پیشگو نه ما پیش‌بین هستیم
گپ‌و‌گفت با مدیرکل پیش‌بینی سازمان هواشناسی درباره حرفه هواشناسی
نورا عباسی_روزنامه نگار
چک‌کردن اپلیکیش‌‌های هواشناسی به عادت روزانه خیلی از صاحبان گوشی‌های هوشمند تبدیل شده است و اگر هم کسی حوصله سر‌و‌کله زدن با اپلیکیشن‌ها و سایت‌های هواشناسی را نداشته باشد، حتما بخش هواشناسی اخبار را پیگیری می‌کند تا حال و هوای شهر را بداند. اما پیشبینیهای سازمان هواشناسی همیشه درست از آب در‌نمی‌آید و کم نبوده‌اند روزهایی که قرار بود با بارش باران آغاز شوند اما به یک روز کسالت‌بار برای چترهای بسته تبدیل شدند. خطا در پیش‌بینی آب‌وهوا مسئله‌ای است که صادق ضیایی، مدیرکل پیش‌بینی و هشدار سریع سازمان هواشناسی، در توضیح آن به همشهری می‌گوید: «وقتی یک پدیده هواشناسی در زمان کوتاه و در یک مکان کوچک اتفاق بیفتد، پیشبینیپذیریاش پایین می‌آید و این اتفاق محدود به کشور ما نیست.خطا همراه با پیش‌بینی هست. باید بگویم که ما پیشگو نیستیم، پیش‌بین هستیم. پیش‌بینی همواره با احتمال و خطا همراه است».
آقایی ضیایی! شما برای پیش‌بینی هوا از چه شیوه‌ها و ابزاری استفاده می‌کنید؟
ما برای پیش‌بینی هوا، 2مدل تحلیل دینامیکی- سینوپتیکی داریم. ما برای پیش‌بینی به‌ترتیب به وضعیت آب‌وهوایی رخ داده، سپس وضعیت حال حاضر و پس از آن به نقشه‌های دینامیکی- سینوپتیکی مراجعه می‌کنیم. این نقشه‌ها در ترازهای مختلف جو هستند.
این نقشه‌ها را می‌توانید به زبان عام‌تری توضیح دهید؟
یک نقشه سطح زمین با پارامترهای مختلف مانند فشار، رطوبت، دما، تغییرات فشار و... وجود دارد. بعد از آن نقشه‌های سطوح بالا هستند. باید بدانیم که در ارتفاعات مختلف، اطلاعاتی در رابطه با هواشناسی موجود است. نقشه‌های ما تا لایه تروپوسفر را پوشش می‌دهد که حدودا در ارتفاع 14کیلومتری از سطح زمین قرار‌دارد. نقشه‌های ما بر اساس مدل‌های عددی است که در ابرکامپیوترها اجرا و استخراج می‌شود و در واقع خروجی این ابرکامپیوترها را تبدیل به نقشه می‌کنیم و براساس شرایط فعلی سراسر جهان، پیش‌بینی یک هفته تا 10روز را انجام می‌دهیم.
حداکثر محدوده زمانی که این پیش‌بینی‌ها را می‌توان انجام داد، چقدر است؟
هر چه فاصله میان روزها بیشتر شود، دقت پیش‌بینی پایین‌تر می‌آید. نقشه‌هایی که در اختیار ما قرار می‌گیرند، معمولا پیش‌بینی یک‌هفته‌ای را ممکن می‌کنند. بازه زمانی طولانی‌تر یعنی تا 2هفته هم قابل‌پیش‌بینی است اما این پیش‌بینی‌ها با تغییر زیادی همراه می‌شود. ترجیح ما این است که به بررسی نقشه‌ها در محدوده زمانی یک هفته بپردازیم، چرا که این نقشه‌ها از دقت بالاتری برخوردار هستند.
پیش‌بینی‌هایی که در محدوده زمانی 24 و 48ساعت قرار‌می‌گیرند، از دقت بالایی برخوردار هستند و هر چه زمان طولانی‌تر شود، عدم‌قطعیت پیش‌بینی‌ها بالاتر می‌رود.
