یاغی‌گری در ذات موسیقی ماست
گفت‌وگو با محمد لاریان و ماکان صغیری؛ خواننده و تهیه‌کننده آلبوم «میز دوتایی»
مسعود میر ـ روزنامه‌نگار
دِس چِشات دلِی دِلِی شِعریادُم رَ...
توموهات دَست دلِی دِلِی شِعریادُم رَ...
قرنطینه آمده بود که این قطعه موسیقی انگار فاصله‌گذاری اجتماعی و روزهای عجیب ویروسی را دور زد و نشست بر جان آنهایی که تنهایی‌های بهار99 را در فضای مجازی پر می‌کردند. یافتن سرمنشأ این قطعه موسیقی خیلی زود مخاطبان را وصل کرد به بوشهر و گروه «سیریا» و بعد هم مشخص شد این حال خوب از یک آلبوم تازه و خواستنی به نام «میز دوتایی» به جان ما رسیده است. بوشهری‌های خوش‌ذوق کارستان کرده‌اند و با یک دورهمی شنیدنی حال و هوای کرخت این روزهای بازار موسیقی ایران را نشاط و عشق بخشیده‌اند. گفت‌وگوی ما با محمد لاریان، خواننده گروه سیریا و ماکان صغیری، تهیه‌کننده و مدیر این گروه پیش چشمان شماست. از بوشهر و موسیقی این شهر و سیریا و میز دوتایی بخوانید.
موسیقی بومی بوشهر چه سبقه و احوالی دارد و گروه سیریا در کدام نقطه از جغرافیای این موسیقی قرار دارد؟
ماکان صغیری: همانطور که می‌دانید، موسیقی بوشهر موسیقی امروز و دیروز نیست و سبقه چندصدساله دارد و می‌شود این موسیقی را چندقومیتی نامید، چراکه از دیرباز با ورود هر قومی به خاک بوشهر، ناگزیر تبادلی در فرهنگ اتفاق می‌افتاده، مثلا بعضیها معتقدند خاستگاه دمام از هند بوده، بعضیها قائل به این هستند که از آفریقاست و بعضی هم می‌گویند از جهان عرب، ولی مهم‌تر از همه اینها بحث تبادل فرهنگ و هنر است که بالطبع ما هم در جاهایی تأثیر خودمان را گذاشتیم. بوشهر شهری است که عرب و فارس و لر و ترک و اروپایی و آفریقایی را با هر ایدئولوژی و مذهب اعم از یهود و مسیحی و زرتشتی در خود جای داده و همه اینها روی موسیقی بوشهر بی‌تأثیر نبوده است. موسیقی بوشهر در ادوار مختلف تحت‌تأثیر روابط و فرهنگ غیربومی‌ها قرار گرفته و این تأثیر را می‌شود در ساز‌بندی موسیقی بوشهر و سازهایی مثل نی‌انبان، دایره، دمام و بوق شاخی دید. البته نمی‌شود از ثابت‌بودن کهن‌الگوها در تمام دنیا صرف‌نظر کرد، اما چیزی که بوشهر و موسیقی بوشهر را از باقی موسیقی‌های فولکلور ایران متمایز می‌کند، همین اصطلاح «بوشهر شهر مدارا» است که در آلبوم مفصل راجع به آن توضیح داده شده است.
محمد لاریان: پیرامون احوال موسیقی بوشهر هم باید بگویم که احوال خوبی دارد یا بهتر بگویم احوال بدی ندارد. شاید می‌شود گفت دلیل اینکه خیلی حال و احوال خوبی ندارد این موسیقی، بحث تکرار است. احتمالا الان نسبت به کلمه تکرار موضع‌گیری‌هایی می‌شود، چراکه بعضیها معتقدند همین تکرار به موسیقی فولکلور معنا می‌دهد ولی باید بگویم منظورم این است که بدعت‌هایی که در موسیقی بوشهر گذاشته شده، گاهی ما را از موسیقی اصیل دور کرده و تکرار و پافشاری روی بدعت‌های به‌وجود آمده به نوعی باعث آشفتگی شده است. مثلا زمانی حبیب مفتاح بوشهری در یک قطعه فولکلور از ساز کاخن استفاده کرد و از آن روز به بعد همه سعی کردند از کاخن استفاده کنند. این موضوع به این معنا نیست که کاخن ساز بدی است یا استفاده از این ساز ایرادی دارد، موضوع این است که کاخن رفته‌رفته تبدیل شد به بدعت در موسیقی بوشهر و انگار اگر گروهی کاخن نداشته باشد، موسیقی‌اش کامل نیست درصورتی که کاخن ارتباطی با موسیقی اصیل بوشهری ندارد.
