شهرداری در مسیر دشوار تامین منابع مالی

پیش‌بینی‌ها نشان می‌دهد در صورت ادامه روند شیوع ویروس کرونا، شهرداری تهران برای تامین هزینه‌های خود به سمت انتشار اوراق بدهی گسترده هدایت می‌شود و این به معنای افزایش بدهی‌های انباشته شهرداری است.
 به‌گزارش همشهری، شهرداری تهران به‌عنوان بزرگ‌ترین نهاد محلی و متولی مدیریت خدمات و زیرساخت‌های شهری محسوب می‌شود که با شیوع ویروس کرونا به‌نظر می‌رسد هزینه‌های تحمیلی بر مدیریت شهری زیاد باشد. مرکز مطالعات شهرداری تهران به‌عنوان بازوی پژوهشی این نهاد، نسبت به تحقق منابع مالی سال ۱۳۹۹ و منابع درآمدی پیش‌بینی شده در بودجه ابراز نگرانی کرده است. اما کرونا چگونه توانسته تا این حد بر منابع مالی شهرداری اثر بگذارد؟
شیوع کرونا، برخی از کسب و کارها مانند سالن‌های سینما، کنسرت، تئاتر و حتی هتل‌ها در برخی استان‌های کشور را به کلی تعطیل کرده است. تعطیلی این کسب و کارها، ضرر بسیاری برای صاحبان آنها به همراه داشته است. برخی دیگر از کسب و کارها مانند رستوران‌ها، آژانس‌ها، کافی‌شاپ‌ها و... نیز بعد از شیوع کرونا، وضعشان کساد شده است و مشتریان این کسب و کار‌ها به‌شدت کاهش یافته و آنها بخش بزرگی از فروش خود را از دست داده‌اند.
این در شرایطی است که اگر بحران کرونا طولانی شود، خسارت‌های ناشی از آن نیز به‌صورت تصاعدی افزایش خواهد یافت و حتی برخی از کسب وکار‌های خرد را به تعطیلی خواهد کشاند. بررسی ساختار بودجه شهرداری تهران نشان می‌دهد، عوارض مالیات‌های محلی (مالیات بر ارزش‌افزوده، بهای خدمات، دریافت تسهیلات یا انتشار اوراق مشارکت و کمک‌ها و اعتبارات دریافتی از دولت) مهم‌ترین منابع درآمدی شهرداری هستند. این منابع درآمدی حسب قانون از حوزه‌های مختلف اقتصادی شهر وصول می‌شود؛ به‌طوری که در پرداخت این هزینه هم خانوارهای ساکن دائم در شهر و هم استفاده‌کنندگان از خدمات شهری خاص، هم بنگاه‌های اقتصادی کوچک، متوسط و بزرگ و هم حاکمیت سهیم هستند.

احتمال کاهش پرداخت‌های دولت به شهرداری
مرکز مطالعات شهرداری تهران در گزارشی بیان کرده است که شیوع کرونا برخی از کسب و کارهای خرد را به تعطیلی کشانده و تعطیلی این کسب و کارها، ضرر بسیاری برای صاحبان آنها به همراه داشته و این ضرر‌ها نیز آثار پرداختی صاحبان کسب و کارها به دولت مرکزی در قالب مالیات و شهرداری‌ها در قالب عوارض و بهای خدمات را با چالش مواجه می‌کند. همچنین با توجه به بار هزینه گزاف اپیدمی کرونا بر دولت احتمال کاهش پرداخت‌های دولت به شهرداری در اواخر امسال و اوایل سال آتی پیش‌بینی می‌شود.
آنطور که در گزارش بازوی پژوهشی شهرداری آمده است؛ بخش عمده‌ای از درآمد‌های پایدار شهرداری مانند درآمدهای ناشی از عوارض نوسازی، عوارض کسب و پیشه، بهای خدمات مدیریت پسماند و همچنین تمایل به دریافت پروانه‌های ساختمانی و کسب، در آخرین ماه‌های سال محقق می‌شود. حتی پرداخت‌های دولت از سهم شهرداری از عوارض ناشی از مالیات بر ارزش افزوده نیز به‌دلیل بستن حساب‌های مالیاتی کسب و کار‌ها در اسفند‌ماه وصول می‌شود. اما تجربه وصول درآمد در اسفندماه نشان می‌دهد که منابع درآمدی مورد انتظار شهرداری تهران در این ‌ماه محقق نشده است.
همچنین افزایش بودجه شهرداری تهران در سال۱۳۹۹ فارغ از تحقق‌پذیری و ابزار‌های الزام برای تحقق آن، نشان می‌دهد در تدوین شاخص‌های کلیدی بودجه نه‌تنها ریسک‌های قبلی و ریسک‌های مربوط به تحریم‌ها دیده نشده، بلکه ریسک‌های مربوط به واکنش اقتصاد جهان و اقتصاد ایران به ویروس کرونا نیز دیده نشده است.

