سد شهریار؛  8 سال در حسرت آبگیری

سیدمرتضی احمدپور  | تبریز – خبرنگار:


سال 80 بود که عملیات احداث سد شهریار میانه به عنوان یکی از بزرگ‌ترین سدهای بتنی کشور آغاز شد و 9 سال پس از آن عملیات اجرایی‌اش تمام شد. هرچند افتتاح این سد 2 سال دیگر به تعویق افتاد و در نهایت پس از 11 سال با سفر «محمود احمدی‌نژاد»، رئیس‌جمهوری وقت، به استان این سد افتتاح و اعلام شد که آبگیری آن آغاز می‌شود. 

در آن مقطع به صورت نمادین نیز بخشی از آب قزل‌اوزن به پشت سد هدایت شد. اما اکنون بعد از گذشت 8 سال همچنان عملیات آبگیری این سد در 40 کیلومتری میانه محقق نشده است. طی روزهای اخیر هم به دلیل بارش‌های بهاره بخشی از آب رودخانه قزل‌اوزن به مقابل سد رسیده و مردابی بزرگ شکل گرفته است. از سوی دیگر عدم استفاده از سد موجب هزینه‌های اضافی نگهداری و استهلاک تدریجی آن شده است. این در حالی است که مسئولان استانی و شهرستانی، همچنین نماینده‌های مجلس از تلاش برای بهره‌برداری از این سد سخن می‌گویند. 


ضرورت تعیین تکلیف سد شهریار 

نماینده میانه در مجلس شورای اسلامی با بیان این‌که وضعیت بودجه‌های عمرانی مناسب نیست و اکثر بودجه صرف هزینه‌های جاری می‌شود، می‌گوید: شهرستان میانه مشکلات زیادی از نظر عمرانی و خدمات لازم فنی و مهندسی دارد که سد شهریار یکی از این موارد مهم است.  «یعقوب شیویاری» ادامه می‌دهد: این سد جزو سدهای ملی و بزرگ کشور است که مردم میانه امیدوارند از فواید آن در زمینه‌های کشاورزی و موارد دیگر بهره‌مند شوند و مطالبات زیادی در کنار سؤالات بدون پاسخ از علت عدم بهره‌برداری از این سد دارند. 

وی عنوان می‌کند: تا‌کنون میلیاردها تومان از بیت‌المال برای این سد هزینه شده ولی کسی پاسخ‌گو نیست. با توجه به ملی بودن این سد نه‌تنها مسئولان شهرستانی و استانی بلکه مسئولان کشوری هم باید پاسخ‌گو باشند. 
شیویاری با اشاره به میزان مطالبات شهروندان میانه‌ای می‌گوید: اگر واقعاً امکان بهره‌برداری از سد فراهم نبوده و نمی‌توان کار را به سرعت پیش برد، تیمی از مسئولان و کارشناسان کشوری برای پاسخ‌گویی به شهروندان در مورد علت عدم بهره‌برداری از این سد بزرگ در میانه حاضر شوند و به مردم جواب‌گو باشند. وی تاکید می‌کند: در سال‌های اخیر مسئولان متعددی به این شهر آمده و وعده‌هایی داده‌اند. صدها میلیارد تومان هم برای احداث این سد هزینه شده است؛ اما سؤال مردم این است که چرا باید بهره‌برداری و اتمام سد دچار چنین فرایند  فرسوده‌ای شود. 


عدم تعیین تکلیف بخشی از اراضی و راه‌های ارتباطی اطراف سد

فرماندار میانه هم با بیان این‌که برخی ابهامات در مورد آبگیری سد وجود دارد، می‌گوید: در صورت آبگیری سد برخی راه‌های روستایی از بین می‌رود که باید در مورد این راه‌ها و احداث راه‌های ارتباطی جدید میان روستاها تصمیم‌گیری شود. 
 «محمد‌رضا مشایخی» ادامه می‌دهد: برخی خانه‌های روستایی و اراضی کشاورزی متعلق به روستاییان هم زیر آب می‌رود که باید در این زمینه هم برنامه‌ریزی و تعیین تکلیف شده و زمین‌های جدید برای احداث تاسیسات سد در نظر گرفته شده است. 

وی تاکید می‌کند: تعهداتی که در صورت آبگیری سد وجود دارد و میزان استفاده آب کشاورزی هم باید تعیین تکلیف شوند. فرماندار میانه با بیان این‌که تبعات شهرستانی در اولویت قرار دارد، اظهار می‌کند: برخی تاسیسات برقی و دیگر تاسیسات باید جابه‌جا شوند و مهم‌ترین موضوع تامین رفاه شهروندانی است که در اطراف سد زندگی می‌کنند. این مسئول با اشاره به اهمیت کشاورزی برای مردم میانه عنوان می‌کند: یکی از خواسته‌های شهروندان میانه‌ای تعیین تکلیف آنان پس از آبگیری و تامین زمین مناسب برای کشاورزی است. 