گروه سیریا هم تلاش کرده تا روایت خودش از موسیقی بوشهر را ارائه بدهد به شکلی که تعداد شنونده بیشتری را در‌بر‌بگیرد تا شاید این تلاش باعث شود موسیقی بوشهر بیش از پیش شنیده شود و مورد استقبال قرار بگیرد. در همین آلبوم «میز دوتایی» قطعاتی هستند که در آنها سعی شده بیشتر از باقی قطعات ساختار فولکلور رعایت بشود. برای مثال، قطعه غراب تشکیل شده از چند نی مه (آوای دریانوردان خلیج‌فارس - موسیقی کار) و چند یزله (آواز شور‌انگیزی که معمولا یک کلمه یا جمله در آن تکرار می‌شود) که فقط در حیطه تنظیم دستخوش تغییرات شده و ملودی و ترانه به همان شکل اصلی اجرا شده است و تنها تغییری که در ترانه‌ها شنیده می‌شود، لحن متفاوت در اجراست. سیریا تلاش کرده لحن خودش را از ترانه و ملودی ارائه بدهد، سعی شده این تغییرات با درنظر‌گرفتن ساختار فولکلور و اصیل، لحن اعتراضی به‌خودش بگیرد یا مثلا در قطعه هوار که باز‌خوانی قطعه قدیمی هوار‌هوار است، سعی شده نگاه قصه‌محور و تصویر‌گرایانه‌ای از این اثر ارائه شود به‌طوری که در قطعه یک مسیر روایت منظم حاکم بشود و در نهایت به ترانه قدیمی و فولکلور دیگری به اسم یلا‌یلا می‌رسد تا قصه را به پایان برساند.
ماکان صغیری: باید به این موضوع هم اشاره کرد که برخورد سیریا با موسیقی، اجرای فولکلور نیست و همانطور که گفته شد، سیریا تلاش می‌کند روایت خودش را از موسیقی بوشهر داشته باشد.
گروه سیریا چطور تشکیل شده و چه مسیری را تا هنگام انتشار آلبوم میز دوتایی طی کرده است؟
ماکان صغیری: قصه سیریا از دوره دانش‌آموزی شروع شد؛ زمانی که چند جوان تصمیم گرفتند ساز بزنند و اجرا کنند. آنها ساز زدند و تجربه کردند تا اینکه احساس کردند می‌توانند کارهای خوبی در موسیقی بوشهر انجام بدهند، به شکلی که از موسیقی فولکلور وام بگیرند و موسیقی جهان‌شمول‌تر و روان‌تری را ارائه بدهند که از لحاظ موسیقایی درگیر هیچ حد و مرز و محدودیتی نباشد و برای ایجاد این تغییرات سعی کردند نوازنده‌های جدیدی را وارد گروه کنند که سازهای غیربومی و غربی مثل درامز، گیتار و گیتار باس را با کیفیت خوبی بنوازند. بعد از شکل‌گیری کامل گروه با تمام سختی‌ها و کمبود امکاناتی که - به قول پایتخت‌نشین‌ها - در شهرستان‌های کوچک همیشه هست و همه به آنها واقفیم، آنقدر دور هم ساز زدیم تا به دیدگاه‌های مشترکی رسیدیم و حاصلش شد آلبوم میز دوتایی.
محمد لاریان: این آلبوم حاصل تنظیم گروهی و نگاه تجربه‌گرایانه همه اعضای سیریاست؛ آلبومی که به‌صورت دقیق از یک سبک و سیاق مشخص پیروی نمی‌کند. مثلا قطعه غراب و «دلم تو میخوا» را می‌شود در دسته فولکلور گذاشت، قطعه «لیلی» با حال و هوای دایره جنوب شرقی ایران یعنی سیستان و بلوچستان و افغانستان و هند و پاکستان ساخته شده، «چیش عسلی» و «جهاز جنی» با توجه به محتوا تحت‌تأثیر موسیقی راک قرار گرفته یا مثلا قطعه «حجله» به‌صورت زنده در استودیو ضبط شده که همه اینها بیانگر نا‌محدود‌بودن سیریا در انتخاب سبک است. البته این موضوع از یکپارچگی این آلبوم کم نمی‌کند، چراکه خواسته یا ناخواسته اعضای گروه بعد از 2سال ساز‌زدن در کنار هم به نقطه مشترکی رسیده‌اند که در واقع همان زبان سیریاست.
