهرستان ادب) تقدیر کرد.
در بخش داستان کوتاه نیز هیأت داوران جایزه هیچ اثری را به‌عنوان برگزیده معرفی نکرد. تنها مجموعه داستان «افتاده بودیم در گردنه حیران» نوشته حسین لعل بذری (نشر نیماژ) شایسته تقدیر اعلام شد.
اما در بخش مستندنگاری یک کتاب به‌عنوان برگزیده و یک کتاب به‌عنوان شایسته تقدیر معرفی شدند. «نقاش قهوه‌خانه» اثر محسن کاظمی (انتشارات سوره مهر) به‌عنوان برگزیده و کتاب «قطارباز؛ ماجرای یک خط» نوشته احسان نوروزی (نشر چشمه) شایسته تقدیر شدند.
در بخش نقد ادبی و پژوهش نیز 2کتاب برگزیده و یک اثر شایسته تقدیر شد. «نظریه و نقد ادبی درسنامه میان‌رشته‌ای» اثر حسین پاینده (انتشارات سمت) و «بومی‌سازی رئالیسم جادویی» نوشته محمد و محسن حنیف (انتشارات علمی و فرهنگی) 2برگزیده بخش نقدادبی و پژوهش بودند. کتاب «مانایی و میرایی» اثر احمد شاکری (انتشارات پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی) نیز کتاب شایسته تقدیر این بخش بود.
نگاهی به برگزیدگان دوره دوازدهم جایزه جلال آل‌احمد، به‌عنوان جایزه رسمی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، نشان می‌دهد که رویکرد جایزه مثل دوره‌های گذشته محافظه‌کارانه بوده است. اصلی‌ترین بخش‌های جایزه یعنی بخش رمان و داستان کوتاه باز هم برگزیده نداشتند و برگزارکنندگان از اعلان یک اثر به‌عنوان برگزیده شانه خالی کرده‌اند و ترجیح داده‌اند که درگیر حاشیه‌های معرفی یک اثر به‌عنوان برگزیده جایزه نشوند. چنین اتفاقی در سال‌های برگزاری کتاب سال ادبیات نیز بارها پیش آمده بود.
همچنین نگاهی به‌نام ناشران نشان می‌دهد که رویکرد جایزه جلال‌ آل‌احمد، مثل دوره‌های گذشته، تلاش برای راضی‌کردن همه بوده است. اگر اثری از نشر چشمه به‌عنوان برگزیده معرفی می‌شود، در مقابل اثری از نشر سوره مهر نیز می‌آید. اگر اثری از انتشارات شهرستان ادب شایسته تقدیر می‌شود، اثری از نشر ثالث نیز شایسته تقدیر می‌شود تا رویکرد اعتدالی یا محافظه‌کارانه جایزه مخدوش نشود.
اتفاق جالب توجه دوره دوازدهم تجلیل از کتابی بود که جزو فهرست نامزدهای جایزه قرار نداشت. کتاب «پس از بیست سال» نوشته سلمان کدیور (انتشارات شهرستان ادب) به‌دلیل کوشش نویسنده در برجسته‌کردن هویت ملی و دینی در داستان به‌عنوان برگزیده معرفی شد؛ اتفاقی که در نوع خود قدری عجیب به‌نظر می‌رسد.
جایزه جلال آل‌احمد جایزه ادبیات داستانی است و اگر قرار است به هویت خود به‌عنوان یک جایزه ادبی فکر کند، ‌کوشش برگزارکنندگان و داوران باید در جهت انتخاب آثاری به‌عنوان برنده جایزه در 2 حوزه رمان و داستان کوتاه باشد. انتخاب 10 اثر در بخش پژوهش یا مستندنگاری نمی‌تواند جای انتخاب یک اثر را در بخش رمان و داستان کوتاه بگیرد.