حدیث نفس یک کارگردان

محمدناصر احدی _ روزنامه نگار

پدرو آلمودوار از 1980 تا امروز در سینما مشغول فیلمسازی است و اغلب فیلم‌هایش مورد توجه منتقدان و تماشاگران قرار گرفته و بحث‌های بسیاری را موجب شده است. آخرین ساخته آلمودوار، «درد و افتخار»، در جشنواره کن امسال به نمایش درآمد و از همان زمان ستایش‌ها و تحسین‌های بسیاری نثار آن شد. آلمودوار به تازگی شیر طلایی جشنواره فیلم ونیز را برای یک عمر دستاورد هنری دریافت کرده و درد و افتخار نیز به عنوان نماینده اسپانیا در بخش بهترین فیلم بین‌المللی اسکار نودودوم معرفی شده است. این فیلم در اغلب نقدهایی که بر آن نوشته شده، به عنوان اثری متأثر از زندگی خود آلمودوار تلقی شده است.

  ماجرا از چه قرار است؟
درد و افتخار داستان مجموعه ای از رودررویی‌های مجدد کارگردانی به نام سالوادور مالو (با بازی آنتونیو باندراس) در دوران افول وی است. برخی از این رودررویی ها در زمان واقعی فیلم اتفاق می افتد و برخی دیگر به صورت فلش‌بک رخ می‌دهد: دوران کودکی‌اش در دهه 1960، وقتی که به همراه خانواده اش به روستای قدیمی پاتِرنا کوچ می‌کنند، دوران مدرسه اش، اولین عشقش در مادرید در دهه 1980، درد و رنج ناشی از فروپاشی این رابطه، نوشتن به عنوان درمان برای فراموش کردن، کشف سینما، مواجهه با عدم امکان ادامه فیلمسازی و... . این روایت در حالی پیش می‌رود که سالوادور مالو در میانه بحران خلاقیت قرار دارد و به بیماری های جسمی و روحی مبتلاست. 

  بازیگران 
آنتونیو باندراس که معمولا به عنوان بازیگر فیلم های اکشن شناخته می شود و عمده شهرتش را مدیون فیلم هایی مانند «دسپرادو» و «نقاب زورو» است، در این فیلم نقش متفاوتی به عهده دارد و وجه دیگری از توانایی‌ها و قابلیت‌هایش را به نمایش می‌گذارد. باندراس که پیش از این در 7 فیلم با آلمودوار همکاری کرده بود، بعد از بیست سال، مجدداً در مقابل دوربین این کارگردان بلندآوازه قرار گرفت. باندراس در این فیلم نقش  سالوادور مالو را بازی می‌کند و توانست در جشنواره فیلم کن جایزه بهترین بازیگر مرد را برای این نقش کسب کند.
دیگر بازیگر فیلم آسیر اکستندیاست که نقش آلبرتو کرسپو را بازی می‌کند و در فیلم به مدت 30 سال است که با مالو به دلیل اختلاف عقیده بر سر نحوه بازیگری صحبت نکرده و این موضوع اشاره ای به دلخوری آلمودوار از باندراس است. 
خولیتا سِرانو که نقش مادر مالو در دوران پیری را بر عهده دارد، بازیگری است که در نخستین فیلم آلمودوار ـ «پپی، لوسی، بوم» ـ هم حضور داشته است. سرانو کار خود را در سینما از دهه 1960 آغاز کرده و عمده اشتهارش به واسطه بازی در فیلم های آلمودوار و دیگر کارگردان اسپانیایی، ونتورا پونز است. 
پنه‌لوپه کروز هم مثل سایر بازیگران اصلی این فیلم سابقه همکاری با آلمودوار را داشته و در فیلم های «بازگشت»، «همه‌چیز درباره مادرم» و «آغوش‌های گسسته» نیز خوش درخشیده بود. کروز ایفاگر نقش مادر مالو در جوانی است.

  واکنش منتقدان
پیتر بردشاو، منتقد گاردین، درد و افتخار را شخصی‌ترین اثر آلمودوار می‌داند که حتی می‌شد اسم آن، مثل فیلم «هشت و نیم» فلینی، «بیست‌ویک و نیم» باشد. به اعتقاد بردشاو، آلمودوار در این فیلم به مرگ خودش و کسانی که به آنها علاقه‌مند است می‌پردازد و فیلم مشحون از ارجاعاتی به زندگی خود آلمودوار است. بردشاو، با ابراز رضایت از طراحی بصری فیلم و داستان آن، رفت و برگشت‌های زمانی فیلم را عاملی می‌داند که می‌تواند به تأثیرگذاری احساسی فیلم صدمه بزند و گویی به این فیلم تعلق ندارد.


نیک جیمز، سردبیر سابق نشریه سایت اند ساند، اعتقاد دارد که  آلمودوار در این فیلم نهایت تلاش خود را به کار بسته تا آپارتمانش را با تمام جزئیات بازسازی کند و باید متعجب بود اگر آلمودوار این‌قدر حال و روز آشفته ای دارد، چگونه توانسته فیلمی به این زیبایی بسازد.
پیتر دبروژ ـ منتقد ورایتی ـ هم درد و افتخار را فراتر از یک داستان، اثری ظریف و پخته ارزیابی می‌کند که سرشار از ریزه‌کاری‌های خاصِ آلمودواری است. به نظر این منتقد، درد و افتخار تعمدا از اشکال ساده ملودرام می‌گذرد تا به یکی از فیلم های اصیل این ژانر تبدیل شود.
یکی از نقدهای منفی بر این فیلم به باربرا شاریس از سایت راجر ایبرت دات کام تعلق دارد که درد و افتخار را فیلمی فاقد ظرافت و توخالی توصیف می‌کند که حس طراوت و انسجام روایی‌ بهترین آثار آلمودوار را ندارد.
 
 موسیقی فیلم
موسیقی این فیلم نیز یکی از جذابیت های آن است که اتفاقا در جشنواره فیلم کن نیز جایزه بهترین موسیقی را برای آلبرتو ایگلسیاس، آهنگساز این فیلم  به همراه آورد.