ضلع سوم بحران افغانستان

محمدامین خرمی ـ خبرنگار

موسم انتخابات در افغانستان از راه رسیده و گفت‌وگوهای صلح با طالبان جدی‌تر از همیشه در جریان است اما حمله مرگبار شامگاه شنبه به یک مراسم عروسی در کابل به همگان یادآوری کرد که معادلات افغانستان ضلع سومی هم دارد به ‌نام داعش.
حمله انتحاری به تالار عروسی «شب‌های دبی» در غرب کابل، دست‌کم 63کشته و حدود 200زخمی به جای گذاشت و شب آرام این شهر را به خون کشید. تلویزیون طلوع افغانستان به نقل از شاهدان عینی گزارش داد که این حمله تروریستی حوالی ساعت22:30 و زمانی که مهمانان برای خوردن شام آماده می‌شدند رخ داد. همه قربانیان از مردم عادی هستند و طبق اعلام وزارت کشور افغانستان، در میان آنها شماری کودک و زن نیز دیده می‌شود. طبق گزارش منابع متعدد خبری در افغانستان، شمار مهمانان در این عروسی حدود 1200نفر بوده است.
دیروز پس از آنکه اجساد قربانیان از محل انفجار منتقل و کار دفن آنها آغاز شد، گمانه‌زنی‌ها در مورد عامل حمله نیز آغاز شد. همچون گذشته، انگشت اتهام بلافاصله به سوی طالبان و نیروهای این گروه نشانه رفت. اشرف غنی، رئیس‌جمهور افغانستان، طالبان را مسئول این حمله تروریستی دانست و گفت که این گروه نمی‌تواند خود را تبرئه کند. گروه طالبان در مقابل، با انتشار بیانیه‌ای ضمن محکوم کردن این حمله اعلام کرد، هیچ‌گونه نقشی در آن حادثه نداشته است. حوالی بعدازظهر اما گروه داعش در افغانستان با انتشار بیانیه‌ای مسئولیت این حمله را به‌عهده گرفت و عامل حمله را «ابوعاصم پاکستانی» معرفی کرد. این گروه هدف حمله را افرادی «مرتد» و «مشرک» خوانده و شمار تلفات را 400نفر اعلام کرد. این حمله در منطقه6 امنیتی کابل در غرب شهر رخ داد که بیشتر محله‌های آن محل زندگی شیعیان هزاره است.
سال گذشته نیز همزمان با برگزاری انتخابات مجلس در افغانستان مناطق مختلف کابل و دیگر شهرهای این کشور هدف حمله این دو گروه قرار گرفت. موج حمله‌ها به قدری شدید بود که گویی طالبان و داعش قصد سبقت گرفتن از یکدیگر در انجام عملیات تروریستی را دارند. پیش از این پیش‌بینی می‌شد با داغ شدن تنور انتخابات ریاست‌جمهوری افغانستان و آغاز تجمع‌های تبلیغاتی نامزدها، حملات تروریستی نیز شدت گیرد. حمله مرگبار شامگاه شنبه، بار دیگر یادآوری کرد که امنیت در پایتخت این کشور همچنان گمشده اصلی است و برگزاری انتخابات در این شرایط، یکی از بزرگ‌ترین چالش‌های پیش روی دولت خواهد بود.