ابزارهای هواشناسی در ایران و جهان تفاوت خاصی دارند؟ آیا ما توانسته‌ایم در حوزه ابزارهای پیش‌بینی هوا خودمان را به سطح جهانی برسانیم؟
ما ایستگاه‌های زمینی و جو بالا(ایستگاه‌هایی که اطلاعات هوا را در ترازهای مختلف جو اندازه‌گیری می‌کنند) و یک سری ایستگاه‌های سنجش از دور مانند ایستگاه‌های راداری را در اختیار داریم. پشتوانه تمام این ایستگاه‌ها، سخت‌افزارهایی هستند که اطلاعات حاصل از این ایستگاه‌ها را پردازش می‌کنند، بنابراین مجموعه این موارد، ابزاری هستند که پیش‌بینی را ممکن می‌سازند.
پیش‌بینی مرز نمی‌شناسد؛ یعنی این ابزارها همانطور که در کشور ما وجود دارند، باید در کشورهای همسایه هم توسعه پیدا کنند تا دقت پیش‌بینی را افزایش دهند. متأسفانه در منطقه‌ای که ما قرار‌گرفته‌ایم، کشورهای همسایه‌مان از ابزارهای قوی برخوردار نیستند. کشورهای عراق، افغانستان، پاکستان، تاجیکستان و تمام کشورهای همسایه هواشناسی قوی‌ای ندارند، بنابراین تمام این عوامل دست‌به‌دست هم می‌دهد تا دقت پیش‌بینی‌ها در منطقه کاهش پیدا کند.
وضعیت ایران در مورد ابزار پیش‌بینی هوا چطور است؟
ایران نسبت به کشورهای همسایه جز ترکیه، از ابزار بهتری برخوردار است اما نسبت به کشورهای توسعه‌یافته خیلی عقب هستیم.
سازمان جهانی هواشناسی، پروتکلی را تعریف کرده است که براساس آن تمام کشورها موظف هستند اطلاعات خودشان را به اشتراک بگذارند. این اطلاعات، پایه و اساس مدل‌های هواشناسی هستند و پیش‌بینی هوا نیز براساس این مدل‌های هواشناسی انجام می‌شود. هرچه در جمع‌آوری اطلاعات و تدوین مدل‌های هواشناسی، ضعف داشته باشیم، به‌طور طبیعی پیش‌بینی هوا هم سخت‌تر می‌شود.
با توجه به توضیحات شما، کدام کشورها را می‌توان به‌عنوان برترین کشورها در پیش‌بینی هوا معرفی کرد؟
کشورهای توسعه‌یافته مانند آمریکا و کانادا و همچنین کشورهای اروپایی از پوشش ایستگاهی و راداری خوبی برخوردار هستند و پیشبینیهای دقیقی انجام می‌دهند.
آقای ضیایی! مرکز افکارسنجی دانشجویان، تابستان امسال با تکیه بر پژوهشی، اعتماد مردم نسبت به پیشبینیهای هواشناسی را مورد‌بررسی قرار داد. براساس این پژوهش، ۴۹.۳ درصد از افرادی که درنظرسنجی شرکت کرده بودند، به پیشبینیهای هواشناسی اعتماد زیادی داشتند و 15درصد اعتمادشان متوسط و 27درصد نیز اعتمادشان کم است. به‌نظر شما دلیل اعتماد پایین مردم به پیشبینیهای هواشناسی ریشه در خطاهای متعدد پیش‌بینی دارد؟
من با این اعداد و ارقامی که در این نظرسنجی بیان شد، چندان موافق نیستم، چرا که شاهد هستیم تعداد تماس‌هایی که از طرق مختلف با سازمان هواشناسی گرفته می‌شود رو به افزایش است.در این میان لازم است توضیح بدهم که گاهی این اطمینان پایین ناشی از توقع بالا نسبت به پیش‌بینی‌هاست.
منظورتان از توقع بالا چیست؟
ممکن است توقع مردم این باشد که سازمان هواشناسی ساعت دقیق بارندگی و محل دقیق وقوع را اعلام کند. همانطور که گفتم به دلایل داخلی و خارجی ممکن است دقت مکانی و زمانی پیش‌بینی هوا به اندازه‌ای نباشد که مثلا هواشناسی انگلیس در مورد لندن انجام می‌دهد. بنابراین ممکن است این توقع متناسب با تجهیزات ما نباشد و مقداری درصد رضایت را پایین بیاورد. در کنار این موارد، برخی از خواسته‌ها خارج از محدوده توانایی علم هواشناسی است. اینکه پیش‌بینی شود کشور در سال آینده زمستان پربرفی دارد یا خیر، از نظر علم هواشناسی قابل‌پاسخگویی نیست.
