تست کرونای یک دلاری درآفریقا

محمدامین خرمی _ خبرنگار

2‌ماه قبل، درست زمانی که ویروس کرونا در اوج شیوع، کشورهای آسیایی و اروپایی را به زانو درآورده بود و هرروز بر شمار مبتلایان و قربانیان افزوده می‌شد، در قاره آفریقا به دور از این هیاهو هیچ موردی از ابتلای بیماری به ثبت نمی‌رسید. ویروس اما طی هفته‌های اخیر به آفریقا هم رسیده و اکنون جمعیتی بالغ بر یک‌میلیارد نفر را در این قاره تهدید می‌کند.

طبق اعلام سازمان بهداشت جهانی، هم‌اکنون نزدیک به 35هزار نفر در کشورهای آفریقایی به ویروس کرونا مبتلا شده و حدود هزار و 500نفر هم جان خود را از دست داده‌اند. این آماری است که طی 2هفته گذشته، دوبرابر شده است. این سازمان در تازه‌ترین گزارش خود هشدار داده که آفریقا در ابتدای راه است و با توجه به وضعیت بهداشتی در کشورهای آفریقایی و عدم‌وجود تجهیزات بیمارستانی لازم، احتمال ابتلای 10میلیون نفر طی 3تا 6‌ماه آینده وجود دارد.
آفریقا دارای شرایط پیچیده‌ای است. از طرفی بالا بودن شمار جمعیت جوان در کشورهای این قاره، احتمال مرگ‌ومیر در میان مبتلایان را کاهش می‌دهد. از سوی دیگر بالا بودن میزان بیماری‌های دیگری مثل ایدز در میان جمعیت این کشورها می‌تواند باعث افزایش شمار قربانیان شود. همزمان، کمبود تجهیزات بیمارستانی ازجمله اتاق‌های آی‌سی‌یو و سی‌سی‌یو، دستگاه‌های تنفس (ونتیالتور) و دستگاه‌های اکسیژن‌ساز، نگرانی‌ها در مورد دامنه بحران در آفریقا را تشدید کرده است.
از یک طرف، کمبود تجهیزات بیمارستانی و ظرفیت پایین بیمارستان‌ها برای پذیرش بیماران، تعطیلی گسترده کشورها و تعطیلی کسب و کارها را اجتناب‌ناپذیر می‌کند اما از طرف دیگر، وضعیت نامناسب اقتصادی کشورها و مردم، امکان تعطیلی‌های طولانی‌مدت و تمام و کمال را نمی‌دهد.

روزنامه گاردین در گزارشی از وضعیت نیجریه نوشته است که این کشور با جمعیت 200میلیون نفری، تنها 350دستگاه ونتیالتور دارد. در شرایطی که دیگر کشورهای جهان نیز درگیر کرونا هستند و صادرات این دستگاه‌ها در اغلب کشورها ممنوع اعلام شده است، دولت نیجریه در تهیه دستگاه‌های لازم ناکام بوده است. دولت تنها توانسته در هفته‌های اخیر 100دستگاه ونتیالتور خریداری کند. همزمان، این کشور از کمبود شدید نیروی شبکه بهداشت و درمان رنج می‌برد. از سوی دیگر، دولت اعلام کرده نمی‌تواند کسب و کارها را به تعطیلی بکشاند، چرا که امکان حمایت اقتصادی از مردم و صاحبان کسب و کارها را ندارد. شمار مبتلایان در نیجریه هزار و 500نفر اعلام شده اما پیش‌بینی می‌شود به‌زودی بر شمار افراد مبتلا در این کشور افزوده شود.
دولت آفریقای جنوبی اما از ابتدا الگوی «تست، شناسایی و قرنطینه» را اجرا کرده است. این کشور با حدود 5هزار مورد ابتلا دارای بیشترین مورد ثبت شده در میان کشورهای آفریقایی است. دولت با هدف یافتن مبتلایان و قرنطینه زودهنگام آنان، روزانه حدود 10هزار تست انجام می‌دهد. تاکنون حدود 186هزار مورد تست در این کشور با جمعیت 56میلیون نفری انجام شده است. 
دولت آفریقای جنوبی پیش از این تجربه مقابله با شیوع بیماری‌های واگیر را داشته است و اکنون به کمک شبکه گسترده بهداشت و درمان خود، قصد دارد ویروس کرونا را هم تحت کنترل درآورد. دولت با آگاهی از دشواری پیاده‌سازی‌ فاصله‌گذاری اجتماعی در مناطق فقیرنشین و پرجمعیت، از 4هفته قبل، یعنی از ابتدای ورود ویروس به آفریقای جنوبی، قوانین سخت قرنطینه در شهرها را پیاده کرد. نیروهای پلیس و ارتش مسئول اجرای قرنطینه شده‌اند. با توجه به نزدیک شدن فصل زمستان در نیمکره‌جنوبی و آغاز موج تازه شیوع ویروس کرونا، دولت فعلا تصمیمی برای گشایش کسب و کارها ندارد. دولت آفریقای جنوبی برای جلوگیری از فروپاشی اقتصاد این کشور، یک بسته کمک اقتصادی 26میلیارد دلاری را به اجرا گذاشته است اما همه کشورهای آفریقایی، توانایی اجرای چنین برنامه‌هایی را ندارند و آفریقای جنوبی در این قاره یک استثنا به شمار می‌رود.