شیعیان، هدف حمله‌های تروریستی داعش
داعش پیش از این هم در منطقه شیعه نشین غرب کابل دست به حملات تروریستی زده است. این گروه که در افغانستان خود را با عنوان «ولایت خراسان» معرفی می‌کند، حدود 3سال پیش اساسا با هدف قرار دادن شیعیان هزاره در کابل، به‌عنوان یک نیروی قدرتمند وارد معادلات امنیتی افغانستان شد. اگرچه داعش در سال2014 با انتشار چند ویدئوی تبلیغاتی در افغانستان اعلام موجودیت کرده بود اما حمله بی‌سابقه به تجمع اعتراض شیعیانی که به تغییر مسیر یک خط انتقال برق از منطقه بامیان انتقاد داشتند، همه را متوجه این گروه کرد. این حمله 80کشته و بیش از 400زخمی به جای گذاشت تا پایتخت افغانستان، شاهد یکی از خونین‌ترین حوادث تروریستی 2دهه اخیر باشد. کمتر از 6‌ماه پس از این حمله، داعش در انفجاری در مسجد باقرالعلوم(ع) بار دیگر شیعیان کابل را هدف قرار داد. این حمله بیش از 30کشته به جای گذاشت. حمله تروریستی به مسجد امام زمان(عج) کابل نیز حمله خونین دیگری بود که سال بعد یعنی در سال2017 از سوی نیروهای داعش انجام شد. در این حمله نیز بیش از 70نفر کشته و حدود 50نفر زخمی شدند. سال2018 نیز که سال انتخابات مجلس بود، داعش با حمله به یکی از شعب ثبت نام رأی دهندگان در غرب کابل، 57نفر را کشت و حدود 120نفر دیگر را زخمی کرد. اغلب این قربانیان از شیعیان بودند.
حضور داعش در افغانستان طی سال‌های اخیر محدود به برخی مناطق کوهستانی در 2ولایت «ننگرهار» و «کونار» در نزدیکی مرز پاکستان بوده است اما سال گذشته زمانی که نیروهای این گروه موفق شدند منطقه‌ای را در ولایت «جوزجان» در شمال افغانستان به تصرف درآورند، همه گروه‌های حاضر در افغانستان ازجمله طالبان، متوجه خطری تازه شدند. حضور داعش در این منطقه، درگیری‌‌های پراکنده میان طالبان و داعش را نیز به‌دنبال داشته است. از آنجا که مناطق اولیه تحت کنترل داعش در ننگرهار و کونار، مناطق نه چندان مهم کوهستانی به شمار می‌رفتند، حضور این نیروها در وضعیت آشفته افغانستان چندان جدی گرفته نمی‌شد. اکنون اما برآورد نهادهای امنیتی آمریکا این است که داعش موفق شده حدود 3هزار نیرو را در افغانستان جذب کند؛ نیروهایی که در همین مناطق نه چندان مهم، سازماندهی شده و آموزش دیده‌اند.
3هفته پیش، سازمان ملل در گزارشی نسبت به قدرت گرفتن دوباره داعش و القاعده در افغانستان هشدار داد و خواستار توجه به حضور این دو گروه تروریستی در خاک این کشور شد. براساس این گزارش، از میان 3هزار و 812غیرنظامی کشته شده در 6‌ماه نخست سال‌جاری میلادی در افغانستان، 423نفر در اثر حمله‌های تروریستی و بمب‌گذاری‌های داعش قربانی شده‌اند. این تعداد برابر با 11درصد تلفات در 6‌ماه اخیر است.

ماجرای پیچیده صلح افغانستان
حمله شامگاه شنبه در کابل اگر به‌معنای قدرت‌نمایی دوباره داعش باشد، می‌تواند اقدامی در برابر پیشروی مذاکرات صلح نیز تلقی شود. هیأت مذاکره‌کننده طالبان و نمایندگان آمریکا به تازگی دوره هشتم گفت‌وگوهای خود را در دوحه قطر به پایان رسانده‌اند و به‌نظر می‌رسد بر سر آغاز روند خروج نیروهای آمریکایی از خاک افغانستان توافق کرده باشند. گفته می‌شود، قرار است در فاز اول 5هزار نیرو از 14هزار نیروی آمریکایی مستقر در افغانستان این کشور را ترک کنند. طالبان نیز در مقابل به مبارزه با گروه‌های تروریستی فعال در افغانستان ازجمله القاعده و داعش متعهد می‌شود. پیش‌بینی می‌شد چنین توافقی واکنش داعش را به‌دنبال داشته باشد.
مسیر سنگلاخ پایان جنگ در افغانستان، البته طی روزهای اخیر قربانی دیگری نیز داشته است. روز جمعه «حافظ احمدالله» برادر «ملا هبت‌الله» رهبر طالبان در یک بمب‌گذاری در مسجدی در حومه شمالی شهر کویته پاکستان ترور شد. بمب در تریبون مسجد کار گذاشته شده بود و زمانی که حافظ احمدالله مشغول خواندن خطبه‌های نمازجمعه بود منفجر شد. مقام‌های امنیتی در افغانستان معتقدند، هدف این حمله رهبر طالبان بوده چرا که تصور می‌شد او روز جمعه پس از مدت‌ها به مسجدی برود که سابقا امام جماعت آن بوده است. مسئولیت این حمله را هیچ فرد یا گروهی به‌عهده نگرفته است. کشته شدن برادر رهبر طالبان در شرایطی که پیشرفت مذاکرات صلح میان این گروه و آمریکا مثبت ارزیابی شده، نشان از تلاش برخی گروه‌ها برای توقف گفت‌وگوها دارد؛ گفت‌وگوهایی که قرار است در مرحله بعدی میان طالبان و نمایندگان دولت مرکزی نیز برگزار شود. داعش در این میان انگیزه لازم و کافی برای دست زدن به چنین عملیاتی را دارد.