پاسخ به سؤالات حقوقی

مریم مرادی‌عرب- حقوقدان و وکیل پایه‌یک دادگستری

مجازات اهانت به مأموران انتظامی
در یک درگیری خیابانی وقتی مأموران پلیس سر رسیدند یکی از طرفین درگیری به مأموران توهین کرد. آیا این کار مجازات دارد؟
قانون برای فرد اخلالگری که به مأمور پلیس حین انجام‌ وظیفه توهین کرده باشد، دو سال حبس و ۷۴ ضربه شلاق حکم درنظر گرفته است. اینکه جرم چگونه و به چه شکل رخ‌داده بسیار مهم است. طبق قانون هرگونه حمله یا مقاومتی هنگام انجام ‌وظیفه مأمور پلیس، تمرد محسوب می‌شود و در این حالت اگر اسلحه و حتی یک چاقوی کوچک نشان دهید، باید بین ۶‌ماه تا ۲ سال پشت میله‌های زندان بمانید.

چطور می‌شود وکیل را عزل کرد؟
برای انجام کارهای انحصار‌وراثت و برای گرفتن اقامت کانادا وکالت تام‌الاختیار به مادرم داده‌ام. الان هم در کانادا هستم. سؤالم این است که اولا من می‌توانم وکالت را باطل کنم؟ سؤال دومم این است که می‌توانم بدون اجازه مادرم که الان وکیل تام‌الاختیارم است دوباره به ایران برگردم و اینجا زندگی کنم؟
درباره برطرف کردن عقد وکالت باید بیان داشت، همانطور که موکل با اذن خود شخصی را مأمور انجام کاری از جانب خود می‌کند بنا بر صلاحدید خود خواهد توانست هر زمان شخص وکیل را از سمت خود عزل کند؛ مگر آنکه این حق را در وکالت اعطایی از خود سلب کرده باشد. از آن طرف همین حق و اختیار برای وکیل نیز وجود خواهد داشت تا هر زمان که بخواهد از سمت خود استعفا کند؛ مگر آنکه چنین حقی برای وی وجود نداشته باشد. از این روی باید گفت که علاوه بر این موارد، وکالت ممکن است بر اثر فوت وکیل یا موکل از میان برود. این امر به ذات عقد وکالت بازمی‌گردد، و همین امر است که وکالت را از سایر عقود قانونی متمایز می‌کند. چه اینکه در اکثر عقود قانون مدنی فوت طرفین عقد تأثیری در بقای عقد ایجاد شده نخواهد داشت. همانطور که هر یک از وکیل یا موکل هر زمان که بخواهند می‌توانند استعفا  یا عزل کنند، البته باید توجه داشت که وکالت بلاعزل هست یا خیر، فوت هر یک از آنها نیز اصولاً عقد وکالت را از میان خواهد برد. البته به این موارد باید سفه و از بین رفتن موضوع عقد وکالت یا انجام موضوع وکالت را نیز افزود.

راه قانونی به هم زدن نامزدی
مدتی قبل با پسری جوان نامزد کردم اما حالا پشیمان شده‌ام و نمی‌خواهم با او ازدواج کنم. چطور می‌توانم نامزدی را به هم بزنم و این کار ممکن است چه عواقب قانونی‌ای برایم داشته باشد؟
مطابق ماده 1035قانون مدنی، وعده ازدواج ایجاد علقه زوجیت نمی‌کند؛ اگرچه تمام یا قسمتی از مهریه که بین طرفین برای موقع ازدواج مقرر شده پرداخت شده باشد. بنابراین هر یک از زن و مرد مادام که عقد نکاح جاری نشده می‌تواند از وصلت امتناع کند و طرف دیگر نمی‌تواند به هیچ وجه او را مجبور به ازدواج کرده  یا از جهت صرف امتناع از وصلت مطالبه خسارتی کند. از طرفی دیگر ماده 1037قانون مدنی مقرر می‌دارد، هر یک از نامزدها می‌تواند درصورت به هم خوردن وصلت منظور، هدایایی را که به طرف دیگر یا ابوین او برای وصلت منظور داده است مطالبه کند. اگر عین هدایا موجود نباشد مستحق قیمت هدایایی خواهد بود که عادتاً نگاه داشته می‌شود مگر اینکه آن هدایا بدون تقصیر طرف دیگر تلف شده باشد.

