صدای پای انقلاب گرسنگان در لبنان

سیاوش فلاح‌پور _ خبرنگار

وضعیت اجتماعی در لبنان به مرز انفجار رسیده است؛ به‌گونه‌ای که شهروندان حتی با وجود نگرانی از شیوع ویروس کرونا به‌دلیل فشارهای اقتصادی باز هم به خیابان‌ها آمدند و تجمعات اعتراضی خود را در مناطق مختلف این کشور از سر گرفتند. فروپاشی اقتصادی، ابهام در سرنوشت نظام بانکی و گرانی شدید حاصل از سقوط قیمت لیر در برابر دلار عناوین مطالبات و شعارهای معترضان است؛ معترضانی که می‌گویند دیگر حتی برای تامین مایحتاج اولیه زندگی، ازجمله مواد غذایی همچون نان نیز با مشکل روبه‌رو شده‌اند. روز گذشته ارزش هر دلار در بازار سیاه لبنان به بیش از 4100لیر رسید درحالی‌که تا کمتر از یک سال پیش در ازای تنها 1700لیر معامله می‌شد. سقوط حیرت‌آور ارزش پول ملی لبنان با چنین سرعتی از زمان جنگ داخلی این کشور (دهه 80) تا‌کنون بی‌سابقه بوده است.

موج جدید اعتراضات این بار از استان سنی‌نشین طرابلس در شمال لبنان آغاز شده است؛ استانی که به‌عنوان فقیرترین منطقه در لبنان شناخته می‌شود. معترضان از عصر سه‌شنبه با تجمع در میدان مرکزی طرابلس شعارهای تندی را علیه دولت و نظام بانکی سر داده و بعد از درگیری با نیروهای انتظامی به برخی مراکز بانکی در محدوده مرکز شهر حمله کردند. به گفته شبکه الجدید لبنان در جریان این درگیری‌ها دست‌کم یک شهروند 26ساله لبنانی کشته شده است. انتشار اخبار مربوط به درگیری‌های طرابلس، موج تازه‌ای از اجتماعات پراکنده در بیروت را به‌دنبال داشته است، اگرچه این اجتماعات به‌دلیل شیوع ویروس کرونا با اعتراضات دور قبل شهروندان لبنانی قابل مقایسه نیست اما می‌توان انتظار داشت درصورت تداوم انفعال دولت و نظام بانکی، مجددا شهرها و خیابان‌های این کشور به صحنه قدرت نمایی شهروندانی بدل شود که دیگر حاضر به تحمل فشارهای اقتصادی نیستند. تمام اینها در حالی است که جنگ لفظی میان دولت و رئیس‌کل بانک مرکزی بدون توجه به وضعیت اجتماعی همچنان ادامه دارد.

دولت حسان دیاب که از حمایت حزب‌الله لبنان و جریان آزاد ملی به رهبری میشل عون برخوردار است بانک مرکزی را به اخلال در نظام ارز و کارشکنی در فعالیت‌های دولت با هدف تأثیرگذاری بر معادلات سیاسی متهم می‌کند. در مقابل ریاض سلامه، مدیرکل بانک مرکزی که ازجمله متحدان جریان المستقبل به رهبری سعد حریری و حزب نیروهای لبنان به ریاست سمیر جعجع شناخته می‌شود، اتهامات دولت را فرافکنی برای فرار از مسئولیت دانسته و مدعی است عامل اصلی بحران اقتصاد لبنان، سیاست‌های منطقه‌ای غلطی است که هزینه‌های سنگینی را بر این کشور متحمل کرده است. اگرچه سلامه هرگز در مقام ریاست بانک مرکزی مستقیما علیه حزب یا شخصیتی موضع‌گیری نمی‌کند اما برای همه روشن است که او حزب‌الله لبنان و سیاست‌های این گروه را عامل بخش عمده مشکلات لبنان به شمار می‌آورد.
از سوی دیگر رسانه‌های نزدیک به سلامه، ازجمله النهار مدعی شده‌اند حزب‌الله با همکاری جبران باسیل، داماد میشل عون و از سران جریان آزاد ملی‌، خواهان فشار بر ریاض سلامه برای کناره‌گیری او از ریاست بانک مرکزی هستند تا به این ترتیب مدیریت این نهاد استراتژیک از دست رقبای2 گروه حامی دولت خارج شده و البته اجرای تحریم‌های مالی آمریکا علیه حزب‌الله در شبکه مالی لبنان نیز تا حدی کنترل شود.

در این میان هر یک از 2 گروه سیاسی فوق تلاش می‌کنند ماهیت اعتراضات مردمی را مصادره و آن را علیه رقبای خود سازماندهی کنند؛ به‌گونه‌ای که حسان دیاب از اعترضات مشروع مردمی علیه فساد در نظام بانکی می‌گوید و ریاض سلامه با حمایت از اعتراضات مردمی علیه ناکارآمدی دولت رانتی پاسخش را می‌دهد! با این حال به‌نظر می‌رسد مسیر معترضان مردمی از هر 2 گروه فوق جداست، چرا که تجمعات خیابانی  بر  دادن شعارهایی علیه تمام طبقه حاکم و عدم‌حمایت از هیچ گروهی علیه گروه دیگر تأکید دارند.
روزنامه العربی الجدید در گزارش خود با اشاره به این تحولات می‌نویسد: به‌نظر می‌رسد راند اول نبرد سیاسی دو ائتلاف لبنانی با شکست پروژه برکناری ریاض سلامه به پایان رسیده است. این مسئله علاوه بر مقاومت جدی جریان‌های المستقبل، نیروهای لبنانی و سوسیالیسم مترقی به حمایت روشن آمریکا از تداوم ریاست ریاض سلامه بر بانک مرکزی لبنان نیز بر می‌گردد. با این حال نگاهی به وضعیت پر تنش خیابان‌ها نشان می‌دهد این نبرد همچنان ادامه دارد و ممکن است وضعیت اقتصادی لبنان را از آنچه هست نیز وخیم‌تر کند.
روزنامه الاخبار، نزدیک به حزب‌الله نیز در گزارشی به نقل از منابع آگاه مدعی شد، سفیر آمریکا در لبنان، روز سه‌شنبه با ارسال پیامی تند به جبران باسیل، تلاش برای تغییر ریاض سلامه از ریاست بانک مرکزی را به‌عنوان خط قرمز آمریکا در لبنان توصیف کرده است. این در حالی است که گفته می‌شود جریان آزاد ملی برای راه‌اندازی تجمعی گسترده مقابل مقر بانک مرکزی در بیروت آماده می‌شود. براساس اطلاعات موجود این تجمع قرار است عصر روز پنجشنبه برگزار شود. درصورت صحت این اطلاعات می‌توان گفت جریان آزاد ملی همچنان بر ادامه فشارها بر ریاض سلامه و برکناری او از ریاست بانک مرکزی اصرار دارد.