میانکاله در خطر

 پسروی آب دریای خزر به عنوان یکی از منابع اصلی تامین آب تالاب بین‌المللی میانکاله یکی از 7 ذخیره‌گاه ‌زیست‌کره جهان در ایران طی سال جاری، نبض خشکسالی را در تالاب تندتر کرد.به گزارش ایرنا، تراز آب این دریا در بهار سال جاری نسبت به بهار سال قبل (۹۷) به دلیل کم شدن ورودی آب رودخانه ولگا در روسیه ۱۲ درصد کاهش یافت. این وضعیت تاثیر خود را در پسروی تالاب بین‌المللی میانکاله نمایان کرده است، به طوری که طبق گفته‌های مسئولان حفاظت محیط ‌زیست، تداوم پسروی در سال‌های آینده می‌تواند مشکلات این ذخیره‌گاه را افزایش دهد.طبق گزارش‌های رسمی محیط زیست، در یک دهه گذشته ۱۵ تا ۲۰ درصد از مساحت ۴۴ هزار هکتاری تالاب بین‌المللی میانکاله که زمانی گذر از آن به دلیل پرآبی با قایق امکان‌پذیر بود، خشک شده است. این تنش آبی می‌رود تا فاجعه زیست‌محیطی موسوم به ریزگردها را برای منطقه و کشور در آینده‌ای نه چندان دور رقم بزند. طرح احیای تالاب بین‌المللی میانکاله با وجود اعتبار اختصاصی از سوی دولت تدبیر و امید به دلیل پسروی دریای خزر به عنوان منبع اصلی تامین آب تالاب و اجرا نشدن طرح تامین حقابه صرفا جلوی سرعت خشکی را گرفته و اثر چندانی در احیای آن نداشته است.


مصوبه احیای تالاب 

با روی کار آمدن دولت تدبیر و امید و در پی ثمربخش بودن طرح احیای دریاچه ارومیه، برنامه احیای تالاب بین‌المللی میانکاله نیز در دستور کار قرار گرفت، به طوری که سال ۹۴ در نخستین نشستی که برای این منظور به ریاست معاون اول رئیس‌جمهوری تشکیل شد، حدود ۶۰۰ میلیارد ریال اعتبار به تصویب رسید و قرار شد در یک پروسه زمانی 5ساله در اختیار استان‌های گلستان و مازندران قرار داده شود.بررسی‌ها نشان می‌دهند که تاکنون فقط ۱۵۰ میلیارد ریال معادل یک‌چهارم اعتبار به این 2 استان اختصاص یافته که سهم مازندران کمتر از یک‌سوم بوده است.


برنامه لایروبی 

لایروبی تالاب‌های محلی حاشیه تالاب بین‌المللی میانکاله شامل لپوی بزرگ و کوچک، انتقال آب از دریای خزر با ایجاد کانال، لایروبی خلیج گرگان به خصوص کانال خزینی از طرح‌های اولیه احیا بودند. در چند سال اخیر صرفا بخشی کوچکی از این پروژه شامل لایروبی تالاب و رودخانه‌های ضلع جنوبی آن اجرایی شد و سایر اقدام‌ها به خصوص لایروبی خلیج گرگان به دلیل هشدار کارشناسان مبنی بر احتمال افزایش میزان خشکی و سرازیر شدن آب تالاب به سمت خلیج، اجرایی نشده‌اند.


 عامل اصلی خشکی تالاب 

سرپرست مرکز ملی مطالعات و تحقیقات دریای خزر مستقر در ساری گفت: تراز آب این دریا در بهار سال جاری نسبت به مدت مشابه سال قبل حدود ۱۲ درصد کاهش یافت.دکتر «سید معصومه بنی‌هاشمی» اظهار کرد: بر اساس داده‌های آماری ایستگاه‌های ترازسنجی سواحل جنوبی دریای خزر، میانگین تراز آب دریا در بهار سال جاری به 9/27 متر مکعب رسید که نسبت به مدت مشابه سال قبل کاهش ۱۲ درصدی را نشان می‌دهد.وی دلیل این کاهش را کم شدن میزان آب ورودی دریای خزر از رودخانه ولگا به عنوان بزرگ‌ترین تامین‌کننده آب این دریا اعلام کرد.بنی هاشمی گفت: قطعا پسروی آب دریای خزر در منابع آب سواحل و محیط ‌زیست تاثیرگذار است.