آلبوم شما فارغ از محتوای دلنشین قطعات، فرم ارائه دلچسبی هم دارد. این تلاش برای احترام به مخاطب چه فرایندی طی کرده است؟
ماکان صغیری: سیریا از روز اول سعی کرده فاصله بین خودش و مخاطب را کم کند و بیشتر سعی کرده به مخاطب‌ها نگاه دوستانه و رفاقتی داشته باشد و همیشه آنها را رفیق خطاب می‌کند. این باعث شد تا ما به فکر این بیفتیم که جدا از احترامی که باید با قطعات آلبوم برای رفقایمان قائل باشیم، سعی کنیم پکیج کامل‌تری را از موسیقی و فرهنگ بوشهر به آنها ارائه کنیم. مثلا سعی شد ترانه‌ها را به دو زبان در آلبوم قرار بدهیم یا مثلا سعی کردیم از بزرگانی که زحمات صادقانه‌ای برای موسیقی بوشهر و جنوب کشیده‌اند، تجلیل کنیم؛ بزرگانی که مدت‌هاست از هر حمایتی قطع امید کردند، چه از نهاد‌های دولتی و چه از اهالی موسیقی، ما به کمک دوستان و همراهان و رفقا 9نفر از این عزیزان را انتخاب کردیم و عکس‌هایشان را در آلبوم منتشر کردیم.
در کنار این عکس‌ها تصمیم گرفتیم مناظر و زیبایی‌های کمتردیده‌شده بوشهر را هم در قالب کارت‌پستال ارائه کنیم تا رفقا یا همان مخاطبان ما بیشتر با طبیعت بوشهر آشنا بشوند. برای این کار با چند عکاس بوشهری جلسه برگزار کردیم و آنها با کمال میل این پیشنهاد ما را پذیرفتند و عکس‌های خوبشان را برای جذب گردشگر در اختیار ما گذاشتند.
محمد لاریان: در این چند روزی که از انتشار آلبوم ما می‌گذرد، چند نفری به ما گفتند آلبوم ما خیلی لاکچری است اما واقعیت این است که ما فقط سعی کردیم آلبومی منتشر کنیم که همه از دیدن و شنیدنش لذت ببرند و به رفقای خودمان احترام بگذاریم. البته شاید عده‌ای از دیدن آلبوم ما تعجب کنند اما دلیلش این است که ما در ایران کمتر دیده‌ایم که یک گروه موسیقی سعی کند آلبوم متفاوتی نه فقط به لحاظ محتوای موسیقایی، بلکه از نظر فرم ارائه به مخاطبان عرضه کند و این شوره‌زار بی‌توجهی به مخاطب باعث شده آلبوم ما از بقیه آلبوم‌های ایرانی جدا و متفاوت به‌نظر برسد.
شما در روزهای کرونایی احوال مخاطب موسیقی را خوش کردید اما ظاهرا برای انتشار آلبوم در این روزها دردسرهای بسیاری متحمل شدید؟
ماکان صغیری: دردسر شاید کلمه مناسبی برای سختی‌هایی که کشیدیم نباشد، چون که این سختی چه در دوران کرونایی و چه در دوران عادی جهان برای ما و دیگر گروه‌های موسیقی ایران وجود داشته و خواهد داشت و نمی‌توانیم بابت این سختی‌ها ناراحت باشیم یا گله و شکایتی کنیم چون از بین نخواهند رفت، مثلا شرکت‌های پخش موسیقی اصولا با ما جوری برخورد می‌کنند که انگار مالکان تمام و کمال موسیقی در کشور هستند و ما قرار است برای آنها کار کنیم نه آنها برای ما. در ایران کلا یکی دوتا شرکت پخش حاضر به همکاری با ما شدند که آنها هم 50درصد از مبلغ فروش را به‌عنوان حق پخش طلب کردند که تصورش هم عجیب و مضحک است. این موضوع باعث شد که ما تصمیم بگیریم خودمان با شهرکتابها و کتابفروشی‌ها و مراکز عرضه محصولات فرهنگی وارد مذاکره شویم که از این روش هم به در بسته خوردیم، چون برای ارائه آلبوم موسیقی از طریق شهرکتابها یا باید از دید آنها گروه یا فرد بسیار معروف باشد یا با همان شرکت‌های پخش که حرفش را زدیم، کار کند و در غیر این صورت شما نمی‌توانید محصولتان را در این مراکز عرضه کنید.
بعد از همه این ماجراها تصمیم به برگزاری مراسم رونمایی در شهر‌های مختلف گرفتیم اما سر بزنگاه کرونا از راه رسید، این شد که گروه تصمیم گرفت یک وب‌سایت طراحی کند و از طریق پیش‌خرید، نسخه فیزیکی آلبوم را به‌صورت پستی به تمام ایران ارسال کند، البته از این بابت نه‌تنها ناراحت نیستیم، بلکه خوشحال هم هستیم، ما دیگر یاد گرفتیم چطور خیلی خوب از مشکلات عبور کنیم و با همه مشکلات و سختی‌ها پیش برویم، چون یاغی‌گری در خون موسیقی ماست و همانطور که تا الان ثابت کردیم، یاغی خواهیم ماند.
