زن شورشی

  ستایش یگانه 

محترم اسکندری تنها 4سال از قرن 14شمسی را دید و در 29سالگی روی در نقاب خاک کشید اما تأثیر او در جنبش حقوق زنان چنان بود که هر صحبتی درباره تاریخچه حقوق زنان در ایران، بی‌ذکر نام او، ناقص و ابتر است. محترم، فرزند خانواده‌ای اشرافی بود و از نعمت تحصیل، برخوردار. انقلاب مشروطه که نتوانست به حمایت از زنان یاری برساند، محترم را واداشت که خود دست‌به‌کار شود و در سال1301با مساعدت تعدادی از زنان پیشرو تهرانی ازجمله نورالهدی منگنه و مستوره افشار «جمعیت نسوان وطنخواه» را تأسیس کرد. برگزاری کلاس اکابر برای زنان و انتشار نشریه «نسوان وطنخواه» از اقدامات این انجمن بود. اما یکی از جنجالی‌ترین اقدامات محترم و یارانش، به‌آتش‌کشیدن جزوه‌ای به نام «مکر زنان» در میدان سپه (توپخانه) بود که در آن عقایدی در ضدیت با آزادی و تحصیل زنان ابراز شده بود. محترم اسکندری به همراه 7نفر دیگر از زنان جمعیت نسوان وطنخواه به میدان توپخانه رفت و جزوه‌های «مکر زنان» را از دست بچه‌هایی که فروشنده آنها بودند گرفت و وسط میدان ـ درست همانجایی که زمانی دارهای مشروطه‌خواهان برپا شده بود ـ به آتش کشید. آنها به بچه‌ها که پول جزوه‌ها را طلب می‌کردند گفتند پول نمی‌دهیم. در پی این اقدام، محترم را به نظمیه بردند و او اینگونه از خود دفاع کرد: «این عمل ما برای دفاع از آبروی مادران و خواهران شماست. ما هم مثل تمام انسان‌ها عقل داریم؛ مکار نیستیم». سخنان با شور و حرارت و تأثرانگیز او در افسران نظمیه اثر کرد و آنها را به حمایت از او برانگیخت. او زیاد عمر نکرد اما اثر عمیقی در به‌رسمیت‌شناساندن حقوق زنان در ایران داشت.