گزارش
سازگاری با کم‌آبی در مازندران
مدیرعامل شرکت آب منطقه‌ای استان: برای سازگاری با کم‌آبی نه فقط این شرکت، بلکه همه نهادها و مردم باید همکاری کنند
اشکان جهان‌آرای| ساری-خبرنگار:
بارندگی‌های امسال در مازندران بسیار بیشتر از سال گذشته است و همین موضوع سبب شده که بسیاری از مردم خوشحال باشند که سال آینده احتمالا مشکلات حوزه آب کمتر خواهد بود. از سوی دیگر باور قدیمی‌ترها بر این است که کاهش بارش برف در ارتفاعات سبب می‌شود سال آینده نیز منابع آبی به خوبی نتوانند تأمین‌کننده آب مورد نیاز باشند. این یعنی حتی در وضعیت پربارشی هم نمی‌توان به حل کامل مشکل کم‌آبی امیدوار بود. به همین دلیل از اوایل دهه 80 در کشور برای مدیریت مصرف و هماهنگ شدن با شرایط موجود و پیش رو بحث‌هایی شد.
حالا چند سال است که وزارت نیرو اعلام کرده سازگاری با کم‌آبی مهم‌ترین رویکرد این وزارتخانه است. تا جایی که اسفند پارسال هیات وزیران کارگروه سازگاری با کم‌آبی را تشکیل داد.
«آمایش آب محور» «تبدیل محدودیت آب به عنصری برای توسعه» «اصلاحات اقتصادی در تعرفه‌گذاری آب» و «تغییر در نظام کنونی بخش آب کشاورزی» چهار محور اصلی برای سازگاری با کم‌آبی هستند که تابستان امسال از سوی وزارت نیرو اعلام شدند؛ محورهایی که در زمینه منابع زیست‌محیطی و به‌ویژه آب پنج هدف اساسی برایشان ترسیم شده است. پایدارسازی منابع آب و انرژی برای پاسخ به نیاز نسل امروز و نسل‌های آتی، جبران تخریب‌های گذشته، احیای ظرفیت زیست‌پذیری کشور، بهره‌برداری از منابع زیست‌محیطی با پیوند زدن به ارزش‌های انسانی و حاکمیت نظام اندیشه‌ای و نظری منسجم در مدیریت منابع آب و انرژی اهدافی هستند که برای طرح ملی سازگاری با کم‌آبی تعریف شده‌اند.
همگرایی برای سازگاری با کم‌آبی
اجرای طرح سازگاری با کم‌آبی از ابتدای امسال به طور جدی در دستور کار قرار گرفته و همه استان‌ها باید به این طرح ورود جدی داشته باشند. شرکت مدیریت منابع آب ایران تاکید کرده که مدیریت منابع آب هر استان باید استراتژی متناسب با برنامه سازگاری با کم‌آبی را بر اساس ابلاغیه‌ای که تابستان امسال به استان‌ها ارائه شد، تدوین کنند. به استناد این ابلاغیه شرکت آب منطقه‌ای هر استان باید برنامه سازگاری با کم‌آبی خود را تهیه کرده و به این شرکت بفرستد. مدیرعامل شرکت آب منطقه‌ای مازندران در گفت‌وگو با همشهری بیان کرد: این طرح برای مازندران تدوین و تابستان امسال نیز به مرکز فرستاده شد.
«محمدابراهیم یخکشی» در این‌باره گفت: کم شدن بارش‌ها در سال‌های اخیر کاملا مشهود است. همه می‌دانیم که ذخیره منابع آبی کاهش یافته و جمعیت هم رو به افزایش است. این وضعیت به ما می‌گوید که باید با شرایط سازگار شویم. سازگاری با کم‌آبی موضوعی چندوجهی است که نه فقط شرکت آب منطقه‌ای، بلکه همه نهادها و ادارات و اقشار مختلف مردم باید آن را مورد توجه قرار دهند.
این مسئول ادامه داد: مدیریت تقاضا و مصرف بخش عمده‌ای از اجرای طرح سازگاری با کم‌آبی است، یعنی این‌که چطور باید خود را با شرایط موجود تطبیق دهیم. نخستین گام هم مدیریت تقاضاست که از مصرف‌کنندگان آغاز می‌شود. هرچند که مهار آب‌های سطحی و استفاده درست از منابع موجود نیز اهمیت بسیار زیادی دارد و برنامه‌هایی هم در این زمینه داریم، اما اگر در تقاضا و مصرف مدیریت درست نداشته باشیم و سازگاری با کم‌آبی را مدنظر قرار ندهیم، باز هم با چالش مواجه خواهیم شد.
آب هست، اما کم است
مدیرعامل شرکت آب منطقه‌ای مازندران از برنامه‌ریزی این شرکت برای برگزاری همایش مرتبط با طرح سازگاری با کم‌آبی در مازندران خبر داد و گفت: در حال انجام کارهای مقدماتی برای برگزاری همایش تدوین مصادیق سازگاری با کم‌آبی در مازندران هستیم و امیدواریم که همه نهادها برای اجرای طرح سازگاری با کم‌آبی در مازندران پای کار بیایند. یخکشی با بیان این‌که آمایش آب‌محور سرزمین، یکی از اصلی‌ترین محورهای سازگاری با کم‌آبی محسوب می‌شود، اظهار کرد: این موضوع به مسائلی مانند ممنوعیت و خودداری از کشت محصولات پرآب‌بر و پیشگیری از ایجاد صنایع پرمصرف آب در مناطقی که در معرض کم‌آبی و خشکسالی قرار دارند، نگاهی جدی دارد.
وی از فعالیت شورای حفاظت از منابع آب در مازندران هم خبر داد و افزود: این شورا بر فعالیت‌های مختلف که منجر به افزایش مصرف آب در استان می‌شود، نظارت دارد و در مواقع ضروری هشدارهای لازم را به بهره‌برداران می‌دهد. طرح سازگاری با کم‌آبی که به طور جدی مورد توجه دولت قرار گرفته و به استان‌ها نیز ابلاغ شده، کم کم باید در شهرستان‌ها، بخش‌ها، شهرها و روستاها به شکلی ویژه مورد توجه مصرف‌کنندگان خانگی و غیرخانگی اعم از کشاورزی، دام و طیور و صنعتی قرار بگیرد. کارشناسان حوزه آب معتقدند که مازندران در صورت برنامه‌ریزی برای مصرف آب، مشکلی در تامین آن نخواهد داشت.
حتی آماری که مدیرعامل شرکت آب منطقه‌ای مازندران از میزان مصرف آب در بخش کشاورزی استان عنوان می‌کند نیز بیانگر همین موضوع است. به گفته یخکشی در مازندران حدود 2/2 میلیارد مترمکعب آب برای بخش کشاورزی استفاده می‌شود که عمده آن تنظیم نشده است. این موضوع که میزان مصرف آب در استان بیشتر از حجم ذخیره و استحصال منابع آبی موجود است را به صورت جزئی‌تر در شهرستان‌های استان هم می‌توان دید.
اسراف آب در شیلات
مدیر امور منابع آب قائمشهر هم گفت: مجموع آبی که از همه منابع تامین آب شهرستان قائمشهر به دست می‌آید ۸۴ میلیون مترمکعب است، اما با 8۴۰۰ هکتار زمین کشاورزی و ۱۵ هزار و ۲۰۰ هکتار باغ، این شهرستان به ۱۴۴ میلیون متر مکعب آب نیاز دارد.
«هادی نیک‌اختر» از تدوین برنامه جامع سازگاری با کم‌آبی در این شهرستان خبر داد و افزود: با توجه به این‌که ۴۰ میلیون مترمکعب کمبود آب داریم، آبگیری، شخم و شیار و نشای زودهنگام می‌تواند راهی برای سازگاری با چالش کم‌آبی در منطقه باشد. همچنین مصرف بی‌رویه آب در استخرهای سردابی پرورش ماهی و نبود بازگردانی آب شیلات و جای خالی مدیریت پساب استخرهای ماهی، مشکلاتی در بخش آب به وجود آورده است.
این مسئول مدیریت مصرف آب در بخش شیلات و پرورش ماهی را یکی از اقدامات مؤثر در کاهش و مدیریت مصرف آب دانست و تصریح کرد: بخش شیلاتی به واسطه مصرف بهینه آب و لایروبی آب‌بندان‌ها با مشارکت مردمی می‌تواند اجرای زیرساخت‌ها در بخش آب را تسریع کند.
مهم‌ترین اصل سازگاری با کم‌آبی
تلاش‌های مسئولان و بخش دولتی برای افزایش حجم ذخیره آب در مازندران با ساخت سدها در حال انجام است. هر چند که طولانی شدن این پروژه‌ها امید به بهره‌برداری از آنها را در چند سال آینده کمرنگ می‌کند، اما به هر حال پروژه‌هایی در دست اقدام هستند که از جمله می‌توان به انجام طرح مطالعات 10 سد در نقاط مختلف مازندران اشاره کرد. مهم‌ترین اقدام برای به نتیجه رسیدن طرح سازگاری با کم‌آبی، مدیریت مصرف است؛ اقدامی که از داخل خانه‌ها و واحدهای صنعتی، دامی و شیلاتی و از سوی خود مصرف‌کنندگان آغاز می‌شود. مدیریت مصرف اصلی‌ترین محور طرح سازگاری با کم‌آبی است.