هزینه‌ها اولویت‌بندی شود
در گزارش مرکز مطالعات شهرداری تهران آمده است؛ با توجه به روابط بین تامین‌کنندگان مالی شهرداری تهران و سهم درآمدهای ناشی از این منابع در بودجه شهرداری تهران پیش‌بینی می‌شود بودجه سال آتی شهرداری حداکثر ۵۵درصد محقق شود و در خوش‌بینانه‌ترین حالت، تحقق نیافتن منابع مالی ناشی از بودجه سبب هدایت شهرداری به سمت انتشار اوراق بدهی گسترده خواهد شد و این به معنای افزایش بدهی‌های انباشته شهرداری است. این نهاد به مدیریت شهری تهران توصیه کرده است که در این شرایط به مدیریت تصمیم‌گیری کارشناسی روی آورده و در مورد اولویت‌ها برای مصرف منابع تصمیم بگیرد و درخصوص ابزار‌های تحقق تامین مالی نیز به سرعت آسیب‌شناسی کند.

پیش‌بینی ماهانه 2هزار میلیارد تومان عدم‌تحقق بودجه
محمدجواد حق‌شناس- رئیس کمیسیون فرهنگی و اجتماعی شورای شهر تهران

شهرداری سازمانی است که مثل سازمان‌های دولتی بودجه‌اش از مجلس و درآمدهای نفتی نیست، بلکه باید درآمد کسب و بعد آن را هزینه کند. به همین دلیل این بحران، آثار جدی بر مدیریت شهری خواهد داشت. در 2 ‌ماه اسفند و فروردین، بیش از ۵۰درصد درآمدهای شهرداری محقق نشده است. اگر اردیبهشت را هم لحاظ کنیم ۶۰ تا ۷۰ درصد بودجه در این ماه‌ها محقق نشده و این کاهش درآمد ممکن است آسیب جدی به برنامه‌های شهرداری بزند. بر همین اساس انتظار از دولت و نهادهای حاکمیتی این است که سهم خود را در مدیریت شهری بپردازند و آسیب ناشی از کرونا را جبران کنند. همچنین پیش‌بینی می‌کنیم که اگر بحران تا خرداد ادامه داشته باشد، دست‌کم حدود ۶ هزار میلیارد تومان از درآمدهای شهرداری محقق نخواهد شد؛ اما اگر این بحران تا شهریور ادامه یابد این رقم تا ۱۲ هزار میلیارد تومان افزایش خواهد یافت. در واقع یک سوم بودجه کلان شهرداری تأمین نمی‌شود و مدیریت شهری را با وضعیت سخت و مشکل جدی روبه‌رو خواهد کرد. در شورای شهر، برای جبران خسارت‌ها راه‌های متفاوتی را دنبال می‌کنیم. شورای شهر انتظار دارد که این خسارات از بودجه ملی اختصاص یافته برای کرونا پرداخت شود. ضمن اینکه برخی نهادها منابعی در اختیار دارند و انتظار می‌رود که با توجه به شرایط فعلی کشور و وضعیت نامناسب مردم، به داد آنها برسند.


مطالبه سهم شهرداری از بودجه ملی مقابله با کرونا
الهام فخاری- عضو شورای شهر تهران

شیوع ویروس کرونا خانواده‌های بسیاری را در کشور و به‌ویژه در استان تهران عزادار کرده و مردم روزهای بسیار متفاوتی را تجربه می‌کنند. ضمن اینکه بخش‌های مختلف از جمله اقتصاد، ‌جامعه، فرهنگ، هنر و... هم از تبعات این بحران در امان نمانده‌اند. اما با توجه به اینکه مدیریت شهری در صف نخست مقابله با شیوع کرونا نقش مؤثری داشته، ضرورت دارد دولت به این سازمان نگاه ویژه‌تری داشته باشد. از سوی دیگر شوراها هم به‌عنوان نمایندگان و معتمدین مردم باید در ستاد مدیریت بحران نقش فعالی داشته باشند و این ظرفیت بیش از این نباید نادیده گرفته شود. چرا که به باور من، ظرفیت شوراها در مدیریت بحران کرونا می‌تواند جریان تصمیم‌گیری را بهتر کند.اما موضوعی که برای تداوم اقدامات مدیریت شهری در راستای مقابله با این بحران لازم است، پیگیری و مطالبه سهم شهرداری از بودجه‌های ملی و استانی تخصیص داده شده برای مقابله با کروناست. چرا که تبعات شیوع کرونا و کاهش چشمگیر درآمد شهرداری از یک سو و هزینه سنگین اجرای برنامه‌های پیشگیرانه و مقابله‌ای در شهری به وسعت تهران از سوی دیگر، مدیریت شهری را تحت‌تأثیر قرار داده است. با توجه به هزینه‌های شهرداری لازم است حالا که شهردار تهران در جلسات ستاد ملی مبارزه با کرونا حضور دارد و همچنین با توجه به تفویض اختیار صرف منابع به استانداران و فرمانداران در اجرای ماده ۷۸ قانون محاسبات کشور، از فرصت مطالبه سهم شهرداری تهران از منابع مذکور استفاده شود.