موسیقی بومی و فولکلور معمولا در رقابت با موسیقی رایج بازار، رتبه اول استقبال را به‌دست نمی‌آورد. به گمان شما افق پیش روی سیریا و میز دوتایی چگونه است؟
محمد لاریان: حق با شماست، موسیقی فولکلور در تمام دنیا مخاطب خاص دارد، البته که سیریا در دسته موسیقی فولکلور قرار نمی‌گیرد، رویکرد فولکلور دارد اما صرفا برخورد فولکلوری با موسیقی بوشهر ندارد، سیریا تلاش می‌کند موسیقی بوشهر را با موسیقی باقی کشور‌ها و ملت‌ها گره بزند و تلفیقی ایجاد کند که در دنیا قابل شنیدن باشد به شکلی که در دسته موسیقی ملل و موسیقی جهان قرار بگیرد.
ماکان صغیری: تلاش ما این است که افق دیدمان خیلی بزرگ‌تر و وسیع‌تر از رقابت با بازار موسیقی رایج ایران باشد. همه می‌دانیم که تعداد خواننده‌ها و گروه‌هایی که موسیقی با‌ارزش و بامحتوا تولید می‌کنند در ایران کم است و این موضوع در وهله اول همه ما را ناراحت می‌کند ولی وقتی به‌خودمان رجوع می‌کنیم، متوجه می‌شویم همه ما در دام آن موسیقی‌ها گیر افتاده‌ایم، چون آنقدر زیاد شده و همه کشور را فراگرفته که شنیدنش اجتناب‌ناپذیر است. در مکان‌های عمومی گاهی ما محکومیم به شنیدن موسیقی بد و بی‌محتوا، انگار موسیقی پاپ ایران را می‌شود اینجور معنا کرد که هرچه غیراصولی‌تر و بی‌محتوا‌تر باشد، پرفروش‌تر خواهد بود. سیریا پیش خواهد رفت، بی‌هیچ محدودیت و مرزی، هرگز از کار کردن و تلاش برای بهتر‌بودن دست نمی‌کشیم و سعی می‌کنیم کیفیت را حفظ کنیم.
آنچه به گمان شما میز دوتایی را در کافه شلوغ موسیقی ایران متمایز می‌کند، چیست؟
محمد لاریان: آنسامبل سیریا همیشه تلاش کرده با رفقایش صادق باشد، فکر می‌کنم این صداقت در ارائه آثار و اجراهای ما را قطعا رفقایمان دیده و شنیده‌اند. جدا از صداقت، گروه همیشه بی‌ادعا بوده و سعی کرده تجربه کسب کند و با صبر و تحمل همیشه پله‌پله پیش رفتیم و از این به بعد هم پیش خواهیم رفت، همبستگی و همفکری صادقانه اعضای گروه باعث شده که آثار با حساسیت و در عین حال آرامش ساخته شود.
در این لحظه هم می‌خواهم از اعضای گروه سیریا نام ببرم و از زحماتشان قدردانی کنم: بهروز شریفیان (نوازنده پرکاشن)، معین پاکباز (درامز)، امیرحسین ماهینی (نوازنده گیتارباس و عود)، مهدی ناصری (گیتار)، مهدی منفرد (نی‌انبان) و فرشاد برنجی (پیانو).
محمد لاریان:
آنسامبل سیریا همیشه تلاش کرده با رفقایش صادق باشد؛ فکر می‌کنم این صداقت در ارائه آثار و اجراهای ما را قطعا رفقایمان دیده و شنیده‌اند. جدا از صداقت، گروه همیشه بی‌ادعا بوده و سعی کرده تجربه کسب کند و با صبر و تحمل همیشه پله‌پله پیش رفته‌ایم و از این به بعد هم پیش خواهیم رفت
ماکان صغیری:
سیریا از روز اول سعی کرده فاصله بین خودش و مخاطب را کم کند و بیشتر سعی کرده به مخاطب‌ها نگاه دوستانه و رفاقتی داشته باشد و همیشه آنها را رفیق خطاب می‌کند. این باعث شد تا ما به فکر این بیفتیم که جدا از احترامی که باید با قطعات آلبوم برای رفقایمان قائل باشیم سعی کنیم پکیج کامل‌تری از موسیقی و فرهنگ بوشهر به آنها ارائه کنیم
در همینه زمینه :