کیت‌های حیاتی
دسترسی به آمار دقیق در کشورهای آفریقایی برای نهادهای بین‌المللی دشوار است. اگرچه تنها راه نجات این کشورها به‌دلیل ضعف سیستم درمانی آنها، استفاده گسترده از کیت‌های تست و شناسایی و قرنطینه افراد مبتلاست، براساس آمار سازمان بهداشت جهانی تاکنون تنها 500هزار تست در مجموع در کشورهای آفریقایی انجام شده است. کشور اتیوپی با جمعیت 100میلیون نفری، تنها 10هزار تست انجام داده است. طبق اعلام سازمان ملل آفریقا با جمعیت یک‌میلیارد و 300میلیون نفری‌اش، طی سال‌جاری میلادی دست‌کم به 74میلیون کیت تست و 30هزار دستگاه ونتیالتور نیاز دارد.

مورد جالب سنگال
سنگال یکی دیگر از استثناهای آفریقاست. این کشور در غرب قاره آفریقا واقع شده و حدود 16میلیون نفر جمعیت دارد. مقام‌های سنگالی از 2‌ماه قبل یعنی زمانی که نخستین مورد ابتلا در این کشور یافت شد، می‌دانستند که با توجه به ظرفیت محدود بیمارستان‌های این کشور، باید برای مهار ویروس کرونا خیلی زود دست به‌کار شوند. تجربه شیوع ویروس ابولا در این کشور بین سال‌های 2014تا 2016 و تجربه مبارزه با ایدز، کمک بزرگی به آنها کرد. 3هفته پس از شیوع ویروس در سنگال، زمانی که هفتاد و نهمین مورد ابتلا به ثبت رسیده بود، دولت شبانه محدودیت در تردد اعلام کرد. اگرچه اقتصاد به‌طور کامل تعطیل نشد اما مدارس، دانشگاه‌ها، مساجد، رستوران‌ها، مراکز تفریحی و تمامی گردهمایی‌ها تعطیل شدند. شناسایی و قرنطینه افراد مبتلا با هدف قطع زنجیره انتقال در دستور کار دولت قرار گرفت.
در سنگال با 823مورد ابتلا تنها 9مورد مرگ در اثر کرونا به ثبت رسیده است. به گزارش الجزیره، این کشور در میان کشورهای آفریقایی بالاترین نسبت میزان بهبودی از ویروس کرونا را دارد. سنگال در جهان هم از این منظر در جایگاه سوم قرار گرفته است. علاوه بر تجربه مردم در مقابله با بیماری‌های واگیردار، تولید کیت‌های تست به‌صورت گسترده در این کشور عامل موفقیت دولت در مهار بحران بوده است. سنگال کیت‌های تست یک‌دلاری تولید کرده که به مردم امکان استفاده وسیع از آن‌را داده است. شرکت تولید‌کننده این کیت‌ها در سنگال اعلام کرده امکان تولید ماهانه 2میلیون کیت را دارد و قرار است این کیت‌ها به دیگر کشورهای آفریقایی نیز صادر شود. شاید این کیت‌ها، در نهایت ناجی مردم آفریقا در مقابل ویروس کرونا باشد.