سد؛ آماده بهره‌برداری و آبگیری

مدیر‌عامل آب منطقه‌ای آذربایجان شرقی با اشاره به اهداف سه‌گانه احداث این سد می‌گوید: این سد با هدف تامین آب کشاورزی بخشی از زمین‌های استان آذربایجان شرقی، آذربایجان‌غربی، اردبیل و گیلان با کمک سد سفید‌رود همچنین تامین بخشی از برق منطقه احداث شده است. 

 «یوسف غفارزاده» ادامه می‌دهد: کنترل سیلاب یکی دیگر از اهداف احداث این سد است و با توجه به ذخیره 700 میلیون متر مکعبی این سد و امکان کنترل و تنظیمی تا حجم 1100 میلیون متر مکعبی توان خوبی برای کنترل آب‌های سیلابی خواهد داشت. 

وی با بیان این‌که تاکنون هزینه‌های زیادی برای احداث این سد شده است، عنوان می‌کند: دیواره سد و بنای اصلی آن به اتمام رسیده و آماده بهره‌برداری و آبگیری است. تاکنون 112 میلیون دلار و 256 میلیارد تومان برای احداث سد شهریار هزینه شده اما آبگیری انجام نشده است. 


نیاز به 500 میلیارد تومان اعتبار 

غفارزاده با اشاره به علل عدم بهره‌برداری و آبگیری سد شهریار تاکید می‌کند: نیاز به جابه‌جایی تاسیسات متعدد در مسیر سد همچنین پاک‌سازی مسیر و خرید اراضی جدید هستیم و تاکنون 2 هزار هکتار اراضی خریداری شده که تقریباً 50 درصد اراضی مورد نیاز است. 

مدیرعامل آب منطقه‌ای استان بیان می‌کند: در صورتی که موانع و مشکلات اداری حل شده و تعیین تکلیف‌های لازم صورت گیرد حدود 500 میلیارد تومان اعتبار نیاز است تا از این سد به عنوان یکی از سدهای ملی که سرمایه‌ای برای کشور محسوب می‌شود، بهره‌برداری کامل شود. 

همچنین با توجه به انباشت آب بلااستفاده در پشت سد نیاز به پاک‌سازی مخزن سد نیز وجود دارد که در صورت تامین اعتبار می‌توان در این زمینه اقدام کرد. این مسئول می‌افزاید: با توجه به نیاز آبی منطقه و لزوم قرار گرفتن این سد در ردیف سدهای فعال استان و کشور‌، آب منطقه‌ای آماده است تا با همکاری دستگاه‌های فرابخشی این سد را در مدار قرار دهد. 


چشم کشاورزان میانه به پایاب سد شهریار

سد شهریار در ۳۵ کیلومتری شهرستان میانه و بر روی رودخانه قزل‌اوزن، علاوه بر تأمین نیاز آب کشاورزی و صنعتی استان‌های آذربایجان شرقی، آذربایجان غربی و گیلان، با هدف تولید نیرو احداث ‌شده است. حوضه آبریز سد شهریار از 7 زیرحوضه، به نام‌های رودخانه قزل‌اوزن، زنجان‌رود، آجی‌چای، گرمی‌چای، شهرچای، قرنقو و آیدوغموش تشکیل ‌شده است. در این میان کاهش نزولات جوی در سال‌های متمادی و در سایه آن کاهش سطح آب‌های زیرزمینی، توأمان با نبود یک مدیریت و برنامه مدون موجب وارد شدن ضربه مهلک به پیکره کشاورزی و معیشت مردم شهرستان میانه شده است. 

در بخش کاغذکنان به دلیل واقع‌شدن در ارتفاع بلند از سطح دریا امکان حفر چاه عمیق وجود ندارد و آب مورد استفاده مردم از آب‌های سطحی و چشمه‌هاست که آن‌ هم با اندکی کاهش در میزان نزولات آسمانی دچار کم‌آبی و خشکسالی می‌شود. زمانی که طرح ساخت سد شهریار میانه به تصویب رسیده بود قرار بود به ۲۰ هزار هکتار از زمین‌های کاغذ‌کنان آب پمپاژ شود ولی با پیگیری نکردن مسئولان، این طرح تاکنون عملاً اجرایی نشده است.