راه‌های پیگیری اشتباه قاضی
به‌خاطر پرونده‌ای که در دادگاه دارم می‌خواهم علیه قاضی دادخواست بدهم. آیا این کار امکان‌پذیر است؟
اصل نظارت قانونی شامل همه مقامات می‌شود و بنابراین هیچ مقامی از نظارت قانونی مستثنا نیست. اصل۱۷۱ این قانون می‌گوید در صورتی که به‌دلیل تقصیر یا اشتباه قاضی ضرر مادی یا معنوی به کسی وارد شود، این ضرر باید جبران شود. اگر این ضرر به‌دلیل قصور قاضی باشد، خود او مسئول جبران خسارت است و درصورتی که به‌علت اشتباه او باشد، دولت مسئول جبران خسارت خواهد بود. اما نحوه شکایت از قاضی به چه شکل است؟ برای این کار دادگاه خاصی پیش‌بینی شده است که به آن دادگاه عالی انتظامی قضات می‌گویند. منظور از وصف انتظامی این است که در این دادگاه به تخلفاتی رسیدگی می‌شود که قضات به مناسبت شغلشان مرتکب آن می‌شوند. در کنار تخلفات قضات، یکی دیگر از مواردی که در صلاحیت دادگاه عالی انتظامی قضات است، رسیدگی به دعاوی‌ای است که براساس اصل۱۷۱ قانون اساسی مطرح می‌شوند. مطابق با ماده ۳۰ قانون نظارت بر رفتار قضات، در صورتی که مدعی هستید به‌دلیل اشتباه یا تقصیر یک قاضی ضرری به شما وارد شده است، ابتدا باید دادخواستی برای اثبات تقصیر یا اشتباه قاضی به دادگاه عالی انتظامی قضات تقدیم کنید و بعد درصورتی که این دادگاه حکم به ‌وجود تقصیر یا اشتباه مورد ادعای شما صادر کرد، با این حکم مجددا دادخواستی به دادگاه عمومی حقوقی تهران بدهید تا بر مبنای این حکم میزان خسارت را تعیین و حکم به جبران خسارت دهد.
باید بدانید درصورتی که دادگاه عالی انتظامی قضات تقصیر یا اشتباه قاضی را احراز کرده باشد، دادگاه عمومی باید از این نظر تبعیت کند و صرفا در مورد میزان خسارت امکان اظهارنظر دارد، نه اصل جبران خسارت. حال بسته به اینکه ضرر وارده به‌خاطر اشتباه قاضی بوده باشد یا تقصیر او، دولت یا خود قاضی مسئول جبران خسارت خواهند بود.

توهین کردن چه مجازاتی دارد؟
مدتی قبل  یکی از همسایه ها به من توهین کرد چطور می‌توانم پیگیری کنم؟
توهین در زمره اعمالی است که بیشتر از هر عمل ممنوعه‌ای در زندگی روزمره‌مان اتفاق می‌افتد. گاهی مورد توهین و اهانت دیگری قرار می‌گیریم و گاهی خود به دیگری توهین می‌کنیم. عملی را که بسیار ساده از کنار آن می‌گذریم توسط قانونگذار جرم انگاری شده است، این جرم مستقیماً به حیثیت و آزادی و آسایش و آبروی اشخاص لطمه وارد می‌کند. از همین رو قانونگذار از آن تحت عنوان هتک حرمت اشخاص یاد کرده و نشان داده  همانطور که اموال و جان اشخاص مورد حمایت و اقتدار وی قرار گرفته‌اند، حیثیت، آبرو، شخصیت، آزادی و آسایش افراد نیز درنظر قانونگذار محترم و مورد‌حمایت هستند و هرگونه تعرض بدان‌ها را جرم و قابل‌مجازات دانسته است. شهادت شهود در این مورد یکی از راه‌های اثبات است.
از همین روی قانونگذار افراد را از هتک‌حرمت و تعرض به حیثیت و آبروی یکدیگر منع کرده است و برای حفظ حقوق اساسی افراد و سایر ارزش‌های مشابه آن، مجازات‌هایی را برای توهین درنظر گرفته است؛ اما نکته‌ای که مجدداً قابل ذکر بوده این است که از نظر قانونگدار قبح توهین به حدی بوده که در برخی مصادیقش مجازات‌های سنگینی را برای مرتکب درنظر گرفته است. مطابق ماده ۶۰۸  از کتاب پنجم قانون مجازات اسلامی تعزیرات، توهین به افراد از قبیل فحاشی و استعمال الفاظ رکیک چنانچه موجب حد قذف نباشد مشمول مجازات شلاق تا ۷۴ ضربه و یا 50هزار ریال تا یک میلیون ریال جزای نقدی خواهد بود.