لایروبی نهرها؛ اقدام اولیه 

رئیس اداره محیط ‌زیست طبیعی اداره کل حفاظت محیط ‌زیست مازندران دلیل سرعت گرفتن روند خشکی در تالاب بین‌المللی میانکاله را ناشی از پسروی آب دریای خزر، تغییرات اقلیمی و تامین نشدن حقابه مورد نیاز دانست و گفت: تمامی این عوامل باعث شده تا با وجود برخی اقدامات برای احیا، این فعالیت‌ها آثار چندان مثبتی جز توقف انتشار ریزگردها به منطقه نداشته باشند.دکتر «روح الله اسماعیلی» افزود: تاکنون در اجرای طرح احیا حدود ۶۶ کیلومتر از نهرهای انتقال آب شیرین به تالاب لایروبی شده و در سال جاری نیز لایروبی ۳۰ کیلومتر از این نهرها در دستور کار قرار گرفته است.وی ادامه داد: با اجرای این طرح‌ها که موقتی قلمداد می‌شوند تا حدی توانستیم خشکی بخشی از تالاب میانکاله را که در سال‌های گذشته رخ داده بود، در حد خیس کردن سطوح تالاب متوقف کنیم تا از انتشار گرد و غبار در منطقه که می‌توانست فاجعه زیست‌محیطی به دنبال داشته باشد، جلوگیری شود.اسماعیلی گفت: در سال جاری به دلیل کاهش ورود آب رودخانه ولگا به دریای خزر، این دریا نیز به عنوان منبع اصلی تامین آب تالاب میانکاله با پسروی مواجه شد. این روند تاثیر مستقیمی در افزایش سرعت خشکسالی این تالاب داشت. در چنین شرایطی سایر اقدامات احیا شامل انتقال آب از دریای خزر را نیز با مشکل مواجه کرد.


لایروبی خلیج گرگان

رئیس اداره محیط ‌زیست طبیعی اداره کل حفاظت محیط ‌زیست مازندران در مورد لایروبی خلیج گرگان، کانال خزینی و چپقلی برای انتقال آب خزر به تالاب میانکاله هم اظهار کرد: کارهای مطالعاتی برای اجرای این طرح‌ها نیز انجام شد، ولی هنوز نمی‌توان به درستی اطمینان داشت که این کارها نیز بتوانند نتیجه مثبتی به دنبال داشته باشند، چراکه احتمال می‌رود با لایروبی این کانال‌ها آب شیرین تالاب نیز وارد خلیج شود.وی افزود: ما برای ماندگاری آب شیرین در تالاب که با لایروبی نهرها ایجاد شد، دایک خاکی در حاشیه جنوبی ایجاد کردیم تا بتوانیم حداقل برای مدتی آب را نگه داریم. بر همین اساس پیش‌بینی می‌شود با لایروبی کانال‌ها و خلیج به دلیل شیب زمین به سمت شمال، آب تالاب با شیب به سمت شمال یعنی داخل خلیج انتقال یابد.


