بهرام زند، حافظه صوتی یک نسل

ایوب ربیعی
دوبله فارسی در دهه60 با کاهش واردات فیلم خارجی و استفاده فیلم‌های ایرانی از صدابرداری سر صحنه برای ناطق‌شدن، دوبلورها را که در صنعت سینمای کشور به‌عنوان یک بخش مهم از تولید و آماده‌سازی فیلم‌ها محسوب می‌شدند، به حاشیه کشاند. این حاشیه‌نشینی باعث کوچ گویندگان به استودیو‌های تلویزیون شد که در دوران جدید فرهنگی کشور با مدیرانی تازه قصد ارائه برنامه‌های تازه‌ای داشت. درحالی‌که علی کسمایی در دهه60 با دوبله « هزاردستان» هنر مدیریت خود و شاگردان مهمی چون منوچهر اسماعیلی و ناصر طهماسب را در ساخته علی حاتمی به رخ می‌کشید، در استودیو‌های دیگر دوبلورهای دیگری با دوبله سریال‌های ژاپنی پرطرفدار اهمیت دوبله را گوشزد می‌کردند. 2سریال مهم دهه60 هر دو ژاپنی بودند. این کار بزرگ را ژاله علو با مدیریت دوبله سریال «سال‌های دور از خانه» مریم شیرزاد و فهیمه راستکار با گویندگی شخصیت اوشین و بهرام زند با مدیریت دوبله سریال« جنگجویان کوهستان» و گویندگی شخصیت لین چان انجام دادند.

بهرام زند را می‌توان موفق‌ترین مدیردوبلاژ تلویزیون در 3دهه 60، 70 و 80 دانست. او با مدیریت دوبله سریال‌ های فارسی چون« امام عل ی»، « مسافر ری» و « مدار صفردرجه» و سریال‌های فرنگی چون از« سرزمین شمالی»، «جنگجویان کوهستان»،« ناوارو» و «شرلوک هلمز» توانست با تنظیم مناسب دیالوگ‌ها، انتخاب شایسته گویندگان و هدایت مؤثر آنها کیفیت قابل‌قبولی ارائه کند.

 صدای بهرام زند را از دهان بازیگران زیادی شنیده‌ایم؛ از جیمز کان و جان تراولتا و بروس ویلیس و راسل کرو و ژان رنو تا مل گیبسون و جورج کلونی و جورج واشنگتن و وین دیزل و تام هاردی و جیسون استاتهم. اما بدون‌شک او گوینده‌ای بود که توانست آزمون و خطای دوبله ایران برای گویندگی رابرت دونیرو را پایان دهد. نسخه فارسی مخمصه ساخته مایکل مان را تماشا کنید تا متوجه شوید که چگونه یک گوینده می‌تواند صورتی را با صدایش نقاشی کند.

در میان انیمیشن‌هایی که زند مدیریت دوبله آنها را برعهده داشته، باید از دوبله« شیرشاه» حتما نام ببریم. او کیفیت صوتی این انیمیشن کلاسیک را در زبان فارسی ارتقا داده، تخیل را از صدای اثر نگرفته و به جنبه اسطوره‌ای آن نیز بی‌توجه نبوده. گویندگی‌اش به جای شیر پدر معیاری برای کارهای سخت در دوبله انیمیشن است. صدای بهرام زند روی جرمی برت برای ساختن یک شرلوک هلمز درست و حسابی یک موهبت است. مهم‌ترین ویژگی مخلوق کانن دویل پیچیدگی است. زند هوش و قدرت را در ابعاد غول‌آسا در صدای هلمز به‌جای گذاشته و یکی از قله‌های گویندگی را به گنجینه دوبله ایرانی افزوده است.

همان ترکیب جادویی که صدای اسماعیلی با‌ تصویر چارلتون هستون، دوستدار با جان وین، ناظریان با لی ماروین، جلیلوند با مارلون براندو، ژاله کاظمی با سوفیا لورن، طهماسب با جک نیکلسون، مهین کسمایی با آدری هپبورن، رسول‌زاده با اسپنسر تریسی، هاشم‌پور با سوزان هیوارد، مقامی با رابرت ردفورد، خسروشاهی با آلن دلون، مقبلی با الیور هاردی، قنبری با جری لوئیس، زرندی با نورمن ویزدم، نیکو خردمند با کلودیا کاردیناله، ساخته‌اند، زند با روژه هانن ساخت. او سند این صورت را به فارسی به نام خودش زده است. بدون‌شک هیچ‌کسی در فارسی بهتر از او روژه هانن را نخواهد گفت. او توانست با صدایش مفاهیم مهمی را وارد حافظه یک نسل کند و این کار بزرگی است.