بخشی از نقدی که مردم به سازمان هواشناسی دارند، مربوط به خطاهای پیش‌بینی در بازه زمانی کوتاه‌مدت است. به‌عنوان مثال توفانی که سال93 رخ داد، سازمان هواشناسی هیچ پیش‌بینی خاصی انجام نداده بود. دلیل بروز چنین خطاهایی چیست؟
عملکرد ما به‌گونه‌ای است که بسیاری از نهادها عملکردشان را با پیشبینیهای سازمان هواشناسی تطبیق می‌دهند. زمانی که پدیده‌ای از نظر زمانی و مکانی بسیار کوچک باشد، پیش‌بینی‌اش بسیار سخت می‌شود. توفان سال93 نیز در همین دسته قرار‌می‌گیرد. وقتی یک پدیده هواشناسی در زمان کوتاه و در یک مکان کوچک اتفاق بیفتد، پیشبینیپذیریاش پایین می‌آید و این اتفاق محدود به کشور ما نیست.
سخت شدن پیش‌بینی‌پذیری هوا دلایل دیگری هم دارد؟
بله، به فصل هم بستگی دارد. معمولا سامانه‌های فصل زمستان دارای پیش‌بینی‌پذیری بالایی هستند اما در فصل بهار و پاییز در همه جای دنیا پیش‌بینی‌پذیری هوا پایین می‌آید.در تمام دنیا به پیش‌بینی به‌عنوان یک بحث احتمالاتی نگاه می‌کنند و با قطعیت در مورد هوا صحبت نمی‌شود.خطا همراه با پیش‌بینی هست. باید بگویم که ما پیشگو نیستیم، پیش‌بین هستیم. پیش‌بینی همواره با احتمال و خطا همراه است.
چه راه‌هایی برای کاهش خطا وجود دارد؟
در گام اول باید تجهیزاتی مانند ایستگاه‌ها افزایش پیدا کند و در گام دوم باید وضعیتمان در تجهیزات سخت‌افزاری و پردازشی بهتر شود.
با توجه به اطلاعاتی که در اختیار دارید، فکر می‌کنید وضعیت هوای تهران در روزهای آینده چطور خواهد شد و مردم تهران باید منتظر بارش‌های برفی باشند؟
با توجه به توضیحات قبلی اگر بخواهم در مورد محدوده زمانی بیش از یک هفته صحبت کنم، نمی‌توان چندان دقیق بود. برای پیشبینیهای ماهانه و فصلی از وضعیت نسبت به نرمال استفاده می‌کنند؛ به‌عنوان مثال بیان می‌شود که وضعیت هوا نرمال، بیشتر یا کمتر از نرمال است.
نرمال به‌معنای این است که آنچه در طبیعت آن منطقه بوده است، اتفاق می‌افتد. براساس این توضیحات باید بگویم که پیش‌بینی آذرماه این است که وضعیت نرمال و مقداری کمتر از نرمال را برای بارش داشته و باید منتظر
برف باشیم.
برفی که در هفته‌های اخیر کل کشور را با خود درگیر کرد، این سؤال را ایجاد کرد که چطور از یک هوای نه چندان سرد، یکباره با هوای برفی روبه‌رو می‌شویم؟
سامانه‌های جوی از روی کشورهای مختلف عبور می‌کنند. این سامانه جوی که وارد ایران شد با نفوذ هوای سردی که از عرض‌های بالاتر جغرافیایی عبور کرده بود، باعث شد که دمای هوا پایین بیاید و شاهد بارندگی همراه با برف در کشور باشیم.
دشواری پیش‌بینی
زمانی که پدیده‌ای از نظر زمانی و مکانی بسیار کوچک باشد، پیش‌بینی‌اش بسیار سخت می‌شود. توفان سال93 نیز در همین دسته قرار‌می‌گیرد. وقتی یک پدیده هواشناسی در زمان کوتاه و در یک مکان کوچک اتفاق بیفتد، پیشبینیپذیریاش پایین می‌آید و این اتفاق محدود به کشور ما نیست
در همینه زمینه :