مصوبه حقابه در وزارت نیرو

این مسئول در مورد تعیین حقابه تالاب میانکاله نیز گفت: ستاد احیای تالاب مقرراتی را برای تعیین حقابه مصوب و به وزارت نیرو ارسال کرد و این وزارتخانه موظف است تا حقابه مورد تصویب را به رسمیت بشناسد تا بتوانیم با برنامه‌های در دست اجرا کورسوی امیدی برای کاهش خشکی تالاب ایجاد کنیم.رئیس اداره محیط ‌زیست طبیعی اداره کل حفاظت محیط ‌زیست مازندران در مورد تاثیر آب‌بندان‌های بالادست تالاب که به بیش از ۱۰۰ چشمه می‌رسد، در خشکی این ذخیره‌گاه‌ زیست‌کره هم اظهار کرد: در دهه گذشته بدون کارشناسی برای ایجاد آب‌بندان بابت پرورش ماهی حدود ۱۰۰ مجوز صادر شد و همین تعداد نیز به صورت غیر مجاز فعال شدند. این‌ها بخش زیادی از حقابه تالاب را پیش‌خور می‌کنند.اسماعیلی افزود: برخی از این آب‌بندان‌ها که ظرفیت بالایی در آبگیری دارند، بیشترین فشار را در حقابه تالاب دارند و باید به گونه‌ای این آب‌بندان‌ها تعیین تکلیف شوند ولی تاکنون اقدام عملی از سوی دستگاه‌های مسئول انجام نشده است.


نیازمند عزم ملی

رئیس اداره محیط ‌زیست طبیعی اداره کل حفاظت محیط ‌زیست مازندران بر این باور است که برای احیای تالاب بین‌المللی میانکاله باید همانند آنچه برای دریاچه ارومیه رخ داده، عزم ملی و حتی بین‌المللی ایجاد شود و تمام دستگاه‌های مرتبط ملی و استانی وارد گود شوند.اسماعیلی گفت: به نظر می‌رسد تاکنون چنین عزم ملی در کشور ایجاد نشده و محیط ‌زیست به تنهایی به دنبال احیای تالاب است؛ این در حالی است که بخش زیادی از تصمیم‌گیری‌ها در حوزه‌های مختلف از جمله تعیین حقابه در حوزه اختیار سایر دستگاه‌ها و حتی وزارتخانه‌هاست.وی توضیح داد: علاوه بر آن باید ما در سطح بین‌المللی نیز برای احیای تالاب میانکاله به عنوان ذخیره‌گاه ‌زیست‌کره وارد تعاملات و رایزنی با کشورهای حاشیه خزر شویم تا بتوانیم بخش بیشتری از آب رودخانه ولگا را وارد این دریاچه کنیم تا با افزایش تراز آب بتوانیم بخشی از آب را به داخل تالاب نیز انتقال دهیم.این مسئول ادامه داد: در شرایط فعلی به دلیل پسروی دریای خزر و مایل شدن شیب از تالاب به دریا، امکان ایجاد کانال برای انتقال آب دریا به تالاب وجود ندارد و چه بسا با این کار آب ذخیره‌گاه وارد دریا شود.


انتقال آب رودخانه نکارود 

این کارشناس زیست‌محیطی انتقال بخشی از آب رودخانه نکارود در بالادست را برنامه پیشنهادی دیگری برای احیای تالاب دانست و اظهار کرد: تعیین حقابه از رودخانه نکارود در حیطه اختیار وزارت نیروست و اگر این کار عملی شود، می‌توان حداقل خشکی تالاب را متوقف کرد.وی ابراز امیدواری کرد تا با همکاری منطقه‌ای و بین‌المللی و همراهی مردم با محیط‌ ‌زیست هر چه سریع‌تر جلوی خشکی تالاب بین‌المللی میانکاله گرفته شود.


موقعیت میانکاله

پناهگاه حیات وحش و تالاب بین‌المللی میانکاله با ۶۸ هزار هکتار مساحت در ۶۰ کیلومتری شرق شهر ساری مرکز استان مازندران واقع است. ۴۴ هزار هکتار از این مساحت را تالاب بین‌المللی میانکاله تشکیل می‌دهد که همه‌ساله پذیرای ۱۵۰ گونه از پرندگان مهاجر با جمعیت 5/1 میلیون قطعه است.