ارتش مصر، شریک جدید جنگ سوریه

احیای نقش مصر در مناسبات منطقه‌ای ازجمله مهم‌ترین سیاست‌های دولت ترامپ در خاورمیانه به‌شمار می‌رود؛ سیاستی که بارها از زبان نزدیکان و مشاوران رئیس‌جمهور آمریکا، از بنون گرفته تا پمپئو بیان شده است. حالا و در آستانه خروج نیروهای آمریکایی از سوریه، به‌نظر می‌رسد نخستین میدان برای تجربه عملی این راهبرد در اختیار واشنگتن و قاهره قرار گرفته است.

مصر و بحران سوریه

شاید برای کسانی که به‌طور روزانه اخبار بحران سوریه را دنبال می‌کنند، نام مصر در میان سایر بازیگران فعال این بحران کمتر آشنا باشد، اما در حقیقت این کشور طی سال‌های گذشته نقش مهمی در تحولات مربوط به سوریه ایفا کرده؛ اگرچه تا حد زیادی دور از میدان و در پشت صحنه بوده است.
اولین ایستگاه ورود مصر به بحران سوریه به دولت اخوانی محمد مرسی بازمی‌گردد؛ دولتی که در پی نخستین انتخابات بعد از انقلاب روی کار آمده بود و از همان ابتدا مخالفت شدید خود با دولت بشار اسد را اعلام کرد. به این ترتیب قاهره به‌تدریج خود را برای میزبانی از طیف گسترده‌ای از مخالفان دولت سوریه آماده کرد تا به‌عنوان کشوری عربی، جایگزین ترکیه در پرچمداری حمایت از معارضین سوریه باشد. اگرچه سرنوشت فرصت چندانی به دولت مرسی برای ادامه سیاست‌هایش در قبال سوریه نداد و کودتای سال2013 این فرایند را به‌طور کلی معکوس کرد.

دولت نظامی مصر به ریاست عبدالفتاح سیسی با نگرانی از تکرار تجربه مصر در سوریه، بلافاصله تلاش‌ها را برای از سرگیری روابط میان 2کشور آغاز کرد و به این ترتیب، رفت‌وآمد مقامات امنیتی قاهره و دمشق به‌صورت محرمانه شروع شد؛ رفت‌وآمدهایی که سال گذشته روزنامه الاخبار در گزارش مفصلی به آن پرداخت. به گفته این روزنامه لبنانی و نزدیک به حزب‌الله، روابط مصر و سوریه از طریق گفت‌و‌‌گوهای خالد فوزی، وزیر اطلاعات مصر با علی مملوک، رئیس شورای‌عالی امنیت سوریه ازسر گرفته شده و زمینه‌ساز میزبانی مصر از مذاکرات آتش‌بس برای غوطه شرقی بوده است. علاوه بر این، بارها منابع خبری غیررسمی از کمک افسران اطلاعاتی مصر به ارتش سوریه برای نبرد علیه نیروهای تندرو و افراطی سخن گفته‌اند؛ کمک‌هایی که از ارائه اطلاعات درباره گروه‌های جهادی گرفته تا ارسال موشک‌های کوتاه‌برد را شامل می‌شود.

از پشت صحنه تا بازیگری میدانی

اما حالا منابع خبری پا را فراتر از این گذاشته و از نقش ارتش مصر در معادلات نظامی سوریه و پر کردن جای نیروهای آمریکایی سخن می‌گویند. به گزارش واشنگتن پست، یکی از مقامات دولت آمریکا با تأیید این موضوع بیان کرده: از عربستان سعودی، قطر و امارات متحده عربی با تماس‌های گسترده درخواست شده است که به‌ویژه در بخش مالی کمک‌های بیشتری به ثبات منطقه و سوریه کنند. همچنین گفته می‌شود که جان بولتون مشاور امنیت ملی ترامپ در تماس‌هایی با عباس کامل، وزیر اطلاعات مصر علاقه‌مندی و آمادگی این کشور آفریقایی برای شرکت بیشتر در تحولات سوریه را جویا شده است. براساس این طرح انتظار می‌رود نیروهای آمریکایی در فاصله‌ای نه‌چندان دور به درخواست ترامپ و به‌رغم میل متحدان عرب واشنگتن خاک سوریه را ترک کرده و به این ترتیب پای ارتش مصر به مناطق شمالی و شرقی سوریه باز شود.

آیا ارتش مصر توانایی ورود به بحران سوریه را دارد؟

ارتش مصر بزرگ‌ترین ارتش جهان عرب و یکی از قدرتمندترین ارتش‌های خاورمیانه و شمال آفریقا به شمار می‌رود. این ارتش تجربه چندین جنگ بزرگ علیه اسرائیل، فرانسه و انگلیس را پشت سر داشته و اخیرا بزرگ‌ترین پایگاه نظامی خاورمیانه و آفریقا را در نزدیکی شهر اسکندریه، برای مقابله با تهدیدهای احتمالی از سوی گروه‌های تروریستی در لیبی تأسیس کرده است.

اما این ارتش بزرگ، طی سال‌های گذشته در تأمین امنیت بخشی از خاک خود که به جولانگاه گروه‌های تروریستی تبدیل شده ناتوان بوده است. صحرای سینا طی 4سال گذشته به معضلی بزرگ برای امنیت ملی مصر تبدیل شده و نیروهای نظامی این کشور حتی بعد از ضرب‌الاجلی که عبدالفتاح سیسی، در پی حادثه مسجد روضه به آنها داد نیز در ایجاد ثبات در سینا شکست خورده‌اند. این در حالی است که اخیرا روزنامه نیویورک‌تایمز در گزارشی مدعی شد ارتش مصر فاقد توانایی‌های زیرساختی و تجهیزاتی لازم برای کنترل اوضاع در سیناست و بر این اساس طی یک سال گذشته به اسرائیل اجازه داده است با ورود به حریم هوایی صحرای سینا در حمله علیه گروه‌های تروریستی مشارکت داشته باشد. از سوی دیگر، بحران اقتصادی نیز مانع بزرگ دیگری بر سر راه مصر برای ورود به هرگونه پرونده نظامی در خارج از مرزهای این کشور به‌شمار می‌رود. اقتصاد مصر که تا حد زیادی به صنایع گردشگری این کشور وابسته است در پی شروع بحران‌های داخلی این کشور به‌شدت آسیب دیده و با گذشت 4سال از کودتا و ثبات نسبی نیز همچنان در احیای شرایط قبل از انقلاب ناتوان بوده است. علاوه بر تمام اینها، دولت جدید مصر طی سال‌های گذشته نشان داده اصولا تمایلی به حضور نظامی خارج از مرزهای این کشور ندارد؛ سیاستی که به وضوح در جریان پرونده یمن دیده شد. با این حال احتمال باز شدن پای مصر به بحران سوریه، به‌ویژه با هدایت و راهبری آمریکا بالاست؛ امری که بعید به‌نظر می‌رسد با مخالفت جدی از سوی بازیگران پیشین بحران سوریه، به‌استثنای ترکیه و مخالفان دولت اسد روبه‌